Пачаеўская ікона Божай Маці
Пачаеўская ікона Божай Маці — цудатворны абраз Божай Маці, адзін з найбольш шанаваных Праваслаўнай Царквой. Шануецца таксама Рыма-Каталіцкай і Грэка-Каталіцкай Цэрквамі. Захоўваецца ў Пачаеўскай лаўры (г. Пачаеў Крамянецкага раёна Цярнопальскай вобласці).
Апісанне[правіць | правіць зыходнік]
Абраз напісаны алейнымі фарбамі ў строга візантыйскім стылі на простай ліпавай дошцы, абабітай знізу (каб не гнулася) дзвюма дубовымі перакладзінамі. На ім намалявана Маці Божая ў поясе з Божым Дзіцяткам на правай руцэ. Зверху значок манаграмы — «Багародзіца»; справа ад Спаса — манаграма «Ісус Хрыстос». Таксама на іконе на марках намаляваны святыя: прарок Ілля, велікамучанік Міна, першамучанік Стэфан, святы Аўраамій. Знізу — святыя жанчыны: Параскева, Кацярына, Ірына-дзіва.
На іконных спісах унізе іконы часта малююць след на скале, ахутанай аблокамі — як памяць пра паданне пра з’яўленне Маці Божай на Пачаеўскай гары, дзе застаўся след Яе нагі.
Часам Марыю і Езуса малююць у іх «першапачатковым» выглядзе, гэта значыць без карон; або карона прысутнічае толькі ў Найсвяцейшай Багародзіцы.
Спісы Маці Божай Пачаеўскай вельмі рэдкія — «ляўша».
У 1866 годзе для цудатворнага абраза была выраблена рыза з двух фунтаў чыстага золата 82-й пробы і 20 залатых манет. Для ўпрыгожвання выкарыстоўваюцца каштоўныя камяні.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Паходжанне абраза не высветлена. Абраз напісаны старажытным візантыйскім пісьмом, таму мог быць створаны як у Візантыі, так і ў Балгарыі.
У 1597 г. ён быў падараваны манастыру багатай удавой луцкага земскага суддзі Ганнай Гойскай, якой належаў Пачаеў у другой палове XVI ст. Лічыцца, што ў 1559 годзе гэты абраз быў падараваны Ганне грэчаскім мітрапалітам Неафітам (пазней — Патрыярх Канстанцінопальскі) у знак удзячнасці за цёплы прыём у Пачаеве, праз які ён праехаў, вяртаючыся з Масковіі. З таго часу вобраз стаў святыняй роду Гойскіх.
Паміж перыядамі жыцця фігур, адлюстраваных на абразе, існуе разрыў у некалькі сотняў гадоў. На гэтай падставе навукоўцы мяркуюць, што арыгіналам мог быць сямейны абраз мітрапаліта Неафіта, яго радавая рэліквія.
Легенда абвяшчае, што набожная Ганна прасіла Найсвяцейшую Багародзіцу вылечыць яе брата Філіпа, сляпога ад нараджэння, здарыўся цуд — убачыў ён. Пасля такога цуду Гойска з хрэсным ходам выносіць яго на Пачаеўскую гару для агульнага пакланення, шчодра адорвае манастыр лугамі і ўрадлівымі землямі.
Аднак 1623 г.[1] нябел А. Гойскай, Анджэй Фірлей, кашталян белзскі (пазней — Сандамірскі ваявода, удзельнік аблогі Збаража), паводле веравызнання — кальвініст, парушыў яе волю, забраўшы абраз з манастыра. Аднак у 1644 г. вярнуў яго — калі верыць легендзе, па парадзе ігумена Іова Заліза (1551—1651 гг.), каб выратаваць сваю жонку ад душэўнага расстройства. Фактычна абат проста падаў скаргу ў Каронны трыбунал у Любліне (Люблінскі трыбунал), які пасля шматгадовых цяжбаў у 1643 г. вынес рашэнне на карысць святога Іова і загадаў кашталяну вярнуць абраз.
«Маці Божай Пачаеўскай» прыпісваецца абарона манастыра ад татарскага нападу, які адбыўся ў пачатку жніўня 1675 года. Справа ў тым, што манастыр быў дрэнна ўмацаваны, але, нягледзячы на гэта, напад быў адбіты.
З 1713 па 1832 гг. Пачаеўскі манастыр належаў уніяцкаму ордэну базыльян. За гэты перыяд у манастырскіх летапісах засталося 539 выпадкаў вылячэнняў, прыпісаных іконе Прасвятой Багародзіцы Пачаеўскай. У 1773 г. Папа Рымскі Клімент XIV па просьбе канеўскага старасты Мікалая Васіля Патоцкага (які, дарэчы, перайшоў з рыма-каталіцкага абраду на уніяцкі, сімпатызаваў украінскаму казацтву), выдзеліў значныя сродкі на адбудову в. Пачаеўскі манастыр) прыслаў для абраза дзве кароны з чыстага золата: адну для Дзевы Марыі, другую для маленькага Езуса. Абрад каранацыі праводзіў луцкі уніяцкі біскуп Сільвестр Рудніцкі.
З таго часу большасць спісаў (копій) гэтага абраза, як праваслаўных, так і каталіцкіх, пішуцца з каронамі.
28 студзеня 2014 года падчас Рэвалюцыі Годнасці епіскапы і манахі Украінскай Праваслаўнай Царквы разам з Пачаеўскай і іншымі цудатворнымі іконамі Божай Маці за 7 гадзін абляцелі Украіну з малітвай аб міры ва Украіне[2].
Вобраз Пачаеўскай Божай Маці, якая лічыцца нябеснай заступніцай Валыні, быў вельмі папулярны па ўсёй Украіне. Яе любілі маляваць на сямейных іканастасах ад Палтаўшчыны да Прыкарпацця. Гэтую ікону шануюць у краінах, дзе праваслаўе з’яўляецца пануючай канфесіяй — у Расіі, Сербіі, Балгарыі і інш.
Некаторыя даследчыкі сцвярджаюць, што абраз ва Успенскім саборы на самай справе не з’яўляецца арыгінальным (яго забралі з сабой манахі-базыльяне, калі пакідалі сцены манастыра), падараваным адным з рускіх цароў, як і цяперашні іканастас.
Да абраза Божай Маці Пачаеўскай звяртаюцца для вылячэння ад слепаты, хранічных хвароб, а таксама для вызвалення палонных.
Дні шанавання абраза ў праваслаўных і грэка-католікаў: 12 красавіка, 5 жніўня і 21 верасня ў рыма-католікаў — 30 сакавіка.
Зноскі
- ↑ Вортман, Д., Мицик, Ю. Почаївська Свято-Успенська лавра // 468 // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: «Наукова думка», 2011. — Т. 8 : Па — Прик.— С. 468. — ISBN 978-966-00-1142-7. (укр.)
- ↑ http://orthodoxy.org.ua/data/eksklyuziv-segodnya-ukrainu-s-neba-osenyat-krestom-i-chudotvornymi-ikonami.html
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Шподарунок Н. Божої Матері Почаївської ікона // Тернопільський енциклопедичний словник : у 4 т. / редкол.: Г. Яворський та ін. — Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2004. — Т. 1 : А — Й. — С. 155. — ISBN 966-528-197-6.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Інна Червінчук про Почаїв
- Почаївська ікона Божої Матері (руск.)
- Офіційний сайт історико-культурного комплексу «Замок Радомисль».