Скіцкі квадрат Хэрадота.
Заўвага. Сучасныя населеныя кропкі ўзяты з Google, іх каардынаты – зь Вікіпедыі.
Уводзіны.
Для разьлікаў спатрэбяцца:
► Выснова 1 (базавая): сучасная паралель 48°30′ супадае з паралельлю 48°30′ у працы Пталямея. Абазначым яе праз 48°30′
► Выснова 2 (базавая): мерыдыян 28°Грынвіч супадае з мерыдыянам 53° у працы Пталямея. Абазначым яго праз 28°(53°)
Адлік мерыдыянаў будзем весьці ад мерыдыяна 28°(53°):
53°Ptol =28°Грынвіч (базавы мерыдыян):
54°Ptol =29°Грынвіч
55°Ptol =30°Грынвіч
56°Ptol =31°Грынвіч
57°Ptol =32°Грынвіч
58°Ptol =33°Грынвіч
59°Ptol =34°Грынвіч
60°Ptol =35°Грынвіч....і паглядзім, што атрымаецца. – §1. Сістэма каардынат Пталямея.
Паралель 46°30. Паўдзённая мяжа скіцкага квадрата.
Паралель 46°30 праходзіць з заходу на ўсход праз Ляова(Прут) – Чымішлію - Антанешты – Аланешты(Днестр) - Бяляеўку(Днестр) - Дальнік(цяпер Вялікі Дальнік, мацярык) - Адэсу(паварот Чорнага мора):
/р.Прут /Ляова(Лукання) 28°15′19″(53°15′) д. 46°28′43″ ш. → 28°15′( 53°15′) 46°30′
/р.Кагільнік/Чымішлія(па-малдаўску: Cimişlia) 28°47′03″(53°47′) д. 46°31′12″ ш. → 28°47′( 53°45′) 46°30′
/мацярык/ Антанешты(па-малд./ па-рум. Antoneşti) 29°50′55″(54°50′) д. 46°29′46″ ш. → 29°51′( 54°50′) 46°30′
/р.Днестр/ Аланешты (па-рум. Olăneşti) 29°55′05″(54°55′) д. 46°29′44″ ш. → 29°55′( 54°55′) 46°30′
/р.Днестр/ Бяляеўка (па-ўкраінску: Біляївка) 30°12′ (55°12′) д. 46°29′ ш. → 30°12′( 55°10′) 46°30′
/р. Дальнік/ Дальнік(цяпер Вялікі Дальнік ) 30°33′30″(55°34′) д. 46°27′57″ ш. → 30°34′( 55°35′) 46°30′
/Чорнае мора/Адэса 30°43′40″(55°44′) д. 46°29′10″ ш. → 30°44′( 55°45′) 46°30′
Лінія Ляова — Адэса, якая ідзе ўнутр мацерыка па паралелі 46°30′, з’яўляецца працягам берагавой лініі Адэса — Голая Прыстань. Яны нават па даўжыні супадаюць: Ляова 28°15′(53°15′) — Адэса 30°44′(55°45′) мае ў даўжыню 2°30′, Адэса 30°44′(55°45′) — Голая Прыстань 32°30′(57°30′) мае ў даўжыню 2°45′. Калі адлік вясці не ад Ляова, а ад мерыдыяна 28°(53°)павароту Днястра,даўжыня атрымаецца зусім адзін у адзін: 2°45′ - лінія, якая ідзе ў глыбіню мацерыка, і 2°45′ - берагавая лінія. Наўпросткі, як па Герадоту: „лінія, якая ідзе ў глыбіню мацерыка, такой жа даўжыні, як і тая, што цягнецца ўздоўж мора”, толькі заместа „мора” маем „берагавую лінію” Пталямея, што адно і тое.
Скіцкі квадрат Хэрадота.
