Перайсці да зместу

Прафесійнае выгаранне

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Прафесійнае выгаранне
МКХ-10 Z73.0
МКБ-10-КМ Z73.0
MeSH D002055
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Прафесійнае выгаранне — фізічнае і эмацыйнае знясіленне працаўнікоў у выніку працяглага ўздзеяння праблем, звязаных з працай[1]. Сусветная арганізацыя аховы здароўя (СААЗ) вызначае яго ў 11-м пераглядзе Міжнароднай класіфікацыі хвароб (МКХ-11) як «прафесійную з’яву», якая ўзнікае ў выніку хранічнага, некантраляванага стрэсу на працы[2][3].

Азначэнне

[правіць | правіць зыходнік]

Агульнапрынятага ў медыцынскім асяроддзі азначэння прафесійнага выгарання не існуе. Гэтая акалічнасць абмяжоўвае даследчыкаў з’явы, бо без адзінага азначэння параўнанне вынікаў розных даследаванняў можа быць праблематычным, а таксама ўскладняецца ацэнка распаўсюджанасці выгарання[1].

У 10-м пераглядзе міжнароднай класіфікацыі хвароб ад 1992 года выгаранне з’яўляецца без азначэння ў секцыі «Праблемы, звязаныя з цяжкасцямі ў кіраванні жыццём»[4]. У 11-м пераглядзе міжнароднай класіфікацыі хвароб выгаранне было перанесена ў секцыю «Праблемы, звязаныя з працай і беспрацоўем». МКХ-11 апісвае з’яву як «сіндром, які разглядаецца як вынік хранічнага стрэсу на працоўным месцы, што не быў паспяхова пераадолены»[5]. Пры гэтым выгаранне класіфікуецца як прафесійная з’ява, а не як хвароба[2].

Даследаванне 2021 года дасягнула кансэнсусу ў азначэнні прафесійнага выгарання дэльфійскім метадам[en] у групе з 50 экспертаў з 29 краін. Паводле прапанаванага азначэння, «прафесійнае выгаранне або прафесійнае фізічнае і эмацыйнае знясіленне працаўнікоў гэта знясіленне ў выніку працяглага ўздзеяння праблем, звязаных з працай». Гэтая прапанова заснавана на папярэдніх публікацыях, азначэнні з сістэматызаванай медыцынскай наменклатуры клінічных тэрмінаў[en], а таксама на каментарыях экспертаў з групы. Паўтаральнасць[en] дэльфійскага кансэнсусу сярод шырэйшага кола экспертаў мае быць спраўджана будучымі даследаваннямі[1].

Сімптомы

[правіць | правіць зыходнік]

Сіндром прафесійнага выгарання характарызуецца пэўным наборам сімптомаў, якія ўздзейнічаюць на эмацыйнае, фізічнае і псіхалагічнае здароўе. Тры асноўныя кампаненты выгарання — гэта эмацыйнае знясіленне, дэперсаналізацыя або цынізм і адчуванне адсутнасці асабістых дасягненняў[2][3].

Эмацыйнае знясіленне

[правіць | правіць зыходнік]

Эмацыйнае знясіленне з’яўляецца асноўным кампанентам сіндрому прафесійнага выгарання, якое заключаецца ў адчуванні эмацыйнай спустошанасці і стомленасці ад працы. Людзі, якія сутыкаюцца з эмацыйным знясіленнем, часта паведамляюць аб адчуванні вычарпанасці, якое ўплывае на іх матывацыю і ўзровень агульнай энергіі. Гэтае знясіленне можа прывесці да зніжэння здольнасці эфектыўна выконваць задачы і абавязкі, што робіць складаным выкананне прафесійных роляў[6][7].

