Стэфан Стамбалаў
Стэфан Стамбалаў | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Стефан Стамболов | |||||||
| |||||||
|
|||||||
Манарх | Фердынанд I | ||||||
Папярэднік | Канстанцін Стойлаў | ||||||
Пераемнік | Канстанцін Стойлаў | ||||||
|
|||||||
Манарх | Фердынанд I | ||||||
Папярэднік | Георгій Странскі | ||||||
Пераемнік | Дзімітр Грэкаў | ||||||
|
|||||||
Нараджэнне |
12 лютага 1854 Тырнава, Асманская імперыя |
||||||
Смерць |
18 ліпеня 1895 (41 год) Сафія, Балгарыя |
||||||
Месца пахавання | |||||||
Бацька | Нікола Стамбалаў | ||||||
Маці | Яўгенія Х. Іванчава | ||||||
Жонка | Паліксена Станчава | ||||||
Дзеці | Канстанцін, Асень, Ізабела, Марыя | ||||||
Нацыянальнасць | балгарын | ||||||
Веравызнанне | праваслаўе | ||||||
Партыя | Народна-ліберальная партыя | ||||||
Член у | |||||||
Адукацыя | Адэская духоўная семінарыя | ||||||
Дзейнасць | палітыка[1], паэзія[1], публіцыстыка[1] і перакладніцтва[d][1] | ||||||
Бітвы | |||||||
Узнагароды | Ордэн «За адвагу», I ступень | ||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Стэфан Стамбалаў (12 лютага 1854, Тырнава, Асманская імперыя, — 18 ліпеня 1895, Сафія, Балгарыя) — балгарскі рэвалюцыянер, палітычны дзеяч, паэт і пісьменнік. Прэм’ер-міністр Балгарыі (1888—1894). У сваім гісторыяграфічным сачыненні «Будаўнікі сучаснай Балгарыі» публіцыст Сімяон Радзеў характарызуе Стамбалава як аднаго з самых яскравых і выдатных балгарскіх дзяржаўных дзеячаў.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Стэфан Стамбалаў нарадзіўся ў горадзе Вяліка Тырнава, але яго род паходзіў з Траўны. Бацька, Нікола Стамбалаў — удзельнік паўстання «Велчова завера» (1835), маці — Яўгенія Хаджы-Іванчава. Стэфан меў 10 братоў і сясцёр, большасць з якіх памерла ў маленстве.
Вучыўся ў Адэскай духоўнай семінарыі, якую не скончыў. У 1873 годзе яго адлічылі адтуль з-за сувязяў з рускімі рэвалюцыянерамі.
Стамбалаў — паплечнік паэта-героя Хрысты Боцева, разам з якім выдаў зборнік вершаў «Песні і паэмы».
З’яўляўся членам і адным з кіраўнікоў Балгарскага рэвалюцыйнага цэнтральнага камітэта (БРЦК). Прымаў актыўны ўдзел у нацыянальна-вызваленчай барацьбе балгарскага народа супраць турэцкай няволі: Старазагорскім (1875) і Красавіцкім паўстаннях (1876).
У 1884—1885 гадах з’яўляўся старшынёй Народны