Спіс жанчын-лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі

Гэта старонка — інфармацыйны спіс.

Размеркаванне жанчын-лаўрэятаў Нобелеўскай прэміі па гадам

У дадзеным спісе пералічаныя жанчыны, якія былі ўзнагароджаны Нобелеўскай прэміяй (у тым ліку і прэміяй памяці Нобеля па эканоміцы).

Станам на 2022 год 60 жанчын атрымалі Нобелеўскую прэмію, і ў агульнай складанасці 61 Нобелеўскіх прэмій былі прысуджаныя жанчынам. Хоць поўны падлік станам на 2022 год яшчэ не завершаны, у 2019 годзе было падлічана, што Нобелеўскія прэміі былі прысуджаныя ў агульнай складанасці 866 мужчынам, 53 жанчынам і 24 арганізацыям (лічачы тых, хто атрымаў некалькі прэмій толькі адзін раз).

Пры гэтым, першая жанчына-лаўрэат Марыя Кюры атрымала прэмію двойчы: у 1903 годзе па фізіцы (сумесна з П’ерам Кюры і Анры Бекерэлем) і ў 1911 годзе па хіміі. Дачка Марыі Кюры Ірэн Жаліё-Кюры таксама была ўзнагароджана Нобелеўскай прэміяй па хіміі ў 1935 годзе. Самай маладой лаўрэаткай з’яўляецца Малала Юсуфзай з Пакістану, якая атрымала Нобелеўскую прэмія міру 2014 года ў 17 гадоў; самай старэйшай — брытанка Дорыс Лесінг (Нобелеўская прэмія па літаратуры ў 2007), 88 гадоў. Лаўрэатка прэміі міру 1991 года Аун Сан Су Чжы атрымала прэмію знаходзячыся пад арыштам. Найбольшая колькасць жанчын (5 лаўрэатак) з’явілася ў 2009 годзе. Таксама Нобелеўская прэмія прысуджалася адразу некалькім жанчынам у 1976, 1991, 2004, 2011, 2014, 2015, 2018 і 2020 гадах.

Размеркаванне лаўрэатак па катэгорыях Нобелеўскай прэміі

Катэгорыя	Колькасць лаўрэатак	Гады прысуджэння
Нобелеўская прэмія міру	18	1905, 1931, 1946, 1976 (двое), 1979, 1982, 1991, 1992, 1997, 2003, 2004, 2011 (трое), 2014, 2018, 2021
Нобелеўская прэмія па літаратуры	17	1909, 1926, 1928, 1938, 1945, 1966, 1991, 1993, 1996, 2004, 2007, 2009, 2013, 2015, 2018, 2020, 2022
Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне	12	1947, 1977, 1983, 1986, 1988, 1995, 2004, 2008, 2009 (двое), 2014, 2015
Нобелеўская прэмія па хіміі	8	1911, 1935, 1964, 2009, 2018, 2020 (двое), 2022
Нобелеўская прэмія па фізіцы	4	1903, 1963, 2018, 2020
Нобелеўская прэмія па эканоміцы	2	2009, 2019

Размеркаванне лаўрэатак па краінах

Краіна	Колькасць лаўрэатак
ЗША	21
Францыя	6
Вялікабрытанія	4
Швецыя	3
Аўстрыя	2
Італія	2
Канада	2
Ліберыя	2
Германія	2
Нарвегія	2
Польшча	2
Аўстралія	1
Беларусь	1
Гватэмала	1
Емен	1
Ізраіль	1
Індыя	1
Ірак	1
Іран	1
Кенія	1
Кітай	1
М’янма	1
Пакістан	1
ПАР	1
Філіпіны	1
Чылі	1

