Ручай (балет)
| Ручай | |
|---|---|
| фр.: La source | |
_F(iocre)-_%C3%A0_propos_d..._-_Google_Art_Project.jpg) Эжэні Фіёкр у балеце Ручай , карціна Эдгара Дэга, каля 1868 | |
| Жанр | балет |
| Аўтар |
лібрэта Ш. Нюітэра, Артур Сен-Леон |
| Кампазітар |
Леа Дэліб, Людвіг Мінкус |
| Харэограф | Артур Сен-Леон |
| Год | 1866 |
«Руча́й» (фр.: La source) — балет у трох дзеях/чатырох сцэнах з партытурай, створанай Леа Дэлібам і Людвігам Мінкусам (Мінкус: I дзея і III дзея — 2-я сцэна; Дэліб: II дзея і III дзея — 1-я сцэна), прэм’ера якога адбылася ў Парыжы ў 1866 годзе з харэаграфіяй Артура Сен-Леона. У 1878 годзе ў Вене балет атрымаў назву Наіла, Ручаёвая Німфа (ням.: Naïla, die Quellenfee).[1]
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Балет быў замоўлены дырэктарам Парыжскай оперы Эмілем Пэрынам.[2] Ён аддае даніну павагі рамантычнай прыхільнасці да духаў прыроды (напрыклад, «Сільфіда», «Ундзіна» і інш.), а таксама да экзотыкі і арыенталізму (напрыклад, «Карсар» або «Баядэрка»); у аснове казачнага лібрэта ляжыць персідская легенда.[1]
Балерына Адэль Гранцава была першапачаткова выбрана для галоўнай ролі німфы ручая Наілы, але ёй прыйшлося адмовіцца з-за траўмы (пазней яна дасягнула вялікіх поспехаў у гэтай ролі).[2] У прэм’еры балета 12 лістапада 1866 года ў тэатры Ле Пелецье ў ролі Наілы танцавала Гульельміна Сальвіёні, Эжэні Фіёкр у ролі Нурэды і Луі Мерант у ролі Джэміля.[1] Пастаноўка не мела асаблівага поспеху, а Сальвіёні апынулася непадыходзячай для ролі Наілы. Аднак у наступным годзе з Адэль Гранцавай у ролі Наілы балет меў вялікі поспех і заставаўся ў рэпертуары на працягу наступных некалькіх гадоў.
Эжэні Фіёкр была першай танцоўшчыцай, якую неўзабаве намаляваў Эдгар Дэга ў карціне, натхнёнай балетам «Ручай».[3]
Паспяховае адраджэнне балета ў 1872 годзе прадэманстравала Рыту Сангалі ў галоўнай ролі, і менавіта для гэтай пастаноўкі былі ўведзены новыя варыяцыі для Наілы на музыку, хутчэй за ўсё, Дэліба (No 12b і 23a ў спісе музычных нумароў на фартэпіяна).
Балет быў вельмі паспяховым і да 1876 года было пастаўлена 73 спектаклі.[1][4] Ён таксама быў дадзены з нагоды адкрыцця нядаўна пабудаванай оперы Гарнье ў 1875 годзе, і таксама з нагоды дзяржаўнага візіта тагачаснага шаха Персіі.[5]
У Санкт-Пецярбургу балет упершыню быў паказаны ў 1869 годзе ў харэаграфіі А. Сен-Леона і пад новым загалоўкам «Лілія» (фр.: «Le Lys»).[5] У 1876 годзе італьянскі балетмайстар Чэзарэ Марцагора паставіў яго ў Мілане. «Ручай» прыехаў у Вену ў 1878 годзе пад назвай «Наіла, ручаёвая німфа» (ням.: Naïla die Quellenfee).[5]
Музыка[правіць | правіць зыходнік]
Незвычайным быў факт, што з самага пачатку былі запланаваны два кампазітары: Людвіг Мінкус, які ўжо працаваў з харэографам А. Сен-Леонам у Расіі, і малады Леа Дэліб, на якога, верагодна, звярнулі ўвагу з-за яго музыкі да оперы «Афрыканка» (1865).[1] Мінкус напісаў музыку для першай і апошняй сцэны «Ручая», а Дэліб паклаў на музыку дзве сярэднія сцэны 2 і 3.[1]
Самым вядомым урыўкам з арыгінальнай партытуры з’яўляецца так званы «Вальс Наілы» Л. Дэліба, які ён праз год (1867) пашырыў у знакаміты па-дэ-флёр для паўторнага выканання балета «Карсар» Адольфа Шарля Адана. Ёсць меркаванне, што «Вальс Наілы» наогул не выкарыстоўваўся ў «Ручаі».[6] Урыўкі з музыкі Л. Дэліба неаднаразова запісваліся рознымі дырыжорамі і аркестрамі ў калектыўныя праграмы. Да гэтага часу (па стане на 2020 год) поўны запіс зрабіў толькі Рычард Бонінг.
