Борджыя

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Род Борджыя)
Борха араг.: Borcha

у залатым поле барвовы бык стаіць на зялёнай зямлі, залатая аблямоўка абцяжарана васьмю зялёнымі пучкамі травы
Перыяд XII—XVIII стст.
Тытул: Герцаг Гандзія
Князь Сквілачэ
Радзіма Борха
Падданства Арагон, Іспанія
Рэлігійная дзейнасць Папы рымскія, кардыналы
Борха на Вікісховішчы

Борджыя, дакладней Борджа (італ.: Borgia) — іспанскі дваранскі род з Арагона (у арыгінальнай транслітарацыі — Борха, араг.: Borcha, ісп.: Borja), кіраўнікі горада Гандзіа. Фамільны герб — чырвоны бык. Род падарыў каталіцкаму свету дзвюх Рымскіх Папаў і два дзясятка кардыналаў. Яго імя стала сінонімам разбэшчанасці і вераломства[1].

Паходжанне[правіць | правіць зыходнік]

Назва роду паходзіць ад пасёлка Борха ў Арагоне, недалёка ад Сарагосы. Сямейнае падданне пра паходжанне ад пазашлюбнага сына наварскага караля Санча Рамірэса не пацверджана дакументамі. Пасля выцяснення маўраў з Валенсіі кароль Хаймэ I Заваёўнік падзяліў паміж сваімі рыцарамі заваяваныя землі. У распараджэнні рыцара Эстэбана дэ Борха апынулася Хаціва, дзе ён і абгрунтаваўся са сваімі сваякамі. Пазней феадалы роду Борха выкупілі ў Кардонскага ўладарнага дому горад Гандзіа. Вяльможны род Борха, ці (па-каталанску) Боржа, быў адным з вядучых у каралеўстве Валенсія.

Борджыя ў Італіі[правіць | правіць зыходнік]

Пасля таго як Альфонса дэ Борха быў абраны Папам Рымскім пад імем Калікста III, яго сваякі сталі пераязджаць у Рым і ўлівацца ў шэрагі будучай «чорнай знаці». Сярод іх далей усіх пайшоў яго пляменнік (непат) па імі Радрыга, у 1492 г. абраны пантыфікам пад імем Аляксандра VI. Скандалы, якія суправаджалі яго знаходжанне ў Ватыкане, капітальна падарвалі аўтарытэт папства і падрыхтавалі Рэфармацыю[2][3].

Палац герцагаў Гандзія ў Валенсіі
Інтэр’ер герцагскага палаца ў Гандзіі

Ад сувязяў з некалькімі жанчынамі, і ў першую чаргу Ваноцай дэі Катанеі, Папа Борджыя прыжыў дзесецярых дзяцей; найбольш вядомыя П’етра Луіджы, Джавані, Чэзарэ, Джофрэ і Лукрэцыя. Старэйшы з братоў атрымаў ад іх каталіцкіх вялікасцей тытул герцага Гандзіа, які іспанскія нашчадкі Джавані насілі да пачатку XVIII стагоддзя. Франсіска Борджа, 4-ы герцаг Гандзіа, узначальваў ордэн езуітаў; прылічаны каталіцкай царквой да ліку святых.

У родзе нашчадкаў Джофрэ, якія засталіся ў Італіі, спадчынным быў тытул князя Сквілачэ. Праўнук Джофрэ, П’етра Борджыя (пам. 1624), не меў дзяцей мужчынскага полу. Ён выдаў малодшую дачку за герцага Арсіні, а старэйшую — за свайго кузена з іспанскай галіны Борджыя.

Іспанскія герцагі[правіць | правіць зыходнік]

У канцы XVI стагоддзя іспанская галіна Борджыя, якая паходзіць ад Джавані і яго сына Хуана, распалася на тры лініі. Глава старэйшай насіў тытул герцага Гандзіа, глава малодшай тытулаваўся маркізам Альканьісес пасля шлюбу са спадчынніцай гэтага тытула з роду Энрыкесаў. Глава ж сярэдняй лініі Борджыя набыў тытул і ўладанні герцага Вільяэрмоса шляхам шлюбу са спадчынніцай гэтага роду, які паходзіў па прамой мужчынскай лініі ад пазашлюбнага сына арагонскага караля Хуана II.

Іспанскія Борджыя былі ў фаворы ў кіраванне Філіпа III, з прычыны таго, што яго першы міністр, герцаг Лерма, па маці сам належаў да гэтага роду. Адзін з кузенаў герцага атрымаў прызначэнне віцэ-каралём Перу. Нават бастард Хуан дэ Борха (1564—1628) змог абгрунтавацца ў Паўднёвай Амерыцы, дзе яго нашчадкі займалі важнае становішча на працягу ўсяго каланіяльнага перыяду. Таксама з роду Борха адбывалася Ганна Франсіска — адзіная жанчына, якой давялося кіраваць віцэ-каралеўствам.

Асноўная лінія роду спынілася ў 1740 годзе са смерцю 11-га герцага Гандзіа, які не пакінуў нашчадства. Уладанні і тытулы іспанскіх Борджыя атрымала ў спадчыну нашчадства яго сястры і герцага Бенавентэ. У 1771 г. род герцагаў Бенавентэ згас, а іх тытулы (уключаючы тытул герцага Гандзіа і князя Сквілачэ) атрымалі ў спадчыну герцагі Асуна, у родзе якіх яны застаюцца і дагэтуль.

Борджыя з Велетры[правіць | правіць зыходнік]

Старонка кодэкса Борджыя

Значна радзей на старонках гісторыі з’яўляецца малодшая лінія роду Борджыя, якая паходзіць ад далёкага сваяка Калікста III, які абгрунтаваўся ў рымскім прыгарадзе Велетры. Яго нашчадкі былі на папскай службе і насілі тытул графаў. Найбольш вядомы сярод іх — кардынал Стэфана Борджыя (1731—1804), які памёр, суправаджаючы Папу ў Парыж на каранацыю Напалеона. Яго каштоўны збор рукапісаў, жамчужынай якога быў ацтэкскі кодэкс Борджыя, пазней стаў асновай для стварэння музея старажытнасцей у Велетры. Апроч Стэфана, гэта галіна роду Борджыя дала каталіцкай царквы яшчэ некалькі кардыналаў.

Знакамітыя прадстаўнікі[правіць | правіць зыходнік]

У мастацкіх творах[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. Daniel S. Burt. The Biography Book. ISBN 978-1-57356-256-0. Page 39.
  2. Alexander VI (pope) :: Article (англ.). — артыкул з Encyclopædia Britannica Online.
  3. Richard Marius. Martin Luther. Harvard University Press, 1999. 3rd ed. P. 82.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • M. Mallet: The Borgias. London 1969.
  • S. Schüller-Piroli: Die Borgia-Dynastie. 1982.
  • I. Cloulas: Die Borgias. Biographien einer Familiendynastie. Zürich 1993.
  • F. Gregorovius: Lucretia Borgia, nach Urkunden und Briefen ihrer eigenen Zeit. Leipzig 1966
  • Volker Reinhardt (Hrsg.): Die großen Familien Italiens. Kröner, Stuttgart 1992, ISBN 3-520-48501-X.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]