Станіслаў Ігнацы Віткевіч

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Станіслаў Ігнацы Віткевіч
Stanislaw Ignacy Witkiewicz
Асабістыя звесткі
Псеўданімы Witkacy і Stanisław Ignacy Witkacy[1]
Дата нараджэння 24 лютага 1885(1885-02-24)[2][3][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 18 верасня 1939(1939-09-18)[6][7][…] (54 гады)
Месца смерці
Грамадзянства
Бацька Станіслаў Віткевіч[5]
Маці Maria Witkiewiczowa[d]
Жонка Jadwiga Witkiewiczowa[d]
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці драматург, філосаф, пісьменнік, фатограф, мастак, паэт, тэарэтык мастацтва, мастацтвазнавец
Гады творчасці 1905[9] — 1939[9]
Кірунак экспрэсіянізм
Мова твораў польская
Узнагароды
залатыя Акадэмічныя лаўры
Подпіс Выява аўтографа
witkacy.eu (польск.)
witkacologia.eu (польск.)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Станіслаў Ігнацій Віткевіч (польск.: Stanisław Ignacy Witkiewicz, псеўданім — Вітка́цый, польск.: Witkacy; 24 лютага 1885, Варшава, Царства Польскае, Расійская імперыя — 18 верасня 1939, Вялікія Азёры, Пінскі павет, Палескае ваяводства, Польшча) — польскі пісьменнік, мастак і філосаф.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Сын мастака, пісьменніка, мастацкага крытыка Станіслава Віткевіча (1851—1915). Атрымаў хатнюю адукацыю ў бацькоўскім маёнтку ў Закапанэ, рос у коле артыстаў, мастакоў, пісьменнікаў. З дзяцінства сябраваў з Каралем Шыманоўскім і Браніславам Маліноўскім, суправаджаў апошняга ў яго этнаграфічнай экспедыцыі ў Акіянію (1914). Удзельнічаў у Першай сусветнай вайне як расійскі падданы, быў у Петраградзе ў час Кастрычніцкай рэвалюцыі. Убачанае ў гэтыя катастрафічныя гады ў вырашальнай ступені вызначыла матэрыял, сюжэтыку, аўтарскую пазіцыю ў творах Віткевіча.

У 1925 годзе ўзяў псеўданім Witkacy (Віткацый), жорстка пераглядзеў зробленае ім раней як у славеснасці, так і ў жывапісе. У 1930-я гады творча эксперыментаваў з наркотыкамі, у прыватнасці ўжываў мексіканскі пеётль. Паўтара дзясяткі гадоў, якія апынуліся апошнімі, былі для Віткевіча часам надзвычайнага творчага ўздыму, нават свайго роду выбуху. Разам з Бруна Шульцам і Вітальдам Гамбровічам Віткацый вызначыў пярэдні край мастацка-літаратурных пошукаў у Польшчы міжваеннага дваццацігоддзя.

Пасля ўварвання ў Польшчу войскаў Германіі Віткевіч скончыў жыццём самагубствам 18 верасня 1939 года.

Творчасць[правіць | правіць зыходнік]

Мастацкую творчасць Віткацыя цяжка класіфікаваць, але найбольш блізка ён падыходзіць да экспрэсіянізму, нярэдка яго збліжаюць з сюррэалізмам. Шмат у чым яго творчасць блізкая па духу Кафку, хоць без відавочнага песімізму[крыніца?]. Можна лічыць Віткевіча папярэднікам тэатра абсурду. Яго творы адрознівала не толькі дзіўнасць і дасканаласць, але і імкненне адлюстраваць новыя рэаліі, новыя падыходы навукі і тэхнікі, іх уздзеянне на вобраз чалавека.

Музай Віткацыя лічылася вядомая пісьменніца і грамадская дзяячка Ізабела Стаховіч[10].

Спадчына і ўздзеянне[правіць | правіць зыходнік]

Аўтапартрэт, 1938 г.

Творы Віткацыя перакладзены на многія еўрапейскія мовы, кнігі пра яго выходзяць у Еўропе і ЗША, яго раманы экранізаваліся. Ён аказаў глыбокі ўплыў на эстэтыку і творчую практыку Тадэвуша Кантара, які не раз ставіў яго драмы. З 1985 года ў Закапанэ існуе Тэатр імя С. І. Віткевіча, які рэалізуе яго канцэпцыю «чыстай формы» (рэжысёр — Анджэй Дзюк). Эсэ пра этыка-эстэтычныя пошукі Віткевіча належыць Феліксу Гватары, яно ўвайшло ў яго кнігу Картаграфіі шызааналізу (1989).

Масавая культура[правіць | правіць зыходнік]

Сюжэт крымінальнага фільма «Містыфікацыя» 2010 года пабудаваны на тым, быццам бы Віткевіч мог сімуляваць сваю смерць і застацца жывым яшчэ ў 1968 годзе.

Беларускія пераклады[правіць | правіць зыходнік]

У 2023 годзе раман Віткевіча «Ненасытнасць» пераклала Алена Пятровіч[11].

Зноскі

  1. ↑ Czech National Authority Database Праверана 30 жніўня 2020.
  2. ↑ Stanislaw Ignacy Witkiewicz
  3. ↑ Stanislaw Ignacy Witkiewicz // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7 Праверана 9 кастрычніка 2017.
  4. ↑ Artists + Artworks Праверана 31 жніўня 2021.
  5. ↑ а б Catalog of the German National Library Праверана 26 сакавіка 2023.
  6. ↑ Stanislaw Ignacy Witkiewicz // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  7. ↑ Witkacy // Luminous-Lint — 2005. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  8. ↑ Museum of Modern Art online collection Праверана 4 снежня 2019.
  9. ↑ а б RKDartists Праверана 8 верасня 2022.
  10. ↑ Izabela Czajka-Stachowicz, muza Witkacego, pisarka i skandalistka, kapitan UB. Архівавана з першакрыніцы 11 лістапада 2021. Праверана 11 лістапада 2021.
  11. ↑ Янушкевіч выпускае культавы польскі раман

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Милош Ч. Станислав Игнаций Виткевич: современный писатель?// Милош Ч. Личные обязательства: Избранные эссе о литературе, религии и морали. М.: Дом интеллектуальной книги, 1999, с.277-291
  • Базилевский А. Виткевич: повесть о вечном безвременье. М., 2000
  • Хорев В. Станислав Игнацы Виткевич на русском языке// Иностранная литература, 2007, № 10 ([1]Архівавана 31 студзеня 2012.)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Станіслаў_Ігнацы_Віткевіч&oldid=4669993"