Дэперсаналізацыя або цынізм

[правіць | правіць зыходнік]

Дэперсаналізацыя, таксама вядомая як цынізм, уключае фарміраванне адчужанага або абыякавага стаўлення да сваёй працы, калег ці кліентаў. Гэты кампанент характарызуецца адчуваннем эмацыйнага дыстанцыявання, калі людзі могуць набыць цынічны погляд на свае задачы або ўзаемаадносіны з іншымі. Дэперсаналізацыя можа праяўляцца ў выглядзе зніжэння ўзроўню эмпатыі і спагады, што прыводзіць да абыякавасці ў прафесійных адносінах[3].

Адчуванне адсутнасці асабістых дасягненняў

[правіць | правіць зыходнік]

Адчуванне адсутнасці асабістых дасягненняў азначае зніжэнне пачуцця прафесійнай эфектыўнасці і задавальнення ад працы. Людзі могуць адчуваць сябе неэфектыўнымі або бескарыснымі ў сваіх ролях, уважаючы, што яны не дасягаюць значных вынікаў. Гэта пачуццё часта спрыяе зніжэнню задавальнення ад сваёй працы, што можа яшчэ больш пагоршыць эмацыянальнае знясіленне і адчужанасць[3].

Прычыны

[правіць | правіць зыходнік]

У 2021 годзе быў апублікаваны сістэматычны агляд[en] васьмідзесяці пяці даследаванняў выгарання з мэтай ацаніць сувязь паміж знясіленнем працаўнікоў і фактарамі, якія могуць на яго ўплываць (прэдыктарамі). У агляд былі ўключаны толькі працяглыя даследаванні[en], дзе ўзровень выгарання ацэньваўся праз некаторы час пасля ацэнкі таго ці іншага фактару. Мінімальным патрабаваннем была наяўнасць 50 актыўных рабочых у групе. Для кожнага фактару або катэгорыі фактараў была ацэнена велічыня сувязі і якасць доказаў, прадстаўленых у адпаведных даследаваннях[8].

Агляд выявіў сувязь слабай і сярэдняй велічыні паміж высокімі рабочымі патрабаваннямі і знясіленнем працаўнікоў. Пры гэтым аўтары адзначаюць сярэднюю якасць доказаў, выкліканую хібамі ў метадалогіі даследаванняў[en]. Уплыў асобных відаў патрабаванняў, напрыклад колькасных і эмацыйных, вагаецца ад нізкага да высокага, з нізкай якасцю доказаў. Узровень аўтаноміі і кантролю працаўніка над уласнымі задачамі не паказаў статыстычна значымага[en] эфекту на знясіленне[8].

Большасць даследаванняў паказалі невялікую сувязь канфліктнай камунікацыі і сацыяльных перашкод на працы з узроўнем знясілення, аднак якасць метадалогіі гэтых даследаванняў была ацэнена як вельмі нізкая. Уплыў адносін з кіраўніцтвам не быў пацверджаны статыстычна. Таксама даследаванні паказалі рознай велічыні сувязь выгарання з канфліктамі паміж работай і сям’ёй, а таксама з узроўнем стрэсу, звязаным з умовамі працы. Якасць доказаў гэтай сувязі нізкая[8].

Асабістыя рысы і самаацэнка не паказалі статыстычна значнай сувязі з выгараннем. Была знойдзена невялікай і сярэдняй велічыні сувязь паміж знясіленнем і негатыўным стаўленнем да працы[8].

Тэарэтычныя мадэлі

[правіць | правіць зыходнік]

Прафесійнае выгаранне аналізуецца з дапамогай некалькіх тэарэтычных мадэляў.

Інвентар Маслах (MBI)

[правіць | правіць зыходнік]

Інвентар Маслах (англ.: Maslach Burnout Inventory, MBI) быў распрацаваны сацыяльным псіхолагам Крысцінай Маслах[en] і з’яўляецца адным з найбольш шырока выкарыстоўваемых інструментаў для ацэнкі прафесійнага выгарання. MBI вызначае выгаранне праз тры складнікі: эмацыйная знясіленасць, дэперсаналізацыя і зніжэнне прафесійных дасягненняў. MBI шырока выкарыстоўваецца ў даследаваннях і клінічных умовах для ацэнкі ўзроўню выгарання і ідэнтыфікацыі патэнцыйных спосабаў уздзеяння[9].

