Рэжым Лукашэнкі

Рэжы́м Лукашэ́нкі — аўтарытарны персаналісцкі палітычны рэжым у Беларусі, усталяваны Аляксандрам Лукашэнкам, які трымае ўладу праз фальсіфікацыі выбараў^[1] і тэрор^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8] насельніцтва пры фінансавай^[9], вайсковай^[10] і інфармацыйнай^[11]^[12] падтрымцы Расіі^[13]^[14]^[15]^[16].

Прыйшоўшы да ўлады на папулісцкай хвалі праз першыя прэзідэнцкія выбары 1994 года ў Беларусі, Лукашэнка не меў ні згуртаванай каманды, ні праграмы развіцця краіны і адразу скіраваў намаганні на згортванне дэмакратычных працэсаў, умацаванне асабістай улады і селекцыю савецкага бюракратычнага апарату як сваёй апоры.^[17]

На думку экспертаў, у Беларусі склаўся гэтак званы «сацыяльны дагавор» паміж аўтакратыяй і шырокім грамадствам, калі грамадзяне адмаўляліся ад актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцці, а рэжым забяспечваў нядрэнны паводле постсавеціх мерак узровень жыцця і свабоду перамяшчэння.^[18]^[19]

Ні адны выбары ў Беларусі пасля лістапада 1996 года не прызнаны місіямі БДІПЧ АБСЕ як дэмакратычныя і адпаведныя ўзятым краінай міжнародным абавязацельствам. Абвешчаныя пасля ўсіх выбараў афіцыйныя вынікі былі моцна сфальсіфікаваны, хаця, на думку многіх экспертаў, Лукашэнка меў значную электаральную падтрымку і да 2020 года з вялікай імавернасцю мог перамагаць на выбарах і без фальсіфікацый, але з меншымі вынікамі.^[20]

Напярэдадні выбараў 2020 года міністр замежных спраў Уладзімір Макей заяўляў, што «рэжым моцны, спакойны» і перамен у Беларусі не дапусціць («сітуацыя будзе пад кантролем»)^[21], Макей неаднакратна паўтараў тэзіс пра ўстойлівасць рэжыму для ўнутранай аўдыторыі і замежных дыпламатаў^[22].

На 78-й сесіі Генеральнай асамблеі ААН (19—26 верасня 2023) міністр замежных спраў Сяргей Алейнік выказаўся супраць ужывання да рэжыму Лукашэнкі азначэння «рэжым», характарызаваў гэта як «астракізм у ААН», назваў «абразамі і непаважлівай лексікай».^[23]