100. «Скіція ўяўляе сабою чатырохкутнік, два бакі якога даходзяць да мора, прычым лінія, якая ідзе ў глыбіню мацерыка, такой жа даўжыні, як і тая, што цягнецца ўздоўж мора. Так, ад Істра да Барыстэна - 10 дзён шляху і столькі ж ад Барыстэна да Меатыды. З іншага боку ад мора ўнутр краіны да меланхленаў, што жывуць над скіфамі, - 20 дзён шляху. Дзённы шлях я вызначаю ў 200 стадый. Такім чынам, Скіція ў папярочніку мае 4000 стадый. Такой жа даўжыні і тыя прамыя стараны яе, што ідуць ўнутр мацерыка. Такая велічыня гэтай краіны ».
→ З усяго першага сказа зусім не вынікае, што два бакі чатырохкутніка, якія даходзяць да мора, аднолькавай даўжыні: у першай частцы сказа размова ідзе аб тым, што два бакі чатырокутніка даходзяць да мора, і ня больш таго; у другой частцы сказа размова ідзе пра даўжыню толькі адной мацерыковай лініі, і ня больш таго („лінія, якая ідзе ў глыбіню мацерыка“, а не ” лініі, якія ідуць ў глыбіню мацерыка“).
У выпадку, які разглядваецца:
лінія, якая цягнецца ўздоўж мора - гэта лінія Адэса 30°44′(55°45′) — Голая Прыстань 32°30′ (57°30′) на пралелі 46°30′, мае ў даўжыню 2°45′;
лінія, якая ідзе ў глыбіню мацерыка - гэта лінія Адэса 30°44′(55°45′) — Ляова 28°15′(53°15′) - паварот Днястра 28°(53°) на пралелі 46°30′, з'яўляецца працягам на заход у глыбіню мацерыка лініі, якая цягнецца ўздоўж мора па пралелі 46°30′, мае ў даўжыню таксама 2°45′.
Сумесна яны і ўтвараюць адну старану квадрата даўжынёю 5°30′ на пралелі 46°30′.
→ Далейшы сказ толькі падцвярджае першы сказ.
„... ад Істра да Барыстэна 10 дзён шляху“ - лінія, якая ідзе ў глыбіню мацерыка па паралелі (пакуль не зьвяртаем увагі на назву Істр, хоць, менавіта, гэтая назва самая цікавая, і, менавіта, яна не дае магчымасьці падабрацца да квадрата),
„і столькі ж ад Барыстэна да Меатыды“- лінія, якая цягнецца ўздоўж мора па той жа паралелі):
Сумесна гэта 10 дзён шляху +10 дзён шляху = 20 дзён шляху (адна ўжо вышэйзгаданая старана квадрата на пралелі 46°30′).
У выпадку, які разглядваецца(гэты пункт проста паўтор першага выпадку):
паралель 46°30′ - агульная паралель і лініі ўздоўж мора і лініі, якая цягнецца ў глыбіню мацерыка;
лінія „ад Істра да Барыстэна“ - лінія „паварот Днястра 28°(53°)- Ляова 28°15′(53°15′) - Адэса 30°44′(55°45′)” ў глыбіню мацерыка;
лінія „ад Барыстэна да Меатыды“ - лінія „Адэса 30°44′(55°45′) — Голая Прыстань 32°30′ (57°30′)” ўздоўж мора (ўздоўж берагавой лініі па Пталямею).
Гэта тая ж старана квадрата даўжынёю 5°30′(2°45′+2°45′), адзначаная трохі вышэй, але вымераная днямі шляху: 20 дзён шляху (10 дзён шляху +10 дзён шляху).
Калі два першыя сказы апісвалі лінію, якая ідзе ад мора ў глыбіню мацерыка па паралелі і з’яўляецца працягам лініі ўздоўж мора, то наступныя два сказы апісваюць лінію, якая ідзе ад мора ў глыбіню мацерыка па мерыдыяну перпендыкулярна марской лініі.