Мадэль «Патрабаванні-Рэсурсы» (JD-R)

[правіць | правіць зыходнік]

Мадэль «Патрабаванні-Рэсурсы» (англ.: Job Demands-Resources, JD-R) падраздзяляе фактары рабочага асяроддзя на працоўныя патрабаванні і рэсурсы. Працоўныя патрабаванні адносяцца да фізічных, псіхалагічных, сацыяльных або арганізацыйных аспектаў працы, якія патрабуюць пастаянных намаганняў і могуць прывесці да выгарання. Працоўныя рэсурсы — гэта аспекты працы, якія дапамагаюць дасягнуць працоўных мэт, зніжаюць патрабаванні або стымулююць асабісты рост. Паводле мадэлі JD-R, недастатковасць рэсурсаў для задавальнення патрабаванняў павялічвае імавернасць выгарання[10][11].

Мадэль абласцей працоўнага жыцця

[правіць | правіць зыходнік]

Мадэль абласцей працоўнага жыцця (англ.: Areas of Worklife Model), распрацаваная Маслах і Лейтарам, вылучае шэсць ключавых абласцей, якія ўплываюць на ўзнікненне выгарання: нагрузка, кантроль, узнагароджанне, супольнасць, справядлівасць і каштоўнасці. Паводле гэтай мадэлі, канфлікт паміж чалавекам і яго працоўным асяроддзем у любой з гэтых абласцей можа прывесці да выгарання. Напрыклад, празмерная нагрузка, адсутнасць кантролю над задачамі, недастатковае ўзнагароджанне, кепскі калектыў, заўважная несправядлівасць і канфлікт каштоўнасцяў паміж чалавекам і арганізацыяй могуць стаць прычынамі выгарання. Мадэль падкрэслівае ролю арганізацыйнага кантэксту ў развіцці выгарання і даводзіць, што вырашэнне праблем у гэтых абласцях можа знізіць рызыкі выгарання[12].

Дыягностыка і ацэнка

[правіць | правіць зыходнік]

Сіндром прафесійнага выгарання звычайна дыягнастуецца з дапамогай анкет для самастойнага запаўнення, клінічных інтэрв’ю і назіранняў. У цяперашні час не існуе адзінага стандартызаванага дыягнастычнага крытэрыю, які паўсюдна прымяняецца для прафесійнага выгарання, хаця феномен выгарання шырока прызнаны і вывучаецца ў клінічных і навуковых колах[13].

Крытэрыі ацэнкі

[правіць | правіць зыходнік]

Сусветная арганізацыя аховы здароўя (СААЗ) уключае прафесійнае выгаранне ў Міжнародную класіфікацыю хвароб (МКБ-11) як «прафесійную з’яву», а не як захворванне. Згодна з МКБ-11, выгаранне вынікае з «хранічнага працоўнага стрэсу, які не быў паспяхова пераадолены» і характарызуецца трыма асноўнымі сімптомамі[2]:

  1. Пачуццё знясілення або стомы.
  2. Псіхалагічнае дыстанцыяванне ад працы або пачуццё негатыўнага стаўлення і цынізму адносна працы.
  3. Паніжэнне прафесійнай эфектыўнасці.

Гэтыя крытэрыі выкарыстоўваюцца для апісання сіндрому прафесійнага выгарання, але яны не прызначаны для клінічнай дыягностыкі, бо выгаранне разглядаецца як прафесійная з’ява, а не як псіхічны разлад[14].

