Прыморская армія

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Асобная Прыморская армія
(АПрым. А)
Эмблема УС
Гады існавання 19 ліпеня 1941 — 28 ліпеня 1942;
20 лістапада 1943 — 9 ліпеня 1945
Краіна  СССР
Падпарадкаванне камандуючаму войскамі арміі
Уваходзіць у Паўднёвы, Закаўказскі, Каўказскі, Крымскі,
Паўночна-Каўказскі,
4-ы Украінскі фронт
Тып армія
Складаецца з упраўленне, аб’яднанні, злучэнні, воінскія часці і ўстановы
Колькасць аб’яднанне
Дыслакацыя
Удзел у
Камандзіры
Вядомыя камандзіры Н. Я. Чыбісаў
І. Я. Пятроў

Прымо́рская а́рмія, Асо́бная Прымо́рская а́рмія — агульнавайсковае фарміраванне (аб’яднанне, армія, асобная армія) РСЧА Узброеных Сіл Саюза ССР у часы Вялікай Айчыннай вайны.

Першае фарміраванне[правіць | правіць зыходнік]

Прыморская армія першага сфарміравання створана 19 ліпеня 1941 года на падставе дырэктывы Паўднёвага фронту ад 18 ліпеня 1941 года на базе Прыморскай групы войскаў (з 19 жніўня 1941 года — Асобная Прыморская армія).

У пачатку вайны армія вяла цяжкія баі, адыходзячы ў бок Адэсы. 5 жніўня 1941 года атрымала загад абараняць горад да апошняй магчымасці[1].

Да 10 жніўня армія наладзіла абарону на подступах да горада. Былі адбіты спробы 4-й румынскай арміі авалодаць Адэсай з ходу.

З 19 жніўня армія ўвайшла ў Адэскі абарончы раён, атрымала прыметнік «Асобная» у назве і стала напрамую падпарадкоўвацца Стаўцы ВГК УС Саюза ССР. Складалася на 19 жніўня з упраўлення, трох стралковых і кавалерыйскай дывізій, двух палкоў марской пяхоты і атрадаў маракоў Чарнаморскага флоту. Асобнай Прыморскай арміі супрацьстаяла 17 пяхотных дывізій і 7 брыгад праціўніка.

21 верасня войскі арміі спынілі наступ немцаў у 8-15 км ад горада. Больш чым на два месяцы скавалі каля 20 дывізій праціўніка. З-за пагрозы прарыву нямецкіх войск групы армій «Поўдзень» у Данбас і Крым было вырашана эвакуіраваць войскі Адэскага абарончага раёна, у тым ліку Асобную Прыморскую армію, у Крым па моры. Гэтая задача была выканана Чарнаморскім флотам і Асобнай Прыморскай арміяй у перыяд з 1 па 16 кастрычніка 1941 года.

У другой палове кастрычніка армія ўвайшла ў падпарадкаванне камандаванню войскаў Крыма і прымала ўдзел у абарончай бітве супраць войскаў 11-й нямецкай арміі і румынскага корпуса, якія прарваліся ў стэпавую частку Крыму. Злучэнні арміі адступалі да Севастопаля, ведучы цяжкія баі.

4 лістапада 1941 года быў утвораны Севастопальскі абарончы раён (САР), у склад якога, застаючыся ў падпарадкаванні войскаў Крыма да 19 лістапада, увайшла Асобная Прыморская армія. Да гэтага часу яна ў складзе ўпраўлення, 25-й, 95-й, 172-й і 421-й стралковых, 2-й, 40-й і 42-й кавалерыйскіх дывізій, 7-й і 8-й брыгад марской пяхоты, 81-га асобнага танкавага батальёна і шэрагу іншых часцей заняла абарону на подступах да Севастопаля.

З 20 лістапада Севастопальскі абарончы раён знаходзіўся ў аператыўным падпарадкаванні Закаўказскага, з 30 снежня Каўказскага, з 28 студзеня 1942 года Крымскага франтоў, з 26 красавіка ў непасрэдным падпарадкаванні галоўнакамандуючага Паўднёва-Заходняга напрамка. 20 мая Асобная Прыморская армія ўключана ў склад войскаў Паўночна-Каўказскага фронту.

30 чэрвеня праціўніку ўдалося ўварвацца ў Севастопаль. Стварылася крызіснае становішча для савецкіх войскаў.

Пасля эвакуацыі 1 ліпеня 1942 года вышэйшага камандна-палітычнага складу, які кіраваў абаронай горада, і камандуючага арміяй генерала І. Я. Пятрова на Каўказ, армія практычна спыніла арганізаваны супраціў. Амаль усе байцы і малодшы камандны склад арміі трапілі ў палон ці загінулі. 28 ліпеня 1942 года армія была расфармаваная.

Баявы склад Прыморскай арміі Паўночна-Каўказскага фронту на 1 чэрвеня 1942 г.[правіць | правіць зыходнік]

У сярэдзіне чэрвеня 1942 года ў Севастопаль таксама прыбылі:

  • 138-я стралковая брыгада
  • 142-я стралковая брыгада

Камандаванне[правіць | правіць зыходнік]

Камандуючыя войскамі:

Члены Ваеннага савета:

Начальнікі штаба:

  • генерал-маёр В. Ф. Вараб’ёў (19 ліпеня 1941 — 10 жніўня 1941);
  • генерал-маёр Г. Д. Шышэнін (10 жніўня 1941 — 22 жніўня 1941);
  • палкоўнік М. І. Крылоў (22 жніўня 1941 — 28 ліпеня 1942).

