Рабэр-Франсуа Дам’ен
| Рабэр-Франсуа Дам’ен | |
|---|---|
| фр.: Robert-François Damiens | |
 | |
| Род дзейнасці | слуга, злачынец |
| Дата нараджэння | 9 студзеня 1715[1][2] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 28 сакавіка 1757[1][2] (42 гады) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Рабэр Франсуа Дам’ен (фр.: Robert François Damiens; 9 студзеня 1715, Ла Тылуа каля Араса — 28 сакавіка 1757, Парыж) — француз, вядомы тым, што здзейсніў няўдалы замах на караля Францыі Людовіка XV. Апошні чалавек, пакараны ў Францыі смерцю праз чвартаванне, традыцыйнай формай смяротнага пакарання, прызначанай для царазабойцаў.
Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]
Нарадзіўся 9 студзеня 1715 года ў беднай сялянскай сям’і. Амаль усё жыццё ён працаваў прыслугай у розных дваран, у Арасе, а таксама ў Парыжы. Доўгі час ён працаваў прыслугай у езуітаў, а таксама ў некалькіх членаў Парыжскага парламента. Менавіта тут, па прызнанні Дам’ена, ён часта чуў рэзкую крытыку ў адрас караля і, магчыма, пад уплывам пачутага ад праціўнікаў каралеўскай улады, вырашыў забіць караля. Сучаснікі падазравалі, што Дам’ен пакутаваў на некаторыя псіхічныя расстройствы, раней ён некалькі разоў спрабаваў скончыць жыццё самагубствам.[3]
Замах на караля[правіць | правіць зыходнік]
Увечары 5 студзеня 1757 года Дам’ен накіраваўся ў Версальскі палац і, калі кароль Людовік XV спускаўся па лесвіцы да карэты, ударыў яго нажом у бок. Нож толькі праткнуў скуру і амаль не шкодзіў караля, бо лязо нажа было маленькім, а кароль быў апрануты ў грубае зімовае паліто. Нягледзячы на гэта, спроба забойства караля выклікала паніку: Людовік западозрыў, што лязо змазана атрутай, і прыдворныя сталі шукаць лекара і святара, каб паспавядаць, відаць, паміраючага караля. Дам’ен быў злоўлены на месцы злачынства, ён нават не спрабаваў уцячы. Пасля агляду лекара было пацверджана, што ад удару не было пашкоджаных органаў і што жыццю караля нічога не пагражала.
Катаванні і пакаранне[правіць | правіць зыходнік]
Дам’ен быў змешчаны ў турму Кансьержэры, дзе следства працягвалася два месяцы, падчас якіх ён падвяргаўся жудасным катаванням. Пасля двух месяцаў катаванняў Дам’ена амаль немагчыма было пазнаць, але ён не ўказаў на саўдзельнікаў і нават не змог падрабязна растлумачыць прычыну замаху на караля. Нягледзячы на тое, што кароль памілаваў няўдачлівага забойцу, справа была перададзена ў суд муніцыпалітэта Парыжа. Суд доўжыўся два дні, і Дам’ен быў прысуджаны да смерці праз чвартаванне, якое звычайна выкарыстоўвалася для пакарання забойцаў каралеўскіх асоб.
Дастаўлены са сваёй турэмнай камеры раніцай 28 сакавіка 1757 года на Грэўскую плошчу, Дам’ен нібыта сказаў «La journée sera rude» («Дзень будзе цяжкім»). Пакаранне смерцю працягвалася цэлых чатыры гадзіны. Спачатку ён быў падвергнуты катаванням, падчас якіх яму балюча сціскалі ногі прыстасаваннямі пад назвай «іспанскія боты». Яго катавалі распаленымі абцугамі; руку, якой ён трымаў нож падчас спробы забойства, абпалілі серай; расплаўлены воск, расплаўлены свінец і кіпячы алей уліваліся ў яго раны. Затым ён быў аддадзены каралеўскаму ка́ту Шарлю Анры Сансону, які пасля таго, як кастрыраваў Дам’ена, запрэг коней у яго рукі і ногі, каб іх расчлянілі. Але коні не змаглі разарваць цела злачынца адразу, і ка́ту прыйшлося спачатку раздрабніць яго суставы. Пасля таго, як Дам’ен быў расчлянёны, пад апладысменты натоўпу, яго, як паведамляецца, яшчэ жывое тулава было спалена на вогнішчы. Некаторыя звесткі кажуць, што ён памёр, калі яму адарвалі апошнюю руку.
Наступствы[правіць | правіць зыходнік]
Пасля смерці Дам’ена рэшткі яго трупа былі ператвораны ў попел і развеяны па ветры. Яго дом быў разбураны, яго братоў і сёстраў прымусілі змяніць сваё прозвішча, а яго бацька, жонка і дачка былі высланы з Францыі.
Пасля Дам’ена пакаранне смерцю праз чвартаванне больш у Францыі не выкарыстоўвалася.
З моманту забойства Генрыха IV у 1610 годзе ў Францыі не было спроб царазабойства. Таму дурная слава Дам’ена захоўвалася даволі доўга. Праз сорак гадоў пасля яго смерці памяць пра самага сумнавядомага жыхара Араса была выкарыстана супраць іншага ўраджэнца Араса, Максімільена Рабесп’ера. Падчас Французскай рэвалюцыі праціўнікі Рабесп’ера называлі яго пляменнікам Дам’ена. Распаўсюджваліся чуткі, што браты Дам’ена Рабер і П’ер пасля таго, як ад іх запатрабавалі змяніць прозвішча, былі названы спалучэннем іх імёнаў — Рабесп’ер. Гэтым праціўнікі рэвалюцыянера тлумачылі як бы спадчынную нянавісць Рабесп’ера да манархіі. Нягледзячы на тое, што паклёп не адпавядаў рэчаіснасці, ён выклікаў значны давер сярод раялістаў і замежных прыхільнікаў. Для іншых пакаранне Дам’ена стала рэзананснай справай, якая паказвала варварства Старога парадку.
Зноскі
- ↑ а б Robert-Francois Damiens // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ а б Robert François Damiens // GeneaStar
- ↑ La veille des Rois, le 5 janvier 1757, Damiens, de La Thieuloye, porta un coup de canif à Louis XV(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 січня 2011. Праверана 31 ліпеня 2011.