Зноскі

↑ Лукашенко: Последние выборы мы сфальсифицировали (нявызн.)(недаступная спасылка). web.archive.org (26 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 26 лістапада 2020. Праверана 24 верасня 2023.
↑ Лукашэнка пра катаваньні на Акрэсьціна: «Атрымалі тыя, хто там жа кідаўся на мянтоў» (бел.). Радыё Свабода (17 жніўня 2020). Праверана 24 верасня 2023.
↑ Экс-политзаключенная Ася Булыбенко о том, как в заключении ломают людей, попытке суицида, ПТСР и почему не вернется в Беларусь (руск.). Зеркало (25 верасня 2023). Праверана 26 верасня 2023.
↑ За день ГУБОПиК задержал более 60 человек | Новости Беларуси | euroradio.fm (руск.). euroradio.fm. Праверана 26 верасня 2023.
↑ REFORM.by. ГУБОПиК разгромил квартиру мужа пресс-секретаря полка Калиновского (руск.) (нявызн.) ?. REFORM.by (9 лістапада 2022). Праверана 26 верасня 2023.
↑ REFORM.by. ГУБОПиК разгромил квартиру матери погибшего «калиновца» (руск.) (нявызн.) ?. REFORM.by (1 снежня 2022). Праверана 26 верасня 2023.
↑ ГУБОПиК разгромил квартиру Вадима Прокопьева | Новости Беларуси | euroradio.fm (руск.). euroradio.fm. Праверана 26 верасня 2023.
↑ «Амбал, что бил меня головой о стенку, кулаком в лицо, ударил в живот, — он не человек». Монолог белоруски о ГУБОПиКе и неволе (руск.). Зеркало (10 сакавіка 2023). Праверана 26 верасня 2023.
↑ Ціханоўская пракамэнтавала расейскі крэдыт Лукашэнку: «Гэта падоўжыць яго агонію» (бел.). Радыё Свабода (14 верасня 2020). Праверана 24 верасня 2023.
↑ Прэс-сакратар Пуціна пракамэнтаваў падрыхтоўку расейскага «рэзэрву праваахоўнікаў» для Лукашэнкі (бел.). Радыё Свабода (28 жніўня 2020). Праверана 24 верасня 2023.
↑ Супрацоўнікаў БТ, якія страйкуюць, замянілі супрацоўнікамі Russia Today (бел.). Радыё Свабода (19 жніўня 2020). Праверана 24 верасня 2023.
↑ Ва Ўкраіне дасьледавалі, як Расея дапамагала Лукашэнку легітымізаваць ягоную ўладу пасьля выбараў у 2020 годзе (бел.). Радыё Свабода (10 снежня 2021). Праверана 24 верасня 2023.
↑ Лукашенко: В интересах Беларуси и России найти взаимовыгодные решения по проблемным вопросам (нявызн.)(недаступная спасылка). web.archive.org (29 верасня 2020). Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2020. Праверана 24 верасня 2023.
↑ Зянон Пазьняк: Мацуйма нашу нацыянальную сілу!(нявызн.)(недаступная спасылка). БЕЛАРУСКАЕ РАДЫЁ РАЦЫЯ (24 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2020. Праверана 24 верасня 2023.
↑ Расія прыйшла на падтрымку хунце М’янмы (бел.). Наша Ніва. Праверана 24 верасня 2023.
↑ «Можна мець любы пункт гледжання наконт палітыкі Лукашэнкі, але…» Пуцін згадаў Беларусь у пасланні (бел.). Наша Ніва. Праверана 24 верасня 2023.
↑ Шадурский 2022, s. 397.
↑ Шадурский 2022, s. 398.
↑ Карбалевич 2010.
↑ Шадурский 2022, s. 405.
↑ Владимир Макей: «Заверяю вас, что режим силен» (руск.). naviny.belsat.eu. Праверана 24 верасня 2023.
↑ Стэнаграма інтэрв'ю Міністра замежных спраў Рэспублікі Беларусь У. Макея тэлеканалу «Беларусь 1» (10 красавіка 2021 г.) - Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь (нявызн.). mfa.gov.by. Праверана 24 верасня 2023.
↑ Карбалевіч, Валер. Ціханоўская і Алейнік у ААН. З аднаго боку: «Дапамажыце захаваць незалежнасьць», з другога: «Спыніце палітыку астракізму» (бел.). Радыё Свабода (24 верасня 2023). Праверана 24 верасня 2023.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Беларусь у XXI стагоддзі: паміж дыктатурай і дэмакратыяй / Укладальнікі: Алена Карасцялёва, Ірына Пятрова, Настасся Кудленка; Пераклад з англійскай: Уладзімір Паўловіч. — Лондан: Skaryna Press, 2024. — ISBN 1915601398 ISBN 9781915601391