Другое фарміраванне[правіць | правіць зыходнік]

Прыморская армія другога фарміравання створана 20 лістапада 1943 года на падставе дырэктывы Стаўкі ВГК ад 15 лістапада 1943 года, на базе палявога ўпраўлення Паўночна-Каўказскага фронту і войскаў 56-й арміі. Падпарадкоўвалася непасрэдна Стаўцы ВГК і называлася Асобная Прыморская армія.

Да 20 лістапада 1943 года на Керчанскім плацдарме знаходзіліся 11-ы гвардзейскі і 16-ы стралковыя корпусы, астатнія войскі арміі заставаліся на Таманскім паўвостраве.

Перад арміяй паставілі задачу пашырыць Керчанскі плацдарм, пераправіць на яго ўсе злучэнні і часці і весці падрыхтоўку наступальнай аперацыі з мэтай вызвалення Крыму.

З канца лістапада 1943 года да студзеня 1944 года войскі арміі правялі тры прыватныя наступальныя аперацыі (у тым ліку дэсант на мыс Тархан), у выніку якіх пашырылі плацдарм і палепшылі сваё аператыўнае становішча. З лютага да пачатку красавіка яны трывала ўтрымлівалі займаемыя рубяжы, удасканальвалі іх у інжынерным дачыненні да і займаліся баявой падрыхтоўкай.

На мемарыяльнай пліце ў танка-помніка вызваліцелям Сімферопаля ў скверы Перамогі ў Сімферопалі

У красавіку — маі 1944 года Прыморская армія ўдзельнічала ў Крымскай стратэгічнай аперацыі. У яе пачатку армія разбіла ар’ергарды праціўніка паўночней Керчы. 11 красавіка сумесна з караблямі і авіяцыяй Чарнаморскага флоту і пры падтрымцы 4-й паветранай арміі вызваліла Керч. На наступны дзень яе войскі авалодалі Ак-Манайскімі пазіцыямі — апошняй умацаванай мяжой абароны нямецкай арміі на Керчанскім паўвостраве. 13 красавіка злучэнні арміі вызвалілі Феадосію і пры садзейнічанні крымскіх партызан — Стары Крым і Карасубазар (Белагорск). Працягваючы пераследваць праціўніка, вызваліла Судак (14 красавіка), ва ўзаемадзеянні з войскамі 4-га Украінскага фронту і пры садзейнічанні крымскіх партызан — Алушту (15 красавіка), Алупку і Ялту (16 красавіка). Да зыходу 16 красавіка выйшла да ўмацаваных пазіцый немцаў пад Севастопалем.

18 красавіка 1944 года ўключана ў склад 4-га Украінскага фронту і пераназваная ў Прыморскую армію. Да 7 мая яе войскі вялі падрыхтоўку да штурму Севастопальскага ўмацаванага раёна праціўніка. 9 мая, пасля жорсткіх двухдзённых баёў, злучэнні арміі ва ўзаемадзеянні з войскамі 2-й гвардзейскай і 51-й армій, а таксама Чарнаморскім флотам вызвалілі Севастопаль. Галоўныя сілы арміі развівалі наступленне ў кірунку мыса Херсанес, дзе праціўнік засяродзіў найбольш ўстойлівыя часці з рэшткаў нямецкіх дывізій і ўсю наяўную артылерыю. Да 12 гадзін 12 мая Херсанес быў ачышчаны ад праціўніка войскамі арміі ва ўзаемадзеянні з 19-м танкавым корпусам.

16 мая 1944 года Прыморская армія была выведзена са складу 4-га Украінскага фронту і зноў перайменаваная ў Асобную Прыморскую армію з непасрэдным падпарадкаваннем Стаўцы ВГК. Да канца вайны абараняла ўзбярэжжа Крыму.

9 ліпеня 1945 года палявое ўпраўленне Асобнай Прыморскай арміі было перафармавана ў упраўленне Таўрычаскай ваеннай акругі.

Склад[правіць | правіць зыходнік]

Камандаванне[правіць | правіць зыходнік]

Камандуючыя войскамі:

Члены Ваеннага савета:

Начальнікі штаба:

  • генерал-лейтэнант І. А. Ласкін (20 лістапада 1943 — 6 снежня 1943);
  • генерал-маёр С. Я. Раждзественскі (6 снежня 1943 — 17 студзеня 1944);
  • генерал-маёр П. М. Котаў-Леганькоў (17 студзеня 1944 — 30 мая 1944);
  • генерал-лейтэнант С. І. Любарскі (30 мая 1944 — 24 лістапада 1944);
  • генерал-маёр С. С. Епанечнікаў (24 лістапада 1944 — 9 ліпеня 1945).

Зноскі

  1. ↑ Боевой состав Отдельной Приморской армии. (В кн.: Одесский Краснознамённый. / Буяхчев А. И., Лопаткин Н.И., Волков Н. С., и др.; Редкол.: Елагин А.С. и др.- 2-е изд., испр. и доп. - Кишинёв: Картя Молдовеняскэ, 1985. - с. 105-106.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Прыморская_армія&oldid=4581043"