Славалюб Эдуард Пянкала

Славалюб Эдуард Пянкала
харв.: Slavoljub Eduard Penkala
Дата нараджэння	20 красавіка 1871(1871-04-20)
Месца нараджэння	Ліптаўскі Мікулаш, Каралеўства Венгрыя, Транслейтанія, Аўстра-Венгрыя
Дата смерці	5 лютага 1922(1922-02-05) (50 гадоў)
Месца смерці	Заграб, Харватыя і Славонія[d], Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў
Месца пахавання	Мірагай[d]
Род дзейнасці	вынаходнік, інжынер
Навуковая сфера	хімія, авіяцыя
Альма-матар	Дрэздэнскі тэхнічны ўніверсітэт
Вядомы як	канструктар першага харвацкага самалёта, вынаходнік механічнай ручкі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сла́валюб Э́дуард Пянка́ла (харв.: Slavoljub Eduard Penkala; 20 красавіка 1871, Ліптаўскі-Мікулаш — 5 лютага 1922, Заграб) — харвацкі інжынер-хімік і вынаходнік з польскімі, нідэрландскімі і яўрэйскімі каранямі. Вядомы як канструктар першага харвацкага самалёта і аўтар больш як 80 вынаходстваў.

Біяграфія

Нарадзіўся ў горадзе Ліптаўскі Мікулаш (тады — каралеўства Венгрыя, цяпер — Славакія) у 1871 годзе. Яго бацька, Францішак Пянкала, быў палякам, а маці, Марыя Ханел, — галандкай. Вывучаў хімію ў Венскім універсітэце і Тэхнічным універсітэце Дрэздэна, які скончыў у 1898 годзе. Пасля працаваў на хімічнай вытворчасці ў Кошыцах. У 1900 годзе пераехаў разам з сям'ёй у Заграб (тады — Каралеўства Харватыя і Славонія, таксама частка Аўстра-Венгрыі), дзе ў знак лаяльнасці да сваёй новай радзімы дадае да свайго імя «Славалюб» («славянафіл»). У 1904 годзе прызначаны каралеўскім тэхнічным супервізарам (харв.: kraljevski tehnički nadzornik).

Першымі запатэнтаванымі вынаходствамі Пянкалы былі тэрмас і круцельная зубная шчотка. Самымі ж знакамітымі і буйнымі апынуліся механічная ручка (1906) і пёравая ручка з цвёрдымі чарніламі (1907), а таксама кліпса, з дапамогай якой ручка мацавалася да кішэні. Сярод іншых яго вынаходстваў, патэнтаў і паляпшэнняў — анодная батарэя, насычэнне для чыгуначных шпал, далікатны мыйны сродак, вагонныя тармазы, манометр, дынамометр і расхадамер. Вядомы яго чарцяжы турбінных колаў, верталётных прапелераў і карабля на паветранай падушцы, задаўга да з’яўлення саміх гэтых механізмаў.

У 1908 годзе Пянкала пачынае канструяваць лятальны апарат, кіраванне якім павінна было б быць настолькі простым, што лятаць на ім без спецыяльнай падрыхтоўкі мог бы любы чалавек. Патэнт быў атрыманы ў 1909 годзе, а сама машына ў 1910 годзе завершана, і пад пілатаваннем Драгуціна Новака адарвалася ад зямлі. Вынаходнік працягнуў паляпшаць канструкцыю апарата, але кіраваць ім усё яшчэ было няпроста. Пазней падчас лётных выпрабаванняў манаплан атрымаў пашкоджанне, і Пянкала спыніў далейшую яго распрацоўку. Тым не менш, апарат з’яўляецца першым самалётам, які быў спраектаваны і здзяйсняў палёты ў Харватыі.

У 1906 годзе Пянкала, разам з братамі Эдмундам і Маўрусам Мостарамі засноўвае кампанію Penkala-Edmund Moster & Co. У Заграбе будуецца фабрыка, дзе пачынаецца вытворчасць ручак і іншых вынаходстваў Пянкалы. Хутка кампанія становіцца адным з найбуйнейшых сусветных вытворцаў пісьмовых прылад, а механічная ручка заваёўвае поспех на рынках 70 краін.

Эдуард Пянкала памёр у Заграбе ва ўзросце 50 гадоў, вярнуўшыся з дзелавой паездкі з пнеўманіяй. Ён пахаваны на могілкі Мірагай.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Славалюб Эдуард Пянкала