Спіс дзеячаў Беларусі, расстраляных 29—30 кастрычніка 1937 года
У ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года ў сутарэннях мінскай унутранай турмы НКУС (т. зв. «амерыканкі») расстраляны больш за 100 дзеячаў культуры, мастацтва і навукі, а таксама грамадскіх дзеячаў БССР. У ліку расстраляных былі 22 беларускія пісьменнікi[1]. У гэтыя дні рэпрэсіі перыяду 1937—1938 гадоў у СССР дасягнулі ў Беларусі свайго піку[2].
Цяпер у масавай культуры падзеі вядомыя пад назвамі Чорная ноч, Ноч расстраляных паэтаў або Ноч паэтаў.
Спіс пералічвае асоб, расстраляных у ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года рэпрэсіўнай «машынай» Савецкага Саюза. Невінаватасць большасці з іх потым прызнана савецкімі судамі[3].
У архіве прэзідэнта Расійскай Федэрацыі (АПРФ, вопіс № 24, справа № 411) захоўваецца «Спіс асоб, падлеглых суду ваеннай калегіі Вярхоўнага суда СССР». У спіс уключаныя «ворагі народа» з усяго Савецкага Саюза. Ён датаваны 7 верасня 1937 года і падпісаны І. Сталіным, В. Молатавым, Л. Кагановічам, К. Варашылавым, М. Яжовым. Спіс асуджаных па першай катэгорыі (да вышэйшай меры пакарання — расстрэлу) па Беларускай ССР налічвае 103 чалавекі, па другой катэгорыі (прыгавораны да 10 і болей гадоў зняволення ў канцлагерах) — 6 чалавек. Спіс па Беларускай ССР датаваны 15 верасня 1937 года і падпісаны І. Сталіным, В. Молатавым і начальнікам 8-га аддзела Галоўнага ўпраўлення дзяржаўнай бяспекі СССР старшым маёрам дзяржаўнай бяспекі У. Цэсарскім. У спіс, які паступіў з Масквы, мясцовыя супрацоўнікі НКУС БССР дадалі шэраг дзеячаў (іх прозвішчы адзначаны «*»).
Спіс расстраляных:[правіць | правіць зыходнік]
- Абухоў Барыс Аляксандравіч, загадчык кафедры анатоміі, Віцебскі ветэрынарны інстытут
- * Арабей Мікалай, загадчык аддзела школаў ЦК КП(б)Б
- Аронаў Навум Мееравіч
- * Аўгусціновіч Анатоль, начальнік упраўлення будаўнічых работ пры СНК БССР
- Афанасьеў Ігнат Ільіч, выкладчык Мінскага Белпедтэхнікума
- Бабкоў Сямён Дзмітрыевіч
- Барзуноў Георгій Фёдаравіч, дырэктар трэста «Галоўхлеб» БССР
- * Башкевіч Вадзім, начальнік Упраўлення вышэйшай школы Наркамата асветы БССР
- Бейлін Саламон Хаімавіч
- Белацаркоўскі Абрам Давыдавіч
- * Бранштэйн Якаў, літаратурны крытык
- Бурдыка Іван Сямёнавіч, адказны сакратар СНК БССР
- * Вайноў Віктар Лявонцьевіч, загадчык экспедыцыі карамельнага цэху фабрыкі «Камунарка»; беларускі журналіст, сябра КПЗБ
- * Варончанка Аляксандр, Наркам асветы БССР, кандыдат у сябры УКП(б)
- Варшаўскі Станіслаў Юльянавіч
- Васільеў-Вашчылін Рыгор Мікітавіч
- Вольны Анатоль, заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі
- Габаеў Моўша-Нохім Ізраілевіч
- Габрусёў Апанас Сцяпанавіч
- * Галавач Платон, празаік
- Гейштэрн Антон Міхайлавіч
- * Гершон Ёсіф Хаімавіч, намеснік Наркама асветы БССР, сябра/кандыдат у сябры УКП(б) з 1919
- Гінзбург Якаў Яфімавіч
- Госін Абрам Мендзелевіч
- Гурскі Канстанцін Іосіфавіч, старшы ветэрынарны доктар, ветэрынарнае ўпраўленне Наркамзема БССР (паводле некаторых звестак [4], расстраляны 17.10.1937)
- Гурэвіч Нохман Гіршавіч, Наркам унутранага гандлю БССР, сябра ЦК КП(б)Б, сябра ЦВК БССР, сябра/кандыдат у сябры УКП (б) з 1920
- * Дзеніскевіч Мікалай Міхайлавіч, партыйны работнік, другі сакратар ЦК КП(б)Б, сябра/кандыдат у сябры УКП(б)
- Дзмітраў Мікалай Андрэевіч
- Дзякаў Ананій Іванавіч, рэктар БДУ у 1934—1935 гг.