Інструменты ацэнкі

[правіць | правіць зыходнік]

Для ацэнкі прафесійнага выгарання звычайна выкарыстоўваюцца анкеты, найбольш распаўсюджанай з якіх з’яўляецца Інвентар прафесійнага выгарання Маслах (англ.: Maslach Burnout Inventory, MBI). MBI ацэньвае выгаранне па трох паказчыках: эмацыйнае знясіленне, дэперсаналізацыя і зніжэнне асабістых дасягненняў. Рэспандэнты ацэньваюць свае пачуцці па шкале, і высокія паказчыкі ў эмацыйным знясіленні і дэперсаналізацыі разам з нізкімі паказчыкамі ў асабістых дасягненнях паказваюць на выгаранне[15].

Іншым распаўсюджаным інструментам з’яўляецца Капенгагенскі інвентар выгарання (англ.: Copenhagen Burnout Inventory, CBI), які падзяляе выгаранне на тры катэгорыі: асабістае, звязанае з працай, і звязанае з кліентамі. CBI перакладзены на 8 моў і выкарыстоўваецца ў шэрагу краін свету[16].

Сярод альтэрнатыўных інструментаў — Клінічнае апытанне падтыпаў выгарання (англ.: Burnout Clinical Subtype Questionnaire, BCSQ), якое ацэньвае розныя падтыпы выгарання, Ольдэнбургскі інвентар выгарання (англ.: Oldenburg Burnout Inventory, OLBI), які вымярае выгаранне ў адносінах да знясілення і адчужэння ад працы, і іншыя[17][18].

Абмежаванні дыягностыкі

[правіць | правіць зыходнік]

Дыягностыка прафесійнага выгарання мае шэраг абмежаванняў. Адной з праблем з’яўляецца адсутнасць універсальных дыягнастычных крытэрыяў, што прыводзіць да варыяцый у вызначэнні і інтэрпрэтацыі сімптомаў выгарання. Акрамя таго, выгаранне мае супольныя сімптомы з іншымі станамі, такімі як дэпрэсія і трывожнасць, што ўскладняе дыферэнцыяльную дыягностыку. Гэта перасячэнне выклікае пытанні наконт таго, ці варта ўспрымаць выгаранне як псіхічны разлад[14].

Акрамя таго, анкеты для самастойнага запаўнення абапіраюцца на суб’ектыўныя адказы, што можа прывесці да неадпаведнасцяў праз асабістыя ўяўленні, памылкі або нежаданне паведамляць аб некаторых сімптомах. У сувязі з гэтым некаторыя даследчыкі прапануюць комплексны падыход, які спалучае самастойнае запаўненне анкет з назіраннямі і фізіялагічнымі ацэнкамі для больш поўнай ацэнкі прафесійнага выгарання[19].

Уплыў

[правіць | правіць зыходнік]

На працаўніка

[правіць | правіць зыходнік]

Сіндром выгарання можа прывесці да шэрагу праблем з фізічным здароўем. Распаўсюджаныя фізічныя сімптомы, звязаныя з выгараннем, уключаюць галаўны боль, праблемы са страваваннем, і парушэнні сну. З цягам часу гэтыя фізічныя праявы могуць садзейнічаць развіццю хранічных захворванняў, хвароб сэрца[20].

Уздзеянне на псіхічнае здароўе ўключае павышэнне ўразлівасці да такіх станаў, як трывожнасць і дэпрэсія, што можа пагоршыць агульную якасць жыцця і яшчэ больш ускладніць праблему выгарання[20].

На арганізацыі

[правіць | правіць зыходнік]

Вынікі выгарання выходзяць за межы індывідуальнага здароўя, уплываючы на дынаміку ў арганізацыях:

  • Зніжэнне прадукцыйнасці: Супрацоўнікі, якія пакутуюць на выгаранне, праяўляюць зніжэнне матывацыі і ўвагі, што прыводзіць да паніжэння ўзроўню прадукцыйнасці. Выгаранне можа прывесці да павелічэння колькасці зваротаў у аддзяленні неадкладнай дапамогі на 23 %, што абмяжоўвае даступнасць супрацоўнікаў[21].
  • Зніжэнне прысутнасці на працы: Выгаранне звязана з павышаным узроўнем адсутнасці на працы. Супрацоўнікі могуць браць доўгі адпачынак, каб аднавіцца ад фізічнага і псіхалагічнага знясілення, што парушае рабочыя працэсы і павялічвае нагрузку на астатніх супрацоўнікаў[22].
  • Цякучасць кадраў: Ад 20 % да 50 % цякучасці ў арганізацыях звязваюць з выгараннем. Супрацоўнікі, якія адчуваюць выгаранне, у 2,6 разы часцей шукаюць новыя рабочыя месцы, што прыводзіць да павелічэння выдаткаў кампаній на наём і навучанне[21].
  • Зніжэнне зацікаўленасці супрацоўнікаў: Выгаранне прыводзіць да страты зацікаўленасці, калі супрацоўнікі адчуваюць меншую прыхільнасць да сваёй працы. Гэтая адсутнасць зацікаўленасці можа прывесці да пагаршэння якасці працы і негатыўнай працоўнай культуры ў калектыве[21].

Паводле ацэнак Амерыканскага інстытута стрэсу, арганізацыі ў ЗША церпяць страты, якія набліжаюцца да 300 мільярдаў долараў штогод ад зніжэння прадукцыйнасці і прысутнасці на працы, высокай цякучасці і павышаных выдаткаў на медыцынскае абслугоўванне, звязаных са стрэсам на працы. Толькі адсутнасць зацікаўленасці супрацоўнікаў каштуе працадаўцам прыблізна 34 % іх гадавога заробку[21].

На грамадства

[правіць | правіць зыходнік]

Наступствы выгарання распаўсюджваюцца на грамадства і эканоміку ў цэлым. Паводле ацэнак Gallup, да 75 % супрацоўнікаў адчуваюць выгаранне ў нейкі момант сваёй кар’еры[23]. Павелічэнне цякучасці кадраў і зніжэнне прадукцыйнасці спрыяюць зніжэнню ВУП і пагаршаюць агульнае эканамічнае здароўе[24].

Наступствы выгарання выходзяць за межы працоўнага месца і закранаюць сем’і працаўнікоў. У мужа або жонкі людзей з выгараннем часта зніжаецца ўласны працоўны даход, што можа прывесці да зніжэння эканамічнай стабільнасці сям’і. Больш за тое, выгаранне бацькоў можа негатыўна паўплываць на адукацыйную паспяховасць дзяцей, зніжаючы імавернасць паступлення ў вышэйшыя навучальныя ўстановы[25].

Прафілактыка і рэабілітацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Праграмы прадухілення выгарання накіраваныя на змяншэнне скарг працаўнікоў і вяртанне іх на працоўныя месцы. Тэарэтычныя мадэлі выгарання звычайна апісваюць яго як комплексную з’яву, звязаную як з асабістымі якасцямі працаўніка, так і з арганізацыйнымі фактарамі, таму і метады змагання з выгараннем, паводле гэтых мадэлей, павінны мець комплексную структуру. На ўзроўні асобнага працаўніка могуць прымяняцца такія інструменты як псіхатэрапія і практыкі свядомасці[en]. Арганізацыі могуць уздзейнічаць на выгаранне напрыклад праз перагляд працоўнага графіку і тымбілдынг[en][26].

Навуковыя даследаванні выгарання паказваюць нізкую эфектыўнасць ізаляваных метадаў уздзеяння, накіраваных толькі на працаўніка або толькі на арганізацыю. У той жа час разнастайныя камбінаваныя методыкі паказалі станоўчы эфект ў зніжэнні такіх сімптомаў, як знясіленне і цынізм. Даследаванні, якія выяўлялі не толькі эфектыўнасць відаў уздзеяння, але і механізмы і прычыны іх эфектыўнасці (медыятары[en]), паказалі важнасць такіх медыятараў, як зніжэнне нагрузкі, сацыяльная падтрымка і ўдзел працаўнікоў у прыняцці рашэнняў наконт уласнай працы[26].

