Пільвішкі
Мястэчка
| ||||||||||||||||
Пільвішкі[1][2], таксама Пі́львішкей[3] (літ.: Pilviškiai) — мястэчка ў Вількавішкаўскім самакіраванні Мар’ямпольскага павета Літвы. Цэнтр Пільвішкаўскага староства. Чыгуначная станцыя на лініі Коўна-Кібарты. Размешчана за 55 км ад Коўна, на рацэ Шашупе пры ўпадзенні ў яе рэк Вішакіс і Пільве.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Каралеўскі горад атрымаў магдэбургскае права ў 1536 годзе дзякуючы каралеве Боне Сфорца. Размешчаны ў Ковенскім павеце Троцкага ваяводства[4]. Праз Пільвішкі праходзіў шлях з Коўны ў Прусію, але горад не змог развіцца. У 1567 годзе Пільвішкі належалі Мікалаю Сапегу. У 1656 годзе быў пабудаваны касцёл. У 1758 годзе была заснавана каталіцкая парафія, а ў 1777 годзе — парафіяльная школа. У 1792 годзе кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі аднавіў гарадскія правы і надаў герб, які адлюстроўваў Св. Яна Непамука.
Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай мястэчка ўвайшло ў склад Прускага каралеўства, а пасля Тыльзіцкага міру ў 1807 годзе ўвайшло ў склад Варшаўскага герцагства. Паводле статыстычнага апісання герцагства за 1808 год, Пільвішкі былі невялікім бедным горадам, які налічваў 350 жыхароў. У 1815 годзе, пасля паражэння Напалеона, горад быў далучаны да Расійскай імперыі і належаў да Аўгустоўскага павета. У 1827 годзе насельніцтва горада вырасла да 888 чалавек. Цэнтр сельскай гміны Пільвішкі ў Сувалкаўскай губерні Царства Польскага.
У 1840 годзе ў Пільвішках была пабудавана лютэранская кірха. У 1858 годзе дзейнічала дзяржаўная пачатковая школа. У 1862 годзе праз Пільвішкі прайшла чыгунка з Берліна ў Санкт-Пецярбург, што паспрыяла развіццю горада: з’явіліся крамы і пачаліся кірмашы. Пасля паўстання 1863 года царскія ўлады 31 мая 1870 года адабралі гарадскія правы. У 1913 годзе па ініцыятыве вікарыя ксяндза Уладаса Пешцінінкаса ў горадзе быў пабудаваны прытулак для старых. У 1915—1918 гадах Пільвішкі знаходзіліся пад нямецкай акупацыяй. У 1918—1940 гадах у складзе Літоўскай Рэспублікі.
У час Другой сусветнай вайны 23 чэрвеня 1941 года Пільвішкі былі занятыя немцамі. Пасля 27 жніўня 1941 года немцы і літоўцы з мясцовай самаабароны забілі 300—350 яўрэяў, у тым ліку жанчын і дзяцей. У памяць пра гэта ўсталяваны памятны камень на месцы забойства на поўнач ад Пільвішак[5]. У 1941 годзе згарэў касцёл. У 1942 годзе пачалося будаўніцтва новага мураванага касцёла (арх. Стасіс Кудокас ). Біскуп Антоній Карась асвяціў падмуркі новага касцёла, быў закладзены краевугольны камень, аднак будаўніцтва не было завершана. Незавершаны касцёл у 1944 годзе збіраліся знішчыць немцы, але яго абараніў пробашч Баляслаў Цагельскі (1922—1989). Пасля 1992 года будаўніцтва было адноўлена (арх. Повілас Адамайціс) і завершана асвячэннем 31 жніўня 1997 года[6].
Насельніцтва
[правіць | правіць зыходнік]Дынаміка насельніцтва з 1810 па 2021 | |||||||
1810 | 1827 | 1862 | 1888[7] | 1897пер. | 1923пер.[8] | 1959пер.[9] | 1970пер.[10] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
592 | 888 | 1 888 | 2 291 | 2 325 | 2 358 | 1 283 | 1 232 |
1979пер.[11] | 1980[12] | 1986[13] | 1989пер.[14] | 2001пер.[15] | 2011пер.[16] | 2021[17] | - |
1 468 | 1 420 | 1 477 | 1 961 | 1 493 | 2 305 | 1 992 | - |
Славутасці
[правіць | правіць зыходнік]- Касцёл Святой Тройцы, завершаны ў 1997 годзе ў мадэрнісцкім стылі.