- Дракахруст Абрам Генрыхавіч
- Дудар Алесь, паэт
- * Хацкель Майсеевіч Дунец, крытык і публіцыст
- Елянсон Гірш Борухавіч
- Ермакоў Мікалай Паўлавіч
- Жывуцкі Іван Сцяпанавіч, настаўнік
- Замалін Навум Міхайлавіч, дацэнт Віцебскага ветэрынарнага інстытуту
- Зарэцкі Міхась, празаік
- Зянковіч Аляксандр Сазонавіч
- Іваноў Аляксандр Васілевіч
- Іспраўнікаў Прохар Іванавіч, нам. загадчыка сельскагаспадарчага аддзела газ. «Віцебскі пралетарый»
- * Кавалёў Захар, сакратар Варашылаўскага РК КП(б)Б
- Каваль Васіль, празаік
- * Кавальчук Захар, старшыня ЦК прафсаюзаў БССР
- * Кандрашук Мікалай, начальнік упраўлення шкляной прамысловасці Наркамата лёгкай прамысловасці БССР
- Кантар Саламон Мендзелевіч, дырэктар Белпрамторга
- Капітанакі Міхаіл Васілевіч
- * Каранеўскі Язэп Пятровіч, дзяржаўны дзеяч, педагог, публіцыст
- Карпенка Іван Іванавіч, загадчык лабараторыі Віцебскай ветэрынарнай станцыі
- Качанаў Герасім Антонавіч
- Кляніцкі Віктар Сямёнавіч
- Кляшторны Тодар Тодаравіч, паэт
- Кудзелька Іосіф Фадзеевіч, начальнік упраўлення па ахове аўтарскіх правоў пры СП БССР
- * Кульбак Майсей, празаік
- Кучынскі Аляксей Сцяпанавіч, дзяржаўны і грамадскі дзеяч, педагог, рэдактар
- * Лабадаеў Міхаіл, загадчык асобага сектара (аддзела) ЦК КП(б)Б
- * Лашкевіч Леанард, намеснік наркама Наркамата саўгасаў БССР
- Левін Аляксандр Самойлавіч, літаратурны крытык
- Левін Саламон Вульфавіч, літаратурны крытык
- Лейбін Піня Майсеевіч
- Ліхтэнштэйн Сямён Давыдавіч
- Лукашонак Мікіта Сяргеевіч
- Лявонны Юрка, паэт
- Ляйбовіч Хаім Элясавіч
- Лямперт Саламон Рыгоравіч, студэнт 5 курсу БДУ
- * Ляўкоў Максім, Наркам юстыцыі БССР
- Мазель Элізар Якаўлевіч, нам. дырэктара па навуковай рабоце Віцебскай навукова-даследчай ветэрынарнай станцыі
- * Майсееў Леў, сакратар Барысаўскага РК КП(б)Б
- Малаў Барыс Міхайлавіч, загадчык аддзела хлебнай групы наркамата ўнутранага гандлю
- Маракоў Валерый Дзмітрыевіч, паэт
- Маргелаў Сцяпан Прохаравіч, загадчык секцыі геаграфіі інстытуту эканомікі АН БССР
- Марголін Міхаіл Саламонавіч
- * Мар’янаў Барыс, сакратар Дзяржынскага РК КП(б)Б, сябра ЦК КП(б)Б (з 1937 г.)