Карбалевич В. И. Александр Лукашенко. Политический портрет. — М.: Партизан, 2010. — 718 с. — ISBN 978-5-91114-007-6.
Пэр Андэрс Рудлінг Лукашэнка і чырвона-карычневыя: дзяржаўная ідэалогія, ушанаванне мінулага і палітычная прыналежнасць // Палітычная сфера. — 2010. — № 14. — С. 90-113. — ISSN 1819-3625.
Федута А. И. Лукашенко: политическая биография. — М.: Референдум, 2005. — 703 с. — ISBN 978-5-98097-007-9.
Шадурский В. Три десятилетия суверенитета Республики Беларусь (1991–2021): точка невозврата не пройдена // Wschodnioznawstwo. — 2022. — Т. 16. — С. 395–423. — ISSN 2720-0825. — DOI:10.4467/20827695WSC.22.023.16772
Mikalaj Packajeu Violence and Coercion against the Use of National Language: Seeking a Correct Perspective on the Context of Human Rights Violations in Belarus and Lessons for a Future Strategy // The CONTEMPORARY human rights situation in Central and Eastern Europe / edited by Anna Ayvazyan, Sebastjan Pikl ; [authors Tigran Amiryan ... et al.]. — Dravograd: Institute Novum, 2023. — P. 31-57. — ISBN 978-961-94865-2-8.
Aris Trantidis Building an authoritarian regime: Strategies for autocratisation and resistance in Belarus and Slovakia(англ.) // The British Journal of Politics and International Relations. — 2022-02. — В. 1. — Т. 24. — P. 113–135. — ISSN 1369-1481. — DOI:10.1177/1369148120978964
Anastasiya Astapova, Vasil Navumau, Ryhor Nizhnikau, Leonid Polishchuk Authoritarian Cooptation of Civil Society: The Case of Belarus(англ.) // Europe-Asia Studies. — 2022-01-02. — В. 1. — Т. 74. — С. 1–30. — ISSN 0966-8136. — DOI:10.1080/09668136.2021.2009773
Aris Trantidis The Political Economy of Autocratization(англ.) // Communist and Post-Communist Studies. — 2021-12-01. — В. 4. — Т. 54. — С. 117–136. — ISSN 0967-067X. — DOI:10.1525/j.postcomstud.2021.54.4.117
Vahram Abadjian Belarus at a Crossroads // Security and Human Rights. — 2020-12-21. — В. 1-4. — Т. 31. — С. 68–89. — ISSN 1874-7337. — DOI:10.1163/18750230-03101002
Natalia Leshchenko The National Ideology and the Basis of the Lukashenka Regime in Belarus(англ.) // Europe-Asia Studies. — 2008-10. — В. 8. — Т. 60. — С. 1419–1433. — ISSN 0966-8136. — DOI:10.1080/09668130802292234
Kimitaka Matsuzato A populist island in an ocean of clan politics: the Lukashenka regime as an exception among CIS countries(англ.) // Europe-Asia Studies. — 2004-03. — В. 2. — Т. 56. — С. 235–261. — ISSN 0966-8136. — DOI:10.1080/0966813042000190515
Valerii Karbalevich The Belarusian Model of Transformation: Alaksandr Lukashenka’s Regime and the Nostalgia for the Soviet Past: An Attempt at Analysis(англ.) // International Journal of Sociology. — 2001-12. — В. 4. — Т. 31. — С. 7–38. — ISSN 0020-7659. — DOI:10.1080/15579336.2001.11770236
Manaev O, Manayeva N, Yuran D. More State Than Nation: Lukashenko’s Belarus. Journal of International Affairs. 2011;65(1):93-113. Accessed September 25, 2023. https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=bth&AN=67678975&site=eds-live&scope=site
Olga Alekseeva The democratic legitimisation deficit of the political regime of the Republic of Belarus // Helsinki Monitor. — 2005. — В. 1. — Т. 16. — С. 4–13. — ISSN 0925-0972. — DOI:10.1163/1571814053782693
Theodor Tudoroiu The Neo-Communist Regime of Present-Day China(англ.) // Journal of Chinese Political Science. — 2011-12. — В. 4. — Т. 16. — С. 407–429. — ISSN 1080-6954. — DOI:10.1007/s11366-011-9163-1
