Пакрыццё (астраномія)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Пакрыццё — гэта астранамічная з'ява, падчас якой, з пункту гледжання назіральніка з пэўнай кропкі, адно нябеснае цела праходзіць перад іншым нябесным целам, засланяючы яго частку[1].

Азначэнне[правіць | правіць зыходнік]

Пакрыццё зоркі Месяцам

Тэрмін «пакрыццё» ўжываецца ў тых выпадках, калі больш блізкі да назіральніка аб'ект па свайму адноснаму (бачнаму) памеру значна больш, чым больш аддалены аб'ект. У тых выпадках, калі больш блізкі аб'ект па сваіх бачных памерах значна менш аддаленага, ужываюць тэрмін "праходжанне".

Пакрыццё Месяцам[правіць | правіць зыходнік]

Часцей за ўсё, тэрмін «пакрыццё» выкарыстоўваецца для таго, каб апісаць астранамічныя з'явы, калі Месяц праходзіць перад зоркай або планетай у працэсе яе руху па арбіце вакол Зямлі. Такія падзеі ўяўляюць цікавасць, як для аматараў астраноміі, так і для прафесіяналаў (многія разлікі грунтуюцца менавіта на выніках назірання пакрыццяў)[1].

Месяц можа пакрываць планеты і ў момант месяцавых зацьменняў, аднак такое супадзенне здараецца вельмі рэдка [2].

Пакрыццё планетамі і іх спадарожнікамі[правіць | правіць зыходнік]

Пакрыццё Сатурна Месяцам

Зоркі таксама могуць быць пакрытыя планетамі і іх спадарожнікамі. Назіранне такой з'явы, да прыкладу, у 1977 годзе дало магчымасць выявіць наяўнасць кольцаў ва Урана[3]. Назіранні пакрыццяў Плутонам зорак у 1988[4], 2002 і 2006[5] гадах дазволілі выявіць і вывучыць атмасферу гэтай карлікавай планеты. Назірання пакрыцця зоркі Харонам 7 красавіка 1980 г. дазволілі атрымаць блізкую да сучаснай ацэнку радыусу Харона: 585-625 км.

Прыватным выпадкам пакрыцця планетай з'яўляецца выпадак, калі адна планета пакрывае іншую. Такія з'явы надзвычай рэдкія для назіральніка з Зямлі. Апошні такі выпадак адбыўся 3 студзеня 1818 года, а наступны - адбудзецца 22 лістапада 2065 г.. Як у першым, так і ў другім выпадку Венера пакрывае Юпітэр. Калі планета пярэдняга плана па сваім адносным (бачным) памеры менш, чым планета задняга плана - такія з'явы называюць «узаемным планетарным транзітам» (англ.: {{{1}}} Mutual planetary transit). Адваротны выпадак (планета пярэдняга плана па сваім адносным (бачным) памеры больш, чым планета задняга плана) - «узаемным планетарным пакрыццём» (англ.: {{{1}}} Mutual planetary occultation)

Яшчэ адзін прыватны выпадак пакрыцця планетай, гэта з'ява, калі планета пакрывае свой спадарожнік[6]. Пры гэтым, складваюцца спрыяльныя ўмовы для вывучэння атмасферных слаёў як самой планеты, так і спадарожніка[6].

Падвойныя пакрыцця[правіць | правіць зыходнік]

Адной з найбольш рэдкіх з'яў лічыцца падвойнае пакрыццё - пры такім тыпе пакрыцця аб'ект пярэдняга плану «засланяе» адразу 2 або больш аб'ектаў задняга плану. Апошняе падобнае пакрыццё можна было назіраць 23 красавіка 1998 г. на востраве Ушэсця, калі Месяц накрыў адначасова Венеру і Юпітэр.

Акрамя падвойных пакрыццяў планет Месяцам могуць здарацца і патройныя пакрыцці[7]. Патройнае пакрыццё планет Месяцам - вельмі рэдкая астранамічная падзея (некалькі выпадкаў за дзясяткі тысяч гадоў). Бліжэйшая да нас падобная ўнікальная падзея адбудзецца 3 красавіка 8745 года, калі Месяц пакрые Меркурый, Венеру і Юпітэр.

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. а б Сурдзін Уладзімір Георгіевіч. Пакрыццё (руск.)(недаступная спасылка). Астронет. Архівавана з першакрыніцы 14 сакавіка 2012. Праверана 9 лютага 2010.
  2. Occultation of planets by the eclipsed Moon
  3. J. L. Elliot, E. Dunham, D. Mink.. Кольца Урана (англ.). Cornell University (6 сакавіка 1977). Архівавана з першакрыніцы 11 жніўня 2011. Праверана 9 лютага 2010.
  4. IAUC 4097(недаступная спасылка — гісторыя ) (6 сакавіка 1985). Праверана 9 лютага 2010.
  5. A. Stern.. Making Old Horizons New(недаступная спасылка). The PI’s Perspective. Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory (1 лістапада 2006). Архівавана з першакрыніцы 20 жніўня 2011. Праверана 9 лютага 2010.
  6. а б Robert Nemiroff; Jerry Bonnell. Юпітэр зацьмявае Ганімед (руск.)(недаступная спасылка). NASA Web Site Statements, Warnings, and Disclaimers (6 снежня 2009). Архівавана з першакрыніцы 8 лютага 2012. Праверана 9 лютага 2010.
  7. Multiple Occultations