Сюжэт[правіць | правіць зыходнік]
_-_Archivio_Storico_Ricordi_ICON002510.jpg)
Дзея 1[правіць | правіць зыходнік]
Прыгажуня Нурэда накіроўваецца да хана Генджыба, каб пабрацца шлюбам з ім. Па дарозе яна і яе спадарожнік адпачываюць ля ручая ў камяністай пустыні. Калі Нурэда мілуецца кветкай, якая расце ў цяжкадаступным месцы, Джэміль, малады паляўнічы, падымаецца і зрывае кветку для яе. Нурэда ў захапленні і просіць яго назваць у якасці ўзнагароды ўсё, што пажадае. Ён просіць яе прыпадняць вэлюм, каб пабачыць яе твар: у лютасці яна загадвае звязаць яго і пакінуць на волю лёсу. Аднак німфа Наіла ратуе яго; яна закахалася ў яго і абяцае дапамагчы яму заваяваць руку Нурэды.
Дзея 2[правіць | правіць зыходнік]
У вялікіх палацавых садах, дзе двор хана чакае прыбыцця Нурэды, гасцям прапануюць забавы: сола фаварытаў і танец чаркескіх нявольнікаў. Фанфары абвяшчаюць наведвальніка, інкогніта (Джэміль), які прапануе падарункі хану і яго нявесце. Наведвальнік просіць Нурэду выбраць любы з падарункаў, і яна выбірае кветачку з каштоўных камянёў. Джэміль кідае кветку на зямлю, і з гэтага месца на дзіва пачынае біць фантанам ручай, з якога выходзіць Наіла. Яна танчыць, завабліваючы хана. Ён становіцца на калені перад ёй і ўмольвае стаць яго жонкай. Яна згаджаецца пры ўмове, што ён адхіляе Нурэду, якая са злосцю сыходзіць, калі хан вядзе Наілу ўнутр палаца.
Дзея 3[правіць | правіць зыходнік]
Цяпер Джэміль пераследуе Нурэду, але яна ўсё роўна адмаўляецца ад яго; таму ён звяртаецца да Наілы, якая кажа, што калі ён прымусіць Нурэду пакахаць яго, яна сама памрэ. Джэміль згаджаецца, і, як ён сыходзіць з Нурэдай, Наіла знікае назад пад зямлёй, а ручай высыхае.
Пастаноўкі[правіць | правіць зыходнік]
- 12 лістапада 1866 — парыжская Опера, балетмайстар А. Сен-Леон, мастакі Э. Дэплешэн, А. Рубэ, Ж. Лавастр і Ф. Шаперон (дэкарацыі), Лармье, Альбер (касцюмы); Наіла — Г. Сальвіёні, Джэміль — Луі Мерант, Нурэда — Э. Фіёкр;[7]
- 8 снежня 1902 — Марыінскі тэатр, Пецярбург, балетмайстар А. Капіні (па А. Сен-Леону), мастакі П. Б. Ламбін і К. М. Іваноў, дырыжор Р. Е. Дрыга; Наіла — В. І. Праабражэнская (пазней В. А. Трэфілава, А. Я. Ваганава, Я. А. Смірнова і інш.), Заэль — Ю. М. Сядова, Эфемерыда — Г. П. Паўлава, Нурэда — М. М. Петыпа, Джэміль — М. Г. Легат;[7]
- 12 красавіка 1925 — выпускны спектакль Ленінградскага харэаграфічнага вучылішча на сцэне Ленінградскага тэатра оперы і балета, балетмайстар У. І. Панамароў і А. Я. Ваганава, мастакі К. М. Іваноў, дырыжор М. П. Карпаў; Наіла — М. Ц. Сямёнава, Заэль — К. М. Армашэўская, Джэміль — А. І. Пушкін, Нурэда — Старк.[7]
- 23 лістапада 1968 — Нью-Ёрк Сіці балет, балетмайстар Джордж Баланчын. Ён паставіў балет для Віялет Вердзі і Джона Прынца.[8] Баланчын выкарыстаў толькі некалькі ўрыўкаў з партытуры Л. Дэліба для балета «Ручай» і дадаў па-дэ-дэ з «Сільвіі» Л. Дэліба (1876), якое ён паставіў у 1950 годзе і пашырыў ў дывертысмент у 1965 годзе.[9] Балет Баланчына да гэтага часу знаходзіцца ў рэпертуары Нью-Ёркскага балета.[8] Працягласць балета ўсяго паўгадзіны, і ён не мае нічога агульнага з арыгіналам А. Сен-Леона.[9]