Oleg Manaev, Natalie Manayeva, Dzmitry Yuran “Spiral of Silence” in Election Campaigns in Post-Communist Society: (A Case of Belarus) // International Journal of Market Research. — 2010-05. — В. 3. — Т. 52. — С. 309–328. — ISSN 1470-7853. — DOI:10.2501/s1470785310201296
Lenzi M. Lost Civilization: The Thorough Repression of Civil Society in Belarus. Demokratizatsiya. 2002;10(3):401. Accessed September 25, 2023. https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=a9h&AN=7401958&site=eds-live&scope=site
David R. Marples, Lyubov Pervushina Belarus: Lukashenko's Red October(англ.) // Problems of Post-Communism. — 2005-03. — В. 2. — Т. 52. — С. 19–28. — ISSN 1075-8216. — DOI:10.1080/10758216.2005.11052195
Lina Klymenko, Sergiu Gherghina Determinants of Positive Attitudes towards an Authoritarian Regime: The Case of Belarus // The Soviet and Post-Soviet Review. — 2012. — В. 2. — Т. 39. — С. 249–269. — ISSN 1075-1262. — DOI:10.1163/18763324-03902006
Piotr Piss ’Belarus – a significant chess piece on the chessboard of regional security(англ.) // Journal on Baltic Security. — 2018-06-01. — В. 1. — Т. 4. — С. 39–54. — ISSN 2382-9230. — DOI:10.2478/jobs-2018-0004 Архівавана з першакрыніцы 28 красавіка 2022.
Aliaksandr Dalhouski Беларусь после Чернобыля: От замалчивания к игнорированию // The Soviet and Post-Soviet Review. — 2013. — В. 2. — Т. 40. — С. 239–259. — ISSN 1075-1262. — DOI:10.1163/18763324-04002003
Astapova Political Biography: Incoherence, Contestation, and Elements of the Hero Pattern in the Belarusian Case // Journal of Folklore Research. — 2016. — В. 2. — Т. 53. — С. 31. — DOI:10.2979/jfolkrese.53.2.02
Natallia Gray, J. David Cameron Fighting Unemployment the Soviet Way: Belarus’ Law against Social Parasites(англ.) // Eastern European Economics. — 2019-11-02. — В. 6. — Т. 57. — С. 503–523. — ISSN 0012-8775. — DOI:10.1080/00128775.2019.1651653
Uladzimir M. Padhol, David R. Marples The 2010 Presidential Election in Belarus(англ.) // Problems of Post-Communism. — 2011-01. — В. 1. — Т. 58. — С. 3–16. — ISSN 1075-8216. — DOI:10.2753/PPC1075-8216580101
Elena A. Korosteleva Is Belarus a demagogical democracy?(англ.) // Cambridge Review of International Affairs. — 2003-10. — В. 3. — Т. 16. — С. 525–533. — ISSN 0955-7571. — DOI:10.1080/0955757032000132407
Ryan Boudwin Book Review: Europe: The Last Dictatorship in Europe: Belarus under Lukashenko(англ.) // Political Studies Review. — 2014-01. — В. 1. — Т. 12. — С. 147–147. — ISSN 1478-9299. — DOI:10.1111/1478-9302.12041_94
Margarita M. Balmaceda Myth and Reality in the Belarusian-Russian Relationship: What the West Must Know(англ.) // Problems of Post-Communism. — 1999-05. — В. 3. — Т. 46. — С. 3–14. — ISSN 1075-8216. — DOI:10.1080/10758216.1999.11655832
David R. Marples Is the Russia-Belarus Union Obsolete?(англ.) // Problems of Post-Communism. — 2008-01. — В. 1. — Т. 55. — С. 25–35. — ISSN 1075-8216. — DOI:10.2753/PPC1075-8216550103
Thomas Ambrosio The Political Success of Russia-Belarus Relations: Insulating Minsk from a Color Revolution // Demokratizatsiya: The Journal of Post-Soviet Democratization. — 2006-05-01. — В. 3. — Т. 14. — С. 407–434. — ISSN 1074-6846. — DOI:10.3200/DEMO.14.3.407-434
Yuliy Nisnevich, Andrey Ryabov Post-Soviet Authoritarianism(англ.) // Russian Social Science Review. — 2020-11-01. — В. 6. — Т. 61. — С. 538–554. — ISSN 1061-1428. — DOI:10.1080/10611428.2020.1852042
Victor Shadurski Where Does Belarus Go from Here? // Belarus in the Twenty-First Century. — Routledge, 2023. — ISBN 978-1-003-31145-4. — DOI:10.4324/9781003311454-16