Спіс лаўрэатак

Год	Партрэт	Імя	Краіна	Галіна	Абгрунтаванне	Пр.
1903		Марыя Кюры (¼) (1867—1934) (Сумесна з П’ерам Кюры і Анры Бекерэлем)	Францыя	Фізіка	У знак прызнання выдатных заслуг, звязаных з агульным даследаваннем радыяцыйных з’яў, адкрытых Анры Бекерэлем Арыгінальны тэкст (англ.)   In recognition of the extraordinary services they have rendered by their joint researches on the radiation phenomena discovered by Professor Henri Becquerel
1905		Берта фон Зутнер (1843—1914)	Аўстра-Венгрыя	Міру	За яе смеласць супрацьстаяць жахам вайны Міжнароднага бюро міру, Берн, Швейцарыя Арыгінальны тэкст (англ.)   For her audacity to oppose the horrors of war
1909		Сельма Лагерлёф (1858—1940)	Швецыя	Літаратура	Як даніна высокаму ідэалізму, яркаму ўяўленню і духоўнаму пранікненню, якія адрозніваюць ўсе яе творы Арыгінальны тэкст (англ.)   In appreciation of the lofty idealism, vivid imagination and spiritual perception that characterize her writings
1911		Марыя Кюры (1867—1934)	Францыя	Хімія	За выдатныя заслугі ў развіцці хіміі: адкрыццё элементаў радыя і палонія, вылучэнне радыя і вывучэнне прыроды і злучэнняў гэтага выдатнага элемента Арыгінальны тэкст (англ.)   In recognition of her services to the advancement of chemistry by the discovery of the elements radium and polonium, by the isolation of radium and the study of the nature and compounds of this remarkable element
1926		Грацыя Дэледа (↓) (1871—1936)	Італія	Літаратура	За паэтычныя творы, у якіх з пластычнай выразнасцю апісваецца жыццё яе роднага вострава, а таксама за глыбіню падыходу да чалавечых праблем у цэлым Арыгінальны тэкст (англ.)   For her idealistically inspired writings which with plastic clarity picture the life on her native island and with depth and sympathy deal with human problems in general
1928		Сігрыд Унсет (1882—1949)	Нарвегія	Літаратура	Перш за ўсё за яе выбітнае апісанне скандынаўскага жыцця сярэднявечча Арыгінальны тэкст (англ.)   Principally for her powerful descriptions of Northern life during the Middle Ages
1931		Джэйн Адамс (½) (1860—1935) (Сумесна з Нікаласом Батлером)	ЗША	Міру	За іх старанныя намаганні адрадзіць ідэал міру і адрадзіць дух міру ў сваёй нацыі і ва ўсім чалавецтве Арыгінальны тэкст (англ.)   For their assiduous effort to revive the ideal of peace and to rekindle the spirit of peace in their own nation and in the whole of mankind
1935		Ірэн Жаліё-Кюры (½) (1897—1956) (Сумесна з Фрэдэрыкам Жаліё-Кюры)	Францыя	Хімія	За выкананы сінтэз новых радыеактыўных элементаў Арыгінальны тэкст (англ.)   In recognition of their synthesis of new radioactive elements
1938		Перл Бак (1892—1973)	ЗША	Літаратура	За яе багатае і па-сапраўднаму эпічнае апісанне сялянскага жыцця ў Кітаі і біяграфічныя шэдэўры Арыгінальны тэкст (англ.)   For her rich and truly epic descriptions of peasant life in China and for her biographical masterpieces
1945		Габрыела Містраль (1889—1957)	Чылі	Літаратура	За яе лірычную паэзію, напоўненую магутнымі эмоцыямі, што зрабілі яе сімвалам ідэалістычнага памкнення ўсяго лацінаамерыканскага свету Арыгінальны тэкст (англ.)   For her lyric poetry which, inspired by powerful emotions, has made her name a symbol of the idealistic aspirations of the entire Latin American world
