Рапорт
.png)
Рапо́рт (фр.: rapport ← rapporter «прыносіць назад») — базавы элемент арнаменту, частка ўзору, якая паўтараецца шматкроць у мастацкім афармленні тканіны (уключаючы трыкатаж, вышыўку, дыван) і ў іншых галінах прыкладнога мастацтва — на шпалерах, у ілюстрацыі і т. д. Шматразовым паўторам гэтага зыходнага элемента па даўжыні, або па даўжыні і шырыні адразу, ствараецца адзінае дэкаратыўнае цэлае[1][2][3].
Таксама, рапорт — найменшая колькасць нітак, пацерак і т. п. пры вырабе ўзору, пасля якога паўтараецца парадак іх ўзаемнага перакрыцця.
Таксама, рапорт — кампазіцыйны тып арнаменту, элементы якога шматкроць паўтараюцца, пры гэтым арнамент будуецца не ўздоўж адной восі, а па некалькіх: напрыклад, па гарызанталі, вертыкалі і двум дыяганальным восям[4].
Рапорт як тып арнаменту[правіць | правіць зыходнік]
У адрозненне ад арнаментальнага шэрагу (так званага істужачнага, або пасавага, арнаменту) тыпу фрыза, у якім элементы будуюцца ўздоўж адной восі, у рапорце існуе некалькі восяў сіметрыі (мінімум дзве), часцей чатыры: гарызантальная, вертыкальная і дзве дыяганальных. Узнікае складаная структура кампазіцыйнай сеткі, у якой паўтараюцца адны і тыя ж элементы, але яны могуць адрознівацца памерам, танальнасцю, колерам або дадатковымі дэталямі, якія надаюць адначасова разнастайнасць і рытмічную паўтаральнасць. Некалькі восяў сіметрыі арнаменту ўтвараюць падабенства сеткі. Адсюль другая назва: сеткаваты арнамент.
Метрычнае і рытмічнае паўтарэнне ў некалькіх кірунках з інверсіяй (абаротам) фігур, гульнёй «фігур і фону», здольна ствараць складаную кампазіцыю, галоўная ўласцівасць якой заключаецца ў маторнасці, глядзельнай рухомасці і адчуванні бясконцасці варыяцый, хоць на самай справе выкарыстоўваюцца дзве-тры зыходных фігуры. Рапортны прынцып не прадугледжвае замкнёнасці і натуральна ўзнікае пры дэкарыравання неабмежаваных паверхняў: плаццевых, дэкаратыўных і абівальных тканін, папяровых шпалер, а таксама пры выкарыстанні ў дэкаратыўных працах альфрэйнай тэхнікі, трафарэтаў і шаблонаў пры дэкарыраванні плафонаў (столяў), філёнг, плоскасцяў сцен або стварэнні наборных падлог (паркетры).
Тыповы арнамент рапортнага тыпу — трэльяжная сетка. Часам рапортам называюць простае люстраное паўтарэнне фігуры (з абаротам) альбо разнавіднасць падвойнага, сімультаннага малюнка, які сумяшчае праекцыі (віды) аб’екта з двух бакоў: справа і злева.
Рапорт перапляцення[правіць | правіць зыходнік]
Лік нітак асновы, пасля якога пачынаюць паўтарацца ў ранейшым парадку ўсе папярэднія перапляценні асноўных нітак, называецца асноўным рапортам. Аналагічна пэўны рапорт для уточных нітак называецца ўточным рапортам. Прастакутнік, складзены з асноўных і уточных нітак, колькасць якіх роўна адпаведным рапортам, называецца рапортам перапляцення тканіны.
У вязанні — паўтаральная частка малюнка. Рапорт для кожнага ўзору мае вызначаны лік вочак па шырыні і вызначаны лік радоў па вышыні. На схемах рапорт звычайна вылучаюць, а ў тэксце пачатак і канец рапорта пазначаюць зорачкамі (*…*). Вочкі для сіметрыі малюнка паказваюць да і пасля рапорта. Гэта значыць, што спачатку правязваюць вочкі, названыя да раппорта, затым паўтараюць камбінацыю вочак рапорта столькі разоў, колькі яна змяшчаецца цалкам да канца раду і, нарэшце, провязывают вочкі, названыя пасля рапорта. Лік вочак раду павінен быць кратным ліку вочак рапорта, а вочкі для сіметрыі ўзору паказваюць дадаткова. Два крайнія вочкі ў лік завес, якія ўтвараюць малюнак, не ўваходзяць; іх варта ўлічваць толькі пры наборы вочак.
Рапорт у шыцці — паўтаральная частка малюнка на тканіне, трыкатажным палатне, вышыўцы і т. п. бывае рознай велічыні — ад 1,5-2 см да 40-45 см. Вялікі рапорт патрабуе дадатковага расходу тканіны (мінімум на яго велічыню). Калі рапорт выразна выяўлены, то пры раскроі неабходна так укладваць выкрайкі, каб цэнтральны фрагмент малюнка знаходзіўся пасярэдзіне буйных дэталяў (спінкі, палічкі), а гарызантальны ўзровень малюнка быў аднолькавы па ўсім вырабу і супадаў з узроўнем малюнка на буйных уточаных дэталях.
Рапорт у пляценні — паўтаральная частка вузлоў макрамэ, адлюстраваная на схеме, прычым колеры нітак аднаго і таго ж рапорта ў залежнасці ад колькасці рапортаў можа мяняцца.
Зноскі
- ↑ Раппорт // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
- ↑ Раппорт // Краткий словарь терминов изобразительного искусства / под ред. Г.Г. Обухова. — [[Советский художник|]], 1961. — С. 131.
- ↑ Н.А. Атабеков. Раппорт // Словарь-справочник иллюстратора научно-технической книги. — 1974. — С. 168.
- ↑ В. Г. Власов. Раппорт // Новый энциклопедический словарь изобразительного искусства. — СПб: Азбука-классика, 2008. — Т. VIII. — С. 48−49.