Помнік Кацярыне II (Нахічэвань-на-Доне)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Помнік
Помнік Кацярыне II
руск.: Памятник Екатерине II
47°13′50,23″ пн. ш. 39°45′45,44″ у. д.HGЯO
Краіна  Расійская імперыя
Горад Нахічэвань-на-Доне
Дата заснавання 1894
Будаўніцтва 1892—1894 гады
Стан Разбураны
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Помнік Кацярыне II — манумент, усталяваны ў 1894 годзе ў горадзе Нахічэвані-на-Доне (цяпер у складзе Пралетарскага раёна Растова-на-Доне). Аўтарамі помніка былі скульптары Мацвей Апанасавіч і Мацвей Мацвеевіч Чыжовы (бацька і сын)[1]. Пасля прыходу савецкай улады скульптура Кацярыны II была знята з пастамента, а на яе месцы ўсталявалі помнік Карлу Марксу[2].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Упершыню паставіць у горадзе помнік Кацярыне II прапанаваў у 1873 годзе галосны нахічэванскай гарадской думы Якаў Хлытчыеў. Меркавалася, што помнік будзе ўсталяваны ў 1879 годзе — да стагоддзя горада. Хоць гэта прапанова і было падтрымана, сродкаў на збудаванне манумента не было. Ізноў да пытання пра ўсталёўку помніка вярнуўся Мінас Ільіч Балабанаў, які заняў у 1883 годзе пост гарадскога галавы У 1890 годзе ён дамогся правядзення збору сродкаў на помнік сярод усяго армянскага насельніцтва Расіі. У Санкт-Пецярбургу прайшоў конкурс на лепшы праект помніка. З 15 конкурсных прац быў абраны праект акадэмікаў скульптуры Мацвея Апанасавіча і Мацвея Мацвеевіча Чыжовых (бацькі і сына). У 1892 годзе былі даканцова ўзгоднены ўсе дэталі і тэксты на помніку. Бронзавая статуя была адліта ў Санкт-Пецярбургу і дастаўлена ў Нахічэвань па чыгунцы. 18 верасня 1894 года на Саборнай плошчы адбылася ўрачыстая цырымонія адкрыцця помніка[1]. Пазней плошча была пераназваны ў Кацярынінскую. Збудаванне помніка абыйшлося ў 30 тысяч рублёў[3].

У 1917 годзе помнік знялі з пастамента, але пасля таго як горад занялі нямецкія акупацыйныя войскі[4] (1918 годзе) і белагвардзейцы, яго вярнулі на месца. У 1920 годзе пасля прыходу савецкай улады скульптура была зноў дэмантавана і адпраўлена на пераплаўленне на завод «Чырвоны Аксай»[2]. На пастаменце помніка ў 1925 годзе была ўсталявана скульптура Карла Маркса. Гэты помнік быў знішчаны гітлераўцамі падчас вайны. Цяпер на гэтым месцы знаходзіцца помнік Карлу Марксу, усталяваны ў 1959 годзе[5].

У канцы 1990-х прадстаўнікі мясцовай армянскай дыяспары прапанавалі аднавіць помнік Кацярыне II на ранейшым месцы, але гэта ініцыятыва не была падтрымана. Пытанне пераносу помніка Карлу Марксу і аднаўленні на яго месцы помніка Кацярыне II ізноў стаў актыўна абмяркоўвацца ў 2005 годзе, калі ў Растове быў перасунуты помнік Кіраву[6]. Паводле праекта 2009 года, аднаўленне помніка павінна абыйсціся ў 11 мільёнаў рублёў[7]. Усе выдаткі на ўсталёўку помніка армянская абшчына гатова ўзяць на сябе. Аднак некаторыя жыхары горада выказваюцца супраць пераносу помніка Карлу Марксу[8], і пытанне аднаўлення помніка Кацярыне II пакуль не вырашаны[9].

Апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Бронзавая статуя Кацярыны II стаяла на гранітным пастаменце. Яе твар быў звернуты на захад. У левай руцэ імператрыцы знаходзілася грамата, а правай яна паказвала на гарадскія кварталы. На добрым боку пастамента быў надпіс: «Імператрыцы Кацярыне II удзячныя армяне». Надпіс на процілеглым боку пастамента казаў пра час збудавання помніка. Статую Кацярыны II скульптар М. А. Чыжоў вырабіў па эскізе М. В. Мікешына[1]. Пастамент быў выраблены італьянскай фірмай С. А. Таніта[10].

Зноскі

  1. ↑ а б в Кукушин B. C. Разрушенные шедевры // История архитектуры Нижнего Дона и Приазовья. — Ростов-на-Дону: ГинГО, 1995. — 275 с. — ISBN 5-88616-027-2.
  2. ↑ а б Сергей Петрович Маркса разведут с Екатериной // Ростов Официальный. — 2006. — № 12 (591). Архівавана з першакрыніцы 16 снежня 2019.
  3. ↑ Александр Шаповалов Меняем Маркса на Катьку?. — 2005. — № 34 (561). Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2014.
  4. ↑ Смирнов В., Летопись Ростова-на-Дону — Ростов-на-Дону: ЗАО "Книга", 1912. — С. 145.
  5. ↑ Андрианов В. И., Терещенко А. Г. Памятники Дона. — Ростов-на-Дону: Ростовское книжное издательство, 1981. — С. 92.
  6. ↑ Елена Мухина Маркс поменяет прописку? // Ростов официальный. — 2006. Архівавана з першакрыніцы 16 снежня 2019.
  7. ↑ Памятник Екатерине II заменит Карла Маркса в Ростове к сентябрю 2010 года(недаступная спасылка). РИА Новости (4 студзеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 22 лютага 2014. Праверана 13 жніўня 2013.
  8. ↑ Юлия Банишевская. Самые нелепые памятники Ростова. Комсомольская правда (16 лютага 2006). Праверана 4 жніўня 2013.
  9. ↑ Место памятника Карлу Марксу в Ростове может занять скульптура Екатерины. vesti.ru (11 жніўня 2011). Праверана 13 жніўня 2013.
  10. ↑ Илона Кувалдина. Война бронзовых немцев. Официальный портал городской Думы и Администрации города. Праверана 13 жніўня 2013.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Помнік_Кацярыне_II_(Нахічэвань-на-Доне)&oldid=4539305"