Размовы:Крышталічныя целы

Пастаўце інтэрвікі. --Artificial123 (размовы) 03:33, 19 ліпеня 2013 (UTC)

Не атрымаецца, бо ўжо ёсць артыкул Крышталі. Трэба аб'ядноўваць з перанакіраваннем.--VladimirZhV (размовы) 03:42, 19 ліпеня 2013 (UTC)

У мяне у меню злева знік надпіс "Дадаць спасылкі". Вельмі дзіўна. --Artificial123 (размовы) 04:01, 19 ліпеня 2013 (UTC)

Было і ў мяне таксама. Зараз ёсць.--VladimirZhV (размовы) 03:00, 20 ліпеня 2013 (UTC)

Колішні арт. Крышталі[правіць зыходнік]

Крышталь (грэч. krýstallos, першапачаткова — лёд, пазней — горны крышталь, крышталь) — цвёрдае макраскапічнае цела, якому ўласцівае ўпарадкаванае ў трох вымярэннях перыядычнае размяшчэнне часціц, з якіх яно складаецца (атамаў, малекулаў, іонаў), у прасторы — крышталічную рашотку. К. вывучае крышталяграфія і крышталяхімія.

Працэс утварэння К. з вадкай ці газавай фазы завецца крышталізацыяй. Большасць прыродных і штучных цвёрдых матэрыялаў з'яўляюцца палікрышталічнымі, г.зн. складаюцца з мноства асобных дробных і адвольна арыентаваных крышталічных зярнят. Адасобленыя прыродныя і штучныя К. завуцца монакрышталямі.

К. уласцівая пэўная сіметрыя будовы і натуральная форма ў выглядзе правільных многаграннікаў, бакі якіх і рэбры могуць сумяшчацца з дапамогай аперацый сіметрыі. Налічваюць 32 класы (кропкавыя групы) сіметрыі крышталёў, кожны характарызуецца акрэсленым наборам элементаў сіметрыі. Класы згрупаваныя ў сем сінганій.

Звычайна, чым прасцей хімічная формула рэчыва, тым вышэй сіметрыя крышталёў. Напрыклад, амаль усе металы і найпрасцейшыя злучэнні маюць кубічную і гексаганальную будову. Ускладненне хімічнай формулы рэчыва ідзе поруч з паніжэннем сіметрыі крышталёў. Малекулярныя крышталі (у прыватнасці, крышталі арганічных злучэнняў) амаль усе належаць да ніжэйшых сінганій.

Структуры крышталёў класіфікуюць паводле хімічнага складу, тыпу хімічнай сувязі, суадносінах кампанентаў (напрыклад, элементы, злучэнні AX, AX2, ABX3 і г.д.), прасторавай каардынацыі атамаў (слаістыя, ланцужковыя, каардынаваныя рашоткі). Змены тэмпературы і ціску могуць выклікаць змену будовы крышталёў (глядзі таксама «Палімарфізм»). Наадварот, розныя злучэнні могуць мець аднолькавую крышталічную структуру (глядзі «Ізамарфізм»).

Тып хімічнай сувязі ў крышталях вызначае шмат якія яго ўласцівасці. Кавалентныя крышталі маюць высокую цвёрдасць, малую электраправоднасць, высокі паказальнік пераламлення святла. Металічныя крышталі маюць высокую электра- і цеплаправоднасць, пластычныя і непразрыстыя. Іённыя крышталі маюць прамежкавыя характарыстыкі. У малекулярных крышталях паміж малекуламі існуюць адносна слабыя сувязі, яны легкаплаўкія, механічна нетрывалыя.

Будова крышталёў заўсёды мае адхіленні ад ідэальнай — дэфекты. Рэальныя крышталі маюць мазаічную будову, складаюцца з блокаў памерам каля аднаго мікраметра, у якіх парадак амаль ідэальны, але самі блокі разарыентаваныя адносна адзін аднаго на малыя (некалькі вуглавых хвілінаў) вуглы.

Уласцівасці крышталёў вызначаюцца яго крышталічнай будовай і сіламі сувязі паміж атамамі, для іх характэрная залежнасць ад напрамку (анізатрапія), аднак шмат для якіх уласцівасцей крышталёў паводзіцца як аднароднае анізатропнае цела.

Шэраг уласцівасцей крышталёў абумоўлены непасрэдна міжатамным узаемадзеяннем (напрыклад, цеплавыя, упругія, акустычныя характарыстыкі). Электрычныя, магнітныя, аптычныя характарыстыкі ў значнай ступені залежаць ад размеркавання электронаў па ўзроўнях энергіі ў крышталях.

У шэрагу ўласцівасцей крышталёў вырашальныя колькасць і тыпы дэфектаў будовы. Гэта напрыклад, трываласць і пластычнасць, афарбоўка, люмінесцэнтныя ўласцівасці. Трываласць бездэфектных крышталёў у 10—100 разоў больш, чым звычайных. Афарбоўка шэрагу крышталёў выкліканая наяўнасцю чужародных прымесяў.

Меншую, чым крышталёў, ступень спарадкаванасці атамаў маюць вадкія крышталі, аморфныя целы (напрыклад, шкло).

Крышталі шырока ўжываюцца ў розных галінах прамысловасці, навукі і побыце (напрыклад, у лазернай тэхніцы, электроніцы, оптыцы, ювелірнай справе, як абразіўныя матэрыялы).

Гл. таксама