- Метадысцкая царква.
- Чыгуначны вакзал канца XIX стагоддзя.
Галерэя
[правіць | правіць зыходнік]-
Касцёл Святой Тройцы
-
Метадысцкая царква
-
Чыгуначны вакзал
-
Гімназія
Вядомыя асобы
[правіць | правіць зыходнік]- Фяліксас Вайшнорас (1897—1972) — літоўскі паэт, перакладчык, журналіст.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Паводле карты М. Ф. Спірыдонаў. Беларусь у канцы XVI ст. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 16. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
- ↑ Паводле карты Я. К. Анішчанка. Вялікае Княства Літоўскае ў сярэдзіне XVIII ст. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 28. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
- ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 187-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Літоўскай Рэспублікі на беларускую мову»
- ↑ Stanisław Alexandrowicz, Geneza i rozwój sieci miasteczek Białorusi i Litwy do połowy XVII w., w: Acta Baltico‑Slavica t. 7, 1970, s. 95.
- ↑ Holocaust Atlas of Lithuania . www.holocaustatlas.lt. Праверана 3 чэрвеня 2024.
- ↑ Pilviškių Švč. Trejybės bažnyčia | pamatykLietuvoje.lt - kelionių po Lietuvą portalas . www.pamatyklietuvoje.lt. Праверана 3 чэрвеня 2024.
- ↑ Списки населенныхъ мѣстъ Сувалкской губерніи: как матеріалъ для историко-этнографической географіи края. Собралъ Э. А. Вольтеръ. Санктпетербургъ, 1901. (Archive.org)
- ↑ Lietuvos apgyventos vietos: pirmojo visuotinojo Lietuvos gyventojų 1923 m. surašymo duomenys. Kaunas: Finansų ministerija. Centralinis statistikos biūras, 1925.
- ↑ Pilviškiai. Mažoji lietuviškoji tarybinė enciklopedija , T. 2 (K–P). Vilnius, Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1968, 854 psl.
- ↑ Lietuvos TSR kaimo gyvenamosios vietovės 1959 ir 1970 metais (Visasąjunginių gyventojų surašymų duomenys). Vilnius: Centrinė statistikos valdyba prie Lietuvos TSR Ministrų tarybos, 1974.
- ↑ Lietuvos TSR kaimo gyvenamosios vietovės (1979 metų Visasąjunginio gyventojų surašymo duomenys). Vilnius: Lietuvos TSR Centrinė statistikos valdyba, 1982.
- ↑ Pilviškiai. Lietuviškoji tarybinė enciklopedija, VIII t. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 1981. T.VIII: Moreasas-Pinturikjas, 627 psl. (літ.)
- ↑ Algimantas Miškinis ir kt. Pilviškiai. Tarybų Lietuvos enciklopedija , T. 3 (Masaitis-Simno). Vilnius, Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1987, 381 psl. (літ.)
- ↑ Kaimo gyvenamosios vietovės (1989 metų Visuotinio gyventojų surašymo duomenys). Vilnius: Lietuvos Respublikos Statistikos departamentas, 1993.
- ↑ Marijampolės apskrities gyvenamosios vietovės ir jų gyventojai. Vilnius: Statistikos departamentas, 2003.
- ↑ Gyventojai gyvenamosiose vietovėse: Lietuvos Respublikos 2011 metų gyventojų ir būstų surašymo rezultatai. Vilnius: Statistikos departamentas, 2013. Suarchyvuota 2022-04-08.
- ↑ Gyventojai gyvenamosiose vietovėse: Lietuvos Respublikos 2021 metų gyventojų surašymo rezultatai. Vilnius: Statistikos departamentas, 2022.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Пільвішкі
- Pilwiszki // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście (польск.). — Warszawa, 1887. — S. 147.