→ „Зь іншага боку ад мора ўнутр краіны да меланхленаў, што жывуць над скітамі - 20 дзён шляху“:
20 дзён шляху - гэта другая мацерыковая лінія, яна ідзе на поўнач па мерыдыяну (у выпадку, які разглядваецца, ад Голай Прыстані), і яна складае другую старану квадрата.
4000 стадый падцвярджаюць гэта яшчэ раз: 2000 стадый - адна старана квадраты (ідзе ў глыбіню мацерыка на поўнач па мерыдыяну), і 2000 тысячы стадый - другая старана (1000 ўздоўж мора па паралелі і 1000 - ў глыбіню мацерыка на заход ад берагавой лініі па той жа паралелі). „Такім чынам, Скіція ў папярочніку мае 4000 стадый“.
→ „Такой жа даўжыні і тыя прамыя стараны яе, што ідуць ўнутр мацерыка.” Таксама правільна: маюцца на ўвазе дзве паралельныя адна адной лініі, якія ідуць у глыбіню мацерыка па мерыдыянах - заходняя (у выпадку, які разглядваецца, ад Голай Прыстані па мерыдыяну 32°30′(57°30′), і ўсходняя (у выпадку, які разглядваецца, па мерыдыяну 28°(53°) павароту Ціры); абое па 2000 стадый, у адрозненне ад той, даўжынёй 1000 стадый, якая ідзе ў глыб мацерыка па паралелі 46°30′.
► Квадрат памерам 5°30′*5°30′ - скіцкі квадрат(першы, асноўны):
паралель 46°30′ - паўдзённая мяжа Скіціі (ўсходняе цячэньня Днястра),
паралель 52° - паўночная мяжа Скіціі (ўсходняе цячэньня Прыпяці), дзе
паралель 46°30′ - паралель ўсх. цячэньня Днястра ад Рэскэець 29°47′(54°45′) —46°35′ да Маякоў 30°14′(55°15′) — 46°25′.
паралель 52° - паралель ўсходняга цячэньня Прыпяці ад Пінска 26°05′(51°) — 52°05′/52° да Мазыра 29°14′ (54°15′)— 52°05′/ 52°.
Істром Хэрадот называе тут Днестр. Вось гэты:
/Днестр/Рэскэець (малд./рум. Răscăieţi) Малдова 29°46′34″ (54°47′) д. 46°34′28″ ш. → 29°47′ 54°45′) — 46°35′
/Днестр/ Пуркары (малд./ рум. Purcari) Малдова 29°51′37″ (54°52′) д. 46°32′13″ ш. → 29°52′(54°50′) — 46°30′
/Днестр/ Алэнешты (рум. Olăneşti) Малдова 29°55′05″ (54°55′) д. 46°29′44″ ш. → 29°55′(54°55′) — 46°30′
/Днестр&Турунчук/ Бяляеўка (па-украінску: Біляївка) 30°12′ (55°12′ ) д. 46°29′ ш. → 30°12′(55°10′) — 46°30′
/Днестр/ Крокмаз (рум. Crocmaz) Малдова 29°58′57″ (54°59′) д. 46°27′07″ ш. → 29°59′(55°00′) — 46°25′
/Днестр/ Тудора (рум. Tudora) Малдова 30°02′33″ (55°03′) д. 46°26′06″ ш. → 30°03′(55°05′) — 46°25′
/Днестр/ Паланка (Штэфан-Водзкі раён) Малдова 30°05′35″ (55°06′) д. 46°24′34″ ш. → 30°06′(55°05′) — 46°25′
/Днестр/ Маякі (Бяляеўскі раён) 30°16′00″ (55°16′) д. 46°24′44″ ш. → 30°14′(55°15′) — 46° 25′
/Днестр/ вусьце, нас. кропкі няма (ніжэй Маякоў) 30°16′25″ (55°16′) д. 46°18′14″ ш. → 30°17′(55°15′) — 46°20′
Ад Рэскэець да свайго вусьця Днестр цячэ па паралелі 46°30′ на ўсход, паварот на поўдзень - ля Маякоў.
19.12.2018. Рагнеда Полацкая