Юрыдычнае рэгуляванне

[правіць | правіць зыходнік]

Далучэнне выгарання ў міжнародную класіфікацыю хвароб, выдадзеную СААЗ, адкрыла новыя магчымасці для працаўнікоў у прыцягненні працадаўцы да арганізацыі больш спрыяльных працоўных умоў і да адказнасці за іх няўдалую арганізацыю. Законы, датычныя выгарання, могуць залежаць ад канкрэтнай юрысдыкцыі, і ў некаторых краінах працадаўцы, што не забяспечваюць дастатковыя меры прадухілення выгарання, могуць сутыкнуцца з юрыдычнымі наступствамі, такімі як выплата кампенсацыі за ўчыненую шкоду[27].

Аўстралія

[правіць | правіць зыходнік]

Законы Аўстраліі абавязваюць працадаўцаў забяспечваць працаўнікам абарону ад псіхалагічнай небяспекі, у тым ліку ад выгарання. У 2023 годзе каля 9 % ад усіх патрабаванняў кампенсацыі былі звязаныя з псіхалагічным стрэсам на працы[28].

У 2024 годзе ў краіне быў прыняты закон, які прадугледжвае штраф для працадаўцы за званкі ці іншую сувязь з працаўнікамі па-за працоўным часам без неабходнасці. Прэм’ер міністр Энтані Албаніз назваў спадзяванні на кругласутачную даступнасць працаўнікоў праблемай для іх псіхічнага здароўя[29].

Злучаныя Штаты Амерыкі

[правіць | правіць зыходнік]

У ЗША не існуе федэральных законаў ці рэгуляцый, якія б непасрэдна закраналі праблему прафесійнага выгарання[30].

Закон аб сямейным і медыцынскім адпачынку (англ.: Family and Medical Leave Act) прадугледжвае магчымасць пайсці ў водпуск працягласцю да 12 тыдняў на год для лячэння сур’ёзных хвароб, у тым ліку выліканых стрэсам. Каб мець магчымасць узяць такі водпуск, працаўнік мусіць адпавядаць некаторым крытэрыям, напрыклад працаваць на гэтым месцы як мінімум год перад водпускам. Закон не абавязвае працадаўцаў да выплаты заработнай платы або іншых кампенсацый супрацоўнікам у медыцынскім адпачынку, аднак выплаты могуць быць прадугледжаны законамі асобных штатаў, напрыклад у Каліфорніі і Нью-Ёрку[31].

У 2024 годзе у Каліфорніі з’явіўся законапраект, які б даваў працаўнікам права на ігнараванне камунікацыі з працадаўцам у нерабочы час, за выняткам надзвычайных сітуацый. Законапраект быў раскрытыкаваны за магчымы негатыўны ўплыў на эфектыўнасць і канкурэнтаздольнасць каліфарнійскіх арганізацый і неўзабаве замарожаны[32][33].

Францыя

[правіць | правіць зыходнік]

З 2017 года ў Францыі кампаніі памерам большыя за 50 чалавек абавязаны яўна вызначаць працоўныя гадзіны і дамаўляцца з працаўнікамі наконт прынцыпаў камунікацыі па-за вызначаным часам, што дазваляе супрацоўнікам не адказваць на званкі і паведамленні пасля работы[34].

Японія

[правіць | правіць зыходнік]

Калектыўная рабочая этыка ў Японіі часта стрымлівае працаўнікоў ад таго, каб адкрыта казаць пра свой стрэс ці праблемы з псіхічным здароўем. Многія японцы адчуваюць віну за выхад у водпуск і часта бяруць менш дзён адпачынку, чым гэта прадугледжана законам. У японскай мове з’явілася слова для апісання смерці ад пераработку — каросі[en][35][36].