[1] Лукашенко: Последние выборы мы сфальсифицировали (нявызн.)(недаступная спасылка). web.archive.org (26 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 26 лістапада 2020. Праверана 24 верасня 2023.

[2] Лукашэнка пра катаваньні на Акрэсьціна: «Атрымалі тыя, хто там жа кідаўся на мянтоў» (бел.). Радыё Свабода (17 жніўня 2020). Праверана 24 верасня 2023.

[3] Экс-политзаключенная Ася Булыбенко о том, как в заключении ломают людей, попытке суицида, ПТСР и почему не вернется в Беларусь (руск.). Зеркало (25 верасня 2023). Праверана 26 верасня 2023.

[4] За день ГУБОПиК задержал более 60 человек | Новости Беларуси | euroradio.fm (руск.). euroradio.fm. Праверана 26 верасня 2023.

[5] REFORM.by. ГУБОПиК разгромил квартиру мужа пресс-секретаря полка Калиновского (руск.) (нявызн.) ?. REFORM.by (9 лістапада 2022). Праверана 26 верасня 2023.

[6] REFORM.by. ГУБОПиК разгромил квартиру матери погибшего «калиновца» (руск.) (нявызн.) ?. REFORM.by (1 снежня 2022). Праверана 26 верасня 2023.

[7] ГУБОПиК разгромил квартиру Вадима Прокопьева | Новости Беларуси | euroradio.fm (руск.). euroradio.fm. Праверана 26 верасня 2023.

[8] «Амбал, что бил меня головой о стенку, кулаком в лицо, ударил в живот, — он не человек». Монолог белоруски о ГУБОПиКе и неволе (руск.). Зеркало (10 сакавіка 2023). Праверана 26 верасня 2023.

[9] Ціханоўская пракамэнтавала расейскі крэдыт Лукашэнку: «Гэта падоўжыць яго агонію» (бел.). Радыё Свабода (14 верасня 2020). Праверана 24 верасня 2023.

[10] Прэс-сакратар Пуціна пракамэнтаваў падрыхтоўку расейскага «рэзэрву праваахоўнікаў» для Лукашэнкі (бел.). Радыё Свабода (28 жніўня 2020). Праверана 24 верасня 2023.

[11] Супрацоўнікаў БТ, якія страйкуюць, замянілі супрацоўнікамі Russia Today (бел.). Радыё Свабода (19 жніўня 2020). Праверана 24 верасня 2023.

[12] Ва Ўкраіне дасьледавалі, як Расея дапамагала Лукашэнку легітымізаваць ягоную ўладу пасьля выбараў у 2020 годзе (бел.). Радыё Свабода (10 снежня 2021). Праверана 24 верасня 2023.

[13] Лукашенко: В интересах Беларуси и России найти взаимовыгодные решения по проблемным вопросам (нявызн.)(недаступная спасылка). web.archive.org (29 верасня 2020). Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2020. Праверана 24 верасня 2023.

[14] Зянон Пазьняк: Мацуйма нашу нацыянальную сілу!(нявызн.)(недаступная спасылка). БЕЛАРУСКАЕ РАДЫЁ РАЦЫЯ (24 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2020. Праверана 24 верасня 2023.

[15] Расія прыйшла на падтрымку хунце М’янмы (бел.). Наша Ніва. Праверана 24 верасня 2023.

[NN-21.04.2021-16] «Можна мець любы пункт гледжання наконт палітыкі Лукашэнкі, але…» Пуцін згадаў Беларусь у пасланні (бел.). Наша Ніва. Праверана 24 верасня 2023.

[FOOTNOTEШадурский2022397-17] Шадурский 2022, s. 397.

[FOOTNOTEШадурский2022398-18] Шадурский 2022, s. 398.

[FOOTNOTEКарбалевич2010-19] Карбалевич 2010.

[FOOTNOTEШадурский2022405-20] Шадурский 2022, s. 405.

[21] Владимир Макей: «Заверяю вас, что режим силен» (руск.). naviny.belsat.eu. Праверана 24 верасня 2023.

[22] Стэнаграма інтэрв'ю Міністра замежных спраў Рэспублікі Беларусь У. Макея тэлеканалу «Беларусь 1» (10 красавіка 2021 г.) - Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь (нявызн.). mfa.gov.by. Праверана 24 верасня 2023.

[23] Карбалевіч, Валер. Ціханоўская і Алейнік у ААН. З аднаго боку: «Дапамажыце захаваць незалежнасьць», з другога: «Спыніце палітыку астракізму» (бел.). Радыё Свабода (24 верасня 2023). Праверана 24 верасня 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]