1946		Эмілі Грын Болч (½) (1867—1961) (Сумесна з Джонам Мотам)	ЗША	Міру	За яе працу на працягу ўсяго жыцця дзеля міру Арыгінальны тэкст (англ.)   For her lifelong work for the cause of peace
1947		Герці Тэрэза Коры (¼) (1896—1957) (Сумесна з Карлам Фердынандам Коры і Бернардам Альберта Усай)	ЗША	Фізіялогія і медыцына	За адкрыццё каталітычнага пераўтварэння глікагену Арыгінальны тэкст (англ.)   For their discovery of the course of the catalytic conversion of glycogen
1963		Марыя Гёперт-Маер (¼) (1906—1972) (Сумесна з Юджынам Вігнерам і Гансам Енсенам)	ЗША	Фізіка	За ўклад у тэорыю атамнага ядра і элементарных часціц, асабліва з дапамогай адкрыцця і прыкладання фундаментальных прынцыпаў сіметрыі Арыгінальны тэкст (англ.)   For their discoveries concerning nuclear shell structure
1964		Дораці Кроўфут-Ходжкін (1910—1994)	Вялікабрытанія	Хімія	За вызначэнне з дапамогай рэнтгенаўскіх прамянёў структур біялагічна актыўных рэчываў Арыгінальны тэкст (англ.)   For her determinations by X-ray techniques of the structures of important biochemical substances
1966		Нэлі Закс (½) (1891—1970) (Сумесна з Шмуэлям Іосефам Агнанам)	Швецыя	Літаратура	За яе выбітныя лірычныя і драматычныя творы, якія даследуюць лёс яўрэйскага народа Арыгінальны тэкст (англ.)   For her outstanding lyrical and dramatic writing, which interprets Israel's destiny with touching strength
1976		Бэці Уільямс (½) (↓) (1943—2020) (Сумесна з Мэйрыд Карыган)	Вялікабрытанія	Міру	За смелыя намаганні ў заснаванні руху, які паклаў канец гвалтоўнаму канфлікту ў Паўночнай Ірландыі Арыгінальны тэкст (англ.)   For the courageous efforts in founding a movement to put an end to the violent conflict in Northern Ireland)
		Мэйрыд Карыган (½) (↓) (нар. 1944) (Сумесна з Бэці Уільямс)	Вялікабрытанія
1977		Разалін Сасмэн Ялау (½) (1921—2011) (Сумесна з Эндру Віктарам Шалі і Гілемэн Ражэ Гіймэнам)	ЗША	Фізіялогія і медыцыне	За развіццё радыёімуных метадаў вызначэння пептыдных гармонаў Арыгінальны тэкст (англ.)   For the development of radioimmunoassays of peptide hormones
1979		Маці Тэрэза (1910—1997)	Індыя	Міру	За яе працу па аказанні дапамогі пакутнаму чалавецтву Арыгінальны тэкст (англ.)   For her work for bringing help to suffering humanity
1982		Альва Мюрдаль (½) (1902—1986) (Сумесна з Альфонса Гарсіяй Роблесам)	Швецыя	Міру	За працу па раззбраенні і зонах свабодных ад ядзернай і няядзернай зброі Арыгінальны тэкст (англ.)   For their work for disarmament and nuclear and weapon-free zones
1983		Барбара Мак-Клінтак (1902—1992)	ЗША	Фізіялогія і медыцына	За адкрыццё мабільных генетычных элементаў Арыгінальны тэкст (англ.)   For her discovery of mobile genetic elements
1986		Рыта Леві-Мантальчыні (½) (1909—2012) (Сумесна з Стэнлі Коэнам)	Італія ЗША	Фізіялогія і медыцына	За адкрыццё фактараў росту Арыгінальны тэкст (англ.)   For their discoveries of growth factors
1988		Гертруда Бэл Элаян (⅓) (1918—1999) (Сумесна з Джэймсам Блэкам і Джорджам Хітчынгсам)	ЗША	Фізіялогія і медыцына	За адкрыццё важных прынцыпаў медікаментознай тэрапіі Арыгінальны тэкст (англ.)   For their discoveries of important principles for drug treatment