Японскія кампаніі з 50-ю і больш супрацоўнікамі павінны штогод праводзіць добраахвотнае анкетаванне для ацэнкі стрэсу і псіхічнага здароўя супрацоўнікаў. Вынікі анкетавання правяраюцца медыцынскім спецыялістам, які можа абавязаць кампанію прыняць меры па зніжэнні стрэсу, напрыклад праз змяншэнне працоўнай нагрузкі[37]. У 2018 годзе быў прыняты закон аб рэформе працоўнага стылю з мэтай паляпшэння сітуацыі з рабочай этыкай краіны, адной з рэформ стала абмежаванне пераработку[36].

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б в Guseva Canu I, Marca SC, Dell’Oro F, Balázs Á, Bergamaschi E, Besse C, Bianchi R, Bislimovska J, Koscec Bjelajac A, Bugge M, Busneag CI, Çağlayan Ç, Cernițanu M, Costa Pereira C, Dernovšček Hafner N, Droz N, Eglite M, Godderis L, Gündel H, Hakanen JJ, Iordache RM, Khireddine-Medouni I, Kiran S, Larese-Filon F, Lazor-Blanchet C, Légeron P, Loney T, Majery N, Merisalu E, Mehlum IS, Michaud L, Mijakoski D, Minov J, Modenese A, Molan M, van der Molen H, Nena E, Nolimal D, Otelea M, Pletea E, Pranjic N, Rebergen D, Reste J, Schernhammer E, Wahlen A. Harmonized definition of occupational burnout: A systematic review, semantic analysis, and Delphi consensus in 29 countries. Scand J Work Environ Health. 2021 Mar 1;47(2):95-107. doi: 10.5271/sjweh.3935. Epub 2020 Dec 1. PMID: 33258478; PMCID: PMC8114565.
  2. ↑ а б в г Burn-out an "occupational phenomenon": International Classification of Diseases (англ.). World Health Organization.
  3. ↑ а б в г Occupational burnout (англ.). Patient.
  4. ↑ The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical Descriptions and Diagnostic Guidelines. Geneva: World Health Organization. 1992. p. 310.
  5. ↑ ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics.
  6. ↑ Understanding and Preventing Worker Burnout (англ.). OSHwiki.
  7. ↑ Burnout syndromes (англ.). MedPark Hospital.
  8. ↑ а б в г Shoman, Y.; El May, E.; Marca, S.C.; Wild, P.; Bianchi, R.; Bugge, M.D.; Caglayan, C.; Cheptea, D.; Gnesi, M.; Godderis, L.; et al. Predictors of Occupational Burnout: A Systematic Review. Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18, 9188. https://doi.org/10.3390/ijerph18179188
  9. ↑ Maslach, Christina; Jackson, Susan E. (1981). "The measurement of experienced burnout". Journal of Organizational Behavior. doi:10.1002/job.4030020205.
  10. ↑ Listopad, IW; Michaelsen, MM; Werdecker, L; Esch, T (2021-12-01). "Bio-Psycho-Socio-Spirito-Cultural Factors of Burnout: A Systematic Narrative Review of the Literature". Frontiers in Psychology. 12: 722862. doi:10.3389/fpsyg.2021.722862. PMC 8672245. PMID 34925130.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: непазначаны свабодны DOI (спасылка) Папярэджанні CS1: фармат PMC (спасылка)
  11. ↑ Demerouti, E; Bakker, AB; Nachreiner, F; Schaufeli, WB (2001). "The job demands-resources model of burnout". Journal of Applied Psychology. 86 (3): 499–512. PMID 11419809.
  12. ↑ Leiter, MP; Maslach, C (1999). "Six areas of worklife: a model of the organizational context of burnout". Journal of Health and Human Services Administration. 21 (4): 472–489. PMID 10621016.
  13. ↑ How is burnout diagnosed? (англ.). Barends Psychology Practice.
  14. ↑ а б Nadon, L; De Beer, LT; Morin, AJS (2022-03-17). "Should Burnout Be Conceptualized as a Mental Disorder?". Behavioral Sciences (Basel). 12 (3): 82. doi:10.3390/bs12030082. PMC 8945132. PMID 35323401.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: непазначаны свабодны DOI (спасылка)
