Спецыяльныя правы запазычання
| Спецыяльныя правы запазычання | |
|---|---|
| Код ISO 4217 | XDR |
| Банкноты | Не выпускаюцца |
| Цэнтральны банк | МВФ |
| Вэб-сайт | www.imf.org |
Спецыяльныя правы запазычання (СПЗ) або СДР[1] (англ.: Special Drawing Rights, SDR, SDRs) — штучнае рэзервовае і плацежны сродак, які эмітуеццаМіжнародным валютным фондам (МВФ). Мае толькі безнаяўную форму ў выглядзе запісаў на банкаўскіх рахунках. Банкноты не выпускаліся.
Гэты плацежны сродак быў створаны МВФ у 1969 годзе як дадатак да існуючых рэзервовых актываў краін-членаў. Асноўная мэта стварэння: пераадоленне парадоксу Трыфіна ў рамках Брэтан-Вудскай валютнай сістэмы — супярэчнасці паміж міжнародным характарам выкарыстання і нацыянальнай прыродай валют.
Не з’яўляецца ні валютай, ні даўгавым абавязацельствам[2]. У цяперашні час СДР, акрамя разлікаў паміж Фондам і яго членамі, выкарыстоўваюцца 14 афіцыйнымі арганізацыямі, так званымі іншымі трымальнікамі СДР. Тры дзяржавы ўсталявалі парытэты сваіх валют у СДР (у канцы 80-х гадоў іх было 11); каля 10 міжнародных і рэгіянальных арганізацый выкарыстоўваюць СДР ў якасці падліковай адзінкі. Шэраг міжнародных арганізацый выкарыстоўвае СДР для выражэння ў іх грашовых адзінак: коштаў, тарыфаў за паслугі сувязі, перавозкі і г д. Выкарыстоўваецца для рэгулявання сальда плацежных балансаў, для пакрыцця дэфіцыту плацежнага балансу, папаўнення рэзерваў, разлікаў па крэдытах МВФ.
Міжнародны код згодна ISO 4217 — XDR.
Фарміраванне кошту[правіць | правіць зыходнік]
Курс СПЗ публікуецца штодня і вызначаецца на аснове даляравага кошту кошыку з пяці вядучых валют: долар ЗША, еўра, кітайскі юань, іена і фунт стэрлінгаў. Да ўвядзення еўра з 1981 года курс быў прывязаны да кошыка з пяці валют: долара ЗША, нямецкай маркі, французскага франка, іены і фунта стэрлінгаў. Кітайскі юань быў уключаны ў кошык МВФ 1 кастрычніка 2016 года[3]. Першапачаткова выпушчаныя СДР ўяўлялі сабой ўмоўныя адзінкі з залатым утрыманнем 0,888671 г, што адпавядала залатому зместу долара ў момант увядзення СДР ў 1970 годзе. Адсюль і першапачатковае курсавое суадносіны 1 СДР = 1 дол. Яно змянялася ў выніку двух дэвальвацый амерыканскай валюты ў 1971 годзе (1 СДР = 1,0857 дал.) і ў 1973 годзе (1 СДР = 1,20635 дал.). З 1 ліпеня 1974 года курс 1 адзінкі СДР стаў вылічацца на аснове сярэднеўзважанага курсу 16, а з 1 студзеня 1981 года — пяці валют, якія вызначаюцца па статуце фонду як «свабодна карыстаныя валюты».
Вага валют у кошыку пераглядаецца кожныя пяць гадоў.
| Перыяд |  USD
|
 DEM
|
 FRF
|
 JPY
|
.svg){kind=small} GBP
|
|---|---|---|---|---|---|
| 1981—1985[4] | 0,540 (42 %) | 0,460 (19 %) | 0,740 (13 %) | 34,0 (13 %) | 0,0710 (13 %) |
| 1986—1990[4] | 0,452 (42 %) | 0,527 (19 %) | 1,020 (12 %) | 33,4 (15 %) | 0,0893 (12 %) |
| 1991—1995[4] | 0,572 (40 %) | 0,453 (21 %) | 0,800 (11 %) | 31,8 (17 %) | 0,0812 (11 %) |
| 1996—1998[4] | 0,582 (39 %) | 0,446 (21 %) | 0,813 (11 %) | 27,2 (18 %) | 0,1050 (11 %) |
| Перыяд | USD
|
 EUR
|
JPY
|
GBP
| |
| 1999—2000[4] | 0,5820 (39 %) | 0,2280 (21 %) | 0,1239 (11 %) | 27,2 (18 %) | 0,1050 (11 %) |
| 0,3519 (32 %) | |||||
| 2001—2005[4] | 0,5770 (44 %) | 0,4260 (31 %) | 21,0 (14 %) | 0,0984 (11 %) | |
| 2006—2010[4] | 0,6320 (44 %) | 0,4100 (34 %) | 18,4 (11 %) | 0,0903 (11 %) | |
| 2011—2015 | 0,6600 (41,9 %) | 0,4230 (37,4 %) | 12,1000 (9,4 %) | 0,1110 (11,3 %) | |
| Перыяд | USD
|
EUR
|
 CNY
|
JPY
|
GBP
|
| 2016—2020 | (41.73 %) | (30.93 %) | (10.92 %) | (8.33 %) | (8.09 %) |
Працэнтная стаўка СПЗ пераглядаецца штотыдзень. Яна грунтуецца на сярэднеўзважанай велічыні працэнтных ставак на кароткатэрміновыя пазыкі на грашовых рынках валютнага кошыка СПЗ.
У сувязі з развіццём сусветнага эканамічнага крызісу у сакавіку 2009 года Кітай прапанаваў на базе СПЗ стварыць сусветную рэзервовую валюту, якая магла б замяніць у гэтай якасці долар ЗША[5]. Мяркуецца пашырыць базавы валютны кошык[6]. У перспектыве гэта можа прывесці да з’яўлення ў наяўным абароце новай сусветнай валюты, як у свой час з ЭКЮ з’явіўся Еўра.
Эмісія[правіць | правіць зыходнік]
Выпуск СДР ажыццяўляўся серыямі:
- у пачатку 1970-х гадоў — на суму 9,3 млрд СДР;
- у 1979—1981 гадах — 12 млрд СДР;
- у жніўні 2009 года — 161,2 млрд СДР;
- у верасні 2009 года — 21,5 млрд СДР (разам за 2009 год: 182,7 млрд СДР);
- у жніўні 2021 года — 456 млрд СДР (650 млрд долараў ЗША).
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ Согласно Общероссийскому классификатору валют
- ↑ Международные валютно-кредитные и финансовые отношения / под.ред. Л. Н. Красавиной. — М.: Финансы и статистика, 2005. с. 82
- ↑ Китайский юань официально стал резервной валютой (1 кастрычніка 2016).
- ↑ а б в г д е ё Antweiler, Werner. Special Drawing Rights: The SDR Fact Sheet(недаступная спасылка). University of British Columbia, Sauder School of Business (2011). Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2016. Праверана 19 чэрвеня 2011.
- ↑ Китай предложил заменить доллар новой валютой // Лента.Ру, 2009-03-24
- ↑ Юань прыгнул в корзину SDR / В мире / Независимая газета