- Масленнікаў Павел Аляксандравіч
- Мелік-Шахназараў Андрэй Паўлавіч
- Мірлін Абрам Навумавіч
- Міснікоў Мікалай Данілавіч
- * Міхайлаў Дзямьян, кансультант Упраўлення справамі СНК БССР
- Міхееў Мікалай Іванавіч
- * Міцькоў Сяргей, дырэктар Гідролізнага доследнага завода Наркамата мясцовай прамысловасці БССР
- Мурзо Сяргей Мікітавіч, паэт
- Мухін Павел Максімавіч, загадчык лабараторыі Віцебскай навукова-даследчай ветэрынарнай станцыі
- Навахрэст Якаў Пятровіч
- Нёманскі Янка, празаік, грамадскі дзеяч
- Несцяровіч Іван Іванавіч
- Падсявалаў Іван Іванавіч
- Паплыка Іван Майсеевіч
- Пасмарнік Іван Майсеевіч
- * Петрушэня Васіль, кансультант СНК БССР па камунальных і транспартных справах
- Півавараў Зяма, паэт
- Пітомцаў Міхаіл Мікітавіч
- Пратапопаў Апалон Уладзіміравіч
- * Пратасеня Рыгор, вучоны-аграхімік
- Пурыс Ізраіль Лейзеравіч
- Пуцілоўскі Аляксандр Андрэевіч
- Пуцінцаў Іван Андрэевіч
- Пятрашын Кузьма Рыгоравіч
- Разумоўскі Арон-Лейб Сіманавіч
- Рыдзеўскі Міхаіл Антонавіч, загадчык вучэбнай часткі Мінскага педагагічнага інстытуту
- Самахвалаў Аляксандр Рыгоравіч
- Сандамірскі Якаў Рыгоравіч, загадчык кафедры Віцебскага ветэрынарнага інстытуту
- Сапрыцкі Оскар Абрамавіч, намеснік наркама земляробства БССР
- Сарокаш Іван Усцінавіч
- Спектар Якаў Мееравіч, загадчык сакратарыяту СНК БССР
- Старынскі Васіль Сямёнавіч
- Сташэўскі Васіль Пятровіч, празаік
- Стрэле Георгій Уладзіміравіч, дырэктар конесаўгаса № 120
- Суроўцаў Георгій Уладзіміравіч
- Сялоў Дзмітрый Паўлавіч, начальнік планава-фінансавага ўпраўлення наркама асветы БССР
- Сярдзюк Панцялей Іванавіч, загадчык лабараторыі біяфабрыкі № 5 у Віцебску
- Таненбаўм Мірон Барысавіч
- Таўбін Юлій Абрамавіч, паэт
- Троцкі Іван Васілевіч
- Трумпацкі Эля Хацкелевіч
- * Турлай Андрэй, Наркам саўгасаў БССР
- Успенскі Яўген Канстанцінавіч, фізік
- Фалкін Рыгор Якаўлевіч
- Фінкельштайн Аба Алфёравіч
- Фломбаўм Яўсей Еўнавіч
- * Фрыдман Ісак, начальнік аддзела землеўпарадкавання Наркамата земляробства БССР
- Харлац Дзмітрый Сямёнавіч
- * Харык Ізі, паэт
- Хатулёў Пётр Фёдаравіч, літаратурны крытык
- Чарнушэвіч Аляксандр Анікеевіч, загадчык забеспячэннем, Белгеаразведка; Наркам асветы БССР у 1933—1936 гг., сябра УКП(б)
- Чарняк Мікалай Платонавіч
- Чарот Міхась, паэт
- Чачура Канстанцін Георгіевіч
- Шалай Макар Ксенафонтавіч, літаратурны крытык
- Шапіра Юдаль Ісакавіч
- Шастакоў Павал Пятровіч, журналіст
- * Юдэльсон Арон, паэт
- Юлькін Якаў Веньямінавіч
- * Яркін Віктар, начальнік службы Днепра-Дзвінскага параходства ў Гомелі, у 1918—1919 гадах старшыня ЧК Заходняй вобласці, а затым БССР, адначасова у сакавіку-маі 1919 года старшыня Мінскага гарсавета.
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ Ларыса Цімошык Жылі з адкрытай душой // Звязда : Газета. — 29 кастрычніка 2009. — № 205 (26563). — С. 2. — ISSN 1990-763x.
- ↑ З 04.03.1937 г. да 22.05.1938 г. (444 дні) на Беларусі было рэпрэсіравана каля 100 тысяч чалавек, у сярэднім за ноч арыштоўвалі 230 чалавек (з раздзела «Яны вынішчалі нашых продкаў» кнігі Леаніда Маракова «Ахвяры і карнікі», гл. спіс літаратуры).
- ↑ Большасць з рэпрэсаваных былі пазней амніставаныя.
- ↑ Жертвы политического террора в СССР
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Маракоў Л. Ахвяры і карнікі. Мн.: Зміцер Колас, 2007 г. ISBN 978-985-6783-38-6
- Грахоўскі С. «Так погибали поэты»/Выбраныя творы. Мн.: Кнігазбор, 2007 г. ISBN 985-6824-59-1
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Біяграфіі рэпрэсаваных у ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года ў турме КДБ Беларусі ў даследаванні Леаніда Маракова
- Кастусь Лашкевіч, Крывавая ноч беларускай гісторыі Архівавана 1 лістапада 2010. // TUT.BY, 29.10.2010 г.
- Жертвы политического террора в СССР