  15. ↑ Schaufeli, WB; Desart, S; De Witte, H (2020-12-18). "Burnout Assessment Tool (BAT)-Development, Validity, and Reliability". International Journal of Environmental Research and Public Health. 17 (24): 9495. doi:10.3390/ijerph17249495. PMC 7766078. PMID 33352940.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: непазначаны свабодны DOI (спасылка)
  16. ↑ Kristensen, T. S.; Borritz, M.; Villadsen, E.; Christensen, K. B. (2005). "The Copenhagen Burnout Inventory: a new tool for the assessment of burnout". Work & Stress. 19 (3): 192–207. doi:10.1080/02678370500297720.
  17. ↑ Valid and Reliable Survey Instruments to Measure Burnout, Well-Being, and Other Work-Related Dimensions (англ.). National Academy of Medicine.
  18. ↑ Montero-Marín, J; Skapinakis, P; Araya, R; Gili, M; García-Campayo, J (2011-09-20). "Towards a brief definition of burnout syndrome by subtypes: development of the "Burnout Clinical Subtypes Questionnaire" (BCSQ-12)". Health and Quality of Life Outcomes. 9: 74. doi:10.1186/1477-7525-9-74. PMC 3196899. PMID 21933381.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: непазначаны свабодны DOI (спасылка)
  19. ↑ Demerouti, E.; Bakker, A. B.; Peeters, M. C. W.; Breevaart, K. (2021). "New directions in burnout research". European Journal of Work and Organizational Psychology. 30 (5): 686–691. doi:10.1080/1359432X.2021.1979962.
  20. ↑ а б How Does Burnout Affect Your Health? (англ.). Scripps Health.
  21. ↑ а б в г Burnout is an Organizational Problem – Not an Employee One (англ.). Blue Beyond.
  22. ↑ The Impact of Burnout at Work: Causes, Effects, and Solutions (англ.). BetterYou.
  23. ↑ What really is Burnout and why is it such a big issue in today’s society? (англ.). theHRD.
  24. ↑ The Impact of Society on Employee Burnout (and What Employers Can Do About It) (англ.). Insightful.
  25. ↑ Nekoei, Arash; Sigurdsson, Jósef; Wehr, Dominik (2024). "The Economic Burden of Burnout". CESifo Working Paper (11128). Munich: CESifo GmbH.
  26. ↑ а б Pijpker, R.; Vaandrager, L.; Veen, E.J.; Koelen, M.A. Combined Interventions to Reduce Burnout Complaints and Promote Return to Work: A Systematic Review of Effectiveness and Mediators of Change. Int. J. Environ. Res. Public Health 2020, 17, 55. https://doi.org/10.3390/ijerph17010055
  27. ↑ Employee burnout: How far does an employer’s duty of care extend? (англ.). Lockton.
  28. ↑ When can you take 'stress leave', and can you be compensated for it? (англ.).
  29. ↑ Australia’s New Right to Disconnect Law Allows Workers to Ignore Calls and Emails After Hours (англ.).
  30. ↑ Employee Burnout: A Workplace Safety Hazard? (англ.). Fisher Phillips.
  31. ↑ Stress Leave From Work: Think Twice Before Quitting Your Job (англ.). Clear Behavioral Health.
  32. ↑ California Becomes First State to Push for “Right to Disconnect” (англ.).
  33. ↑ Right-to-Disconnect Bill Defeated (англ.).
  34. ↑ Want the legal right to ignore your boss outside working hours? Learn from the French.
  35. ↑ Karoshi to the Code du Travail: Why it's hard to head off worker burnout with laws (англ.).
  36. ↑ а б How the Japanese are putting an end to extreme work weeks.
  37. ↑ Frequently Asked Questions – What Employers in Japan Need to Know About Employee “Stress Check” Requirements.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Прафесійнае_выгаранне&oldid=4880689"