- 2011 — Пасля доўгага перыяду забыцця Жан-Гіём Барт распрацаваў новую версію балета «Ручай» для Нацыянальнай оперы Парыжа. Касцюмы былі распрацаваны мадэльерам Крысціянам Лакруа, сцэна з вяроўкамі, якія звісаюць зверху, дабаўлена Эрыкам Руфам. Харэаграфія Барта — гэта спалучэнне класічных і новых элементаў; ён скараціў да мінімуму сцэны пантамімы, якія былі распаўсюджаны ў балеце XIX стагоддзя. Ён таксама змяніў (складаны) арыгінальны сюжэт і партытуру: музыка Л. Мінкуса была крыху скарочана, а таксама дададзена музыка Л. Дэліба з такіх твораў, як «Лакмэ» і «Касія» (1893).[10] Марк Аліўе Дзюпен зрабіў новую аркестроўку.[11] Існуе фільм гэтай версіі з Людмілай Пальера (Наіла), Карлам Пакетам (Джэміль) і Ізабэлай С’яраволай (Нурэда).[12][13]
Зноскі
- ↑ а б в г д е Robert Ignatius Letellier: Ludwig Minkus and Léo Delibes: La Source — Fantastic Ballet in Three Acts and Four Scenes, by Charles Nuitter and Arthur Saint-Leon (Klavierauszug), Cambridge Scholars Publishing, 2008 (auf Amazon)
- ↑ а б Thomas D. Dunn: Delibes and La Source: Some Manuscripts and Documents, in: Dance Chronicle, Vol. 4, No. 1, 1981, S. 1-13 (online auf [www.jstor.org/stable/1567531 JSTOR])
- ↑ La Source ou Naïla (Naïla, die Quellenfee) auf Klassika, mit ausführlicher Inhaltsangabe
- ↑ Laut anderer Quelle 69 Aufführungen. Christian Lacroix — La Source, Ballet de l’Opéra de Paris, Broschüre («Cahier bibliographique») einer Ausstellung vom 16. Juni bis 31 Dezember 2012 der Opéra de Paris (französisch), S. 2 (urspr. aus dem Programmheft der Aufführungen von: La Source, programme de l’Opéra National de Paris, 2011—2012)
- ↑ а б в Christian Lacroix — La Source, Ballet de l’Opéra de Paris, Broschüre («Cahier bibliographique») einer Ausstellung vom 16. Juni bis 31 Dezember 2012 der Opéra de Paris (französisch), S. 2 (urspr. aus dem Programmheft der Aufführungen von: La Source, programme de l’Opéra National de Paris, 2011—2012)
- ↑ Le Corsaire, Artikel auf der Website der Marius Petipa Society
- ↑ а б в Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.
- ↑ а б La Source von George Balanchine, auf der Website des New York City Ballet
- ↑ а б La Source von George Balanchine, auf der Website des The George Balanchine Trust
- ↑ «… Exit aussi les parties ‘indigestes’ (sic !; Anm. d. Übers.) de la musique de Minkus. (…) ‚J’ai fait rentrer des morceaux de Delibes‘, détaille Jean-Guillaume Bart. ‚Un peu de Lakmé pour une déclaration d’amour, un chœur de femmes pour la danse des nymphes. En outre, à l'époque de la création, les garçons ne dansaient pas. Pour leur scène d’ensemble, j’ai ajouté le trepak de Kassia. (…)» Ariane Bavelier: La Source rejaillit au palais Garnier, in: Le Figaro, 20. Oktober 2011, online
- ↑ «… Le tout a été réorchestré par Marc Olivier Dupin.» Ariane Bavelier: La Source rejaillit au palais Garnier, in: Le Figaro, 20. Oktober 2011, online
- ↑ La Source: Paris Opera Ballet, Kurzinfo zur Version von Jean‐Guillaume Bart für das Ballett der Opéra national de Paris von 2011
- ↑ La Source auf Medici TV, Link zum Ballett-Film der Version von Jean‐Guillaume Bart für die Opéra national de Paris von 2011, mit Ludmila Pagliero (Naïla), Karl Paquette (Djémil), Isabelle Ciaravola (Nouredda) u. a.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.