1991		Аун Сан Су Чжы (нар. 1945)	М’янма	Міру	За негвалтоўную барацьбу за дэмакратыю і права чалавека Арыгінальны тэкст (англ.)   For her non-violent struggle for democracy and human rights
		Надзін Гордымер (1923—2014)	Паўднёвая Афрыка	Літаратура	Якая сваім пышным эпасам прынесла велізарную карысць чалавецтву Арыгінальны тэкст (англ.)   Who through her magnificent epic writing has - in the words of Alfred Nobel - been of very great benefit to humanity
1992		Рыгаберта Менчу (нар. 1959)	Гватэмала	Міру	У знак прызнання працы ў дачыненні да сацыяльнай справядлівасці і этнакультурнага прымірэння, заснаванага на павазе да правоў карэнных народаў Арыгінальны тэкст (англ.)   In recognition of her work for social justice and ethno-cultural reconciliation based on respect for the rights of indigenous peoples
1993		Тоні Морысан (1931—2019)	ЗША	Літаратура	Якая ў сваіх поўных мары і паэзіі раманах ажывіла важны аспект амерыканскай рэальнасці Арыгінальны тэкст (англ.)   Who in novels characterized by visionary force and poetic import, gives life to an essential aspect of American reality
1995		Хрысціяна Нюслайн-Фольхард (⅓) (нар. 1942) (Сумесна з Эдвардам Льюісам і Эрыкам Вішаўсам)	Германія	Фізіялогія і медыцына	За адкрыцці, якія тычацца генетычнага кантролю на ранніх стадыях эмбрыянальнага развіцця Арыгінальны тэкст (англ.)   For their discoveries concerning the genetic control of early embryonic development
1996		Віслава Шымборска (1923—2012)	Польшча	Літаратура	За паэзію, якая з іранічнай дакладнасцю адлюстроўвае гістарычныя і біялагічныя з’явы ў кантэксце рэальнасці чалавецтва Арыгінальны тэкст (англ.)   For poetry that with ironic precision allows the historical and biological context to come to light in fragments of human reality
1997		Джодзі Уільямс (½) (нар. 1950) (Сумесна з Міжнародным рухам за забарону супрацьпіхотных мін)	ЗША	Міру	За іх працу па забароне і абясшкоджванню супрацьпяхотных мін Арыгінальны тэкст (англ.)   For their work for the banning and clearing of anti-personnel mines
2003		Шырын Эбадзі (нар. 1947)	Іран	Міру	За яе намаганні ў справе дэмакратыі і правоў чалавека. Яна асабліва засяродзілася на барацьбе за правы жанчын і дзяцей Арыгінальны тэкст (англ.)   For her efforts for democracy and human rights. She has focused especially on the struggle for the rights of women and children
2004		Вангары Маатаі (1940—2011)	Кенія	Міру	За ўнёсак ва ўстойлівае развіццё і падтрыманне міру Арыгінальны тэкст (англ.)   For her contribution to sustainable development, democracy and peace
		Лінда Бак (½) (нар. 1947) (Сумесна з Рычардам Экселам)	ЗША	Фізіялогія і медыцына	За даследаванні нюхальных рэцэптараў і арганізацыі сістэмы органаў нюху Арыгінальны тэкст (англ.)   For their discoveries of odorant receptors and the organization of the olfactory system
		Эльфрыдэ Елінек (нар. 1946)	Аўстрыя	Літаратура	За музычныя плыні галасоў і контар-галасоў у яе раманах і п’есах, якія з выключнай моўнай стараннасцю дэманструюць абсурднасць грамадскіх клішэ і іх прыгнятальную сілу Арыгінальны тэкст (англ.)   For her musical flow of voices and counter-voices in novels and plays that with extraordinary linguistic zeal reveal the absurdity of society's clichés and their subjugating power
2007		Дорыс Лесінг (1919—2013)	Вялікабрытанія	Літаратура	Гэты эпікіст жаночага вопыту, якая са скептыцызмам, агнём і празорчай сілай падвяргае крытыцы падзеленую цывілізацыю Арыгінальны тэкст (англ.)   That epicist of the female experience, who with scepticism, fire and visionary power has subjected a divided civilisation to scrutiny
2008		Франсуаза Барэ-Сінусі (¼) (нар. 1947) (Сумесна з Люкам Мантанье і Харальдам цур Хаўзеном)	Францыя	Фізіялогія і медыцына	За вывучэнне папіломавірусаў, якія выклікаюць рак шыйкі маткі Арыгінальны тэкст (англ.)   For his discovery of human papilloma viruses causing cervical cancer
2009		Ада Ёнат (⅓) (нар. 1939) (Сумесна з Томасом Стейцам і Венкатраманам Рамакрышнанам)	Ізраіль	Хімія	За даследванне структуры і функцыі рыбасомы Арыгінальны тэкст (англ.)   For studies of the structure and function of the ribosome
		Элінар Острам (½) (1933—2012) (Сумесна з Оліверам Уільямсанам)	ЗША	Экономіка	За даследванне ў галіне эканамічнай арганізацыі Арыгінальны тэкст (англ.)   For her analysis of economic governance, especially the commons
		Элізабет Блэкбёрн (⅓) (нар. 1948) (Сумесна з Кэрал Грэйдэр і Джэкам Шостакам)	ЗША Аўстралія	Фізіялогія і медыцына	За адкрыццё механізму абароны храмасом целамерамі і ферментам целамеразай Арыгінальны тэкст (англ.)   For the discovery of how chromosomes are protected by telomeres and the enzyme telomerase
		Кэрал Грэйдэр (⅓) (нар. 1961) (Сумесна з Элізабет Блэкбёрн і Джэкам Шостакам)	ЗША
		Герта Мюлер (нар. 1953)	Германія	Літаратура	Хто з засяроджанасцю ў паэзіі і шчырасцю ў прозе апісвае жыццё абяздоленых Арыгінальны тэкст (англ.)   Who, with the concentration of poetry and the frankness of prose, depicts the landscape of the dispossessed
2011		Элен Джонсан-Серліф (⅓) (нар. 1938) (Сумесна з Леймай Гбові і Тавакуль Карман)	Ліберыя	Міру	За негвалтоўную барацьбу за бяспеку жанчын і за правы жанчын на паўнапраўны ўдзел у пабудове міру Арыгінальны тэкст (англ.)   For their non-violent struggle for the safety of women and for women's rights to full participation in peace-building work
		Лейма Гбові (⅓) (нар. 1972) (Сумесна з Элен Джонсан-Серліф і Тавакуль Карман)
		Тавакуль Карман (⅓) (нар. 1979) (Сумесна з Леймай Гбові і Элен Джонсан-Серліф)	Емен
2013		Эліс Манро (нар. 1931)	Канада	Літаратура	Майстар сучаснага апавядання Арыгінальны тэкст (англ.)   Master of the contemporary short story
2014		Май-Брыт Мозер (¼) (нар. 1963) (Сумесна з Джонам О’Кіфам і Эдвардам Мозэрам)	Нарвегія	Фізіялогія і медыцына	За адкрыццё клетак мозгу, якія адказваюць за сістэму арыентацыі чалавека ў прасторы Арыгінальны тэкст (англ.)   For their discoveries of cells that constitute a positioning system in the brain
		Малала Юсуфзай (½) (нар. 1997) (Сумесна з Кайлашам Сацьяртхі)	Пакістан	Міру	За барацьбу супраць прыгнёту дзяцей і моладзі і права дзяцей на адукацыю Арыгінальны тэкст (англ.)   For their struggle against the suppression of children and young people and for the right of all children to education
2015		Ту Юю (½) (нар. 1930) (Сумесна з Уільямам Кэмпбэлам і Сатосі Омурай)	Кітай	Фізіялогія і медыцына	За адкрыцці, якія тычуцца лячэння малярыі Арыгінальны тэкст (англ.)   For her discoveries concerning a novel therapy against Malaria
		Святлана Алексіевіч (нар. 1948)	Беларусь	Літаратура	За шматгалосую творчасць — помнік пакутам і мужнасці ў наш час Арыгінальны тэкст (англ.)   For her polyphonic writings, a monument to suffering and courage in our time
2018		Дона Стрыкленд (¼) (нар. 1959) (Сумесна з Артуром Эшкінам і Жэрарам Муру)	Канада	Фізіка	За распрацоўку метадаў генерацыі высокаэфектыўных, ультра кароткіх аптычных імпульсаў Арыгінальны тэкст (англ.)   For their method of generating high-intensity, ultra-short optical pulses
		Фрэнсіс Арнольд (½) (нар. 1956) (Сумесна з Джорджам Смітам і Грегорі Уінтерам)	ЗША	Хімія	За даследванне эвалюцыі фермантаў Арыгінальны тэкст (англ.)   For the directed evolution of enzymes
		Надзя Мурад (½) (нар. 1993) (Сумесна з Дэнісам Муквегэ)	Ірак	Міру	За іх спробу спыніць выкарыстанне сексуальнага гвалту ў якасці зброі ў войнах і ўзброеных канфліктах Арыгінальны тэкст (англ.)   For their efforts to end the use of sexual violence as a weapon of war and armed conflict
		Вольга Такарчук (↓) (нар. 1962)	Польшча	Літаратура	За апавядальнае ўяўленне, якое з энцыклапедычным запалам адлюстроўвае скрыжаванне межаў, як форму жыцця Арыгінальны тэкст (англ.)   For a narrative imagination that with encyclopedic passion represents the crossing of boundaries as a form of life
2019		Эстэр Дзюфло (⅓) (нар. 1972) (Сумесна з Абхіджытам Банерджы і Майклам Крэмером)	Францыя ЗША	Эканоміка	За эксперэментальны падыход да барацьбы з беднасцю Арыгінальны тэкст (англ.)   For their experimental approach to alleviating global poverty
2020		Андрэа Гез (¼) (нар. 1965) (Сумесна з Роджэрам Пэнроўзам і Райнгардам Генцэлем)	ЗША	Фізіка	За адкрыццё звышмасіўнага кампактнага аб’екта ў цэнтры нашай галактыкі Арыгінальны тэкст (англ.)   For the discovery of a supermassive compact object at the centre of our galaxy
		Эманюэль Шарпанцье (½) (нар. 1968) (Сумесна з Джэніфер Даўдна)	Францыя	Хімія	За развіццё метаду рэдагавання генома Арыгінальны тэкст (англ.)   For the development of a method for genome editing
		Джэніфер Даўдна (½) (нар. 1964) (Сумесна з Эманюэль Шарпанцье)	ЗША
		Луіза Глюк (нар. 1943)	ЗША	Літаратура	За беспамылковы паэтычны голас, які суровай прыгажосцю робіць індывідуальнае існаванне універсальным Арыгінальны тэкст (англ.)   For her unmistakable poetic voice that with austere beauty makes individual existence universal
2021		Марыя Рэса (½) (нар. 1963) (Сумесна з Дзмітрыем Муратавым)	Філіпіны	Міру	За намаганні па абароне свабоды выказвання, што з’яўляецца перадумовай дэмакратыі і трывалага міру Арыгінальны тэкст (англ.)   For their efforts to safeguard freedom of expression, which is a precondition for democracy and lasting peace
2022		Каралін Бертоцы (⅓) (нар. 1966) (Сумесна з Бары Шарплесам і Мортэнам Мельдалем)	ЗША	Хімія	За развіццё клік-хіміі і біяартаганальнай хіміі Арыгінальны тэкст (англ.)   For the development of click chemistry and bioorthogonal chemistry
		Анні Эрно (нар. 1940)	Францыя	Літаратура	За мужнасць і клінічную вастрыню, з якімі яна раскрывае карані, адчужанасць і калектыўныя абмежаванні асабістай памяці Арыгінальны тэкст (англ.)   For the courage and clinical acuity with which she uncovers the roots, estrangements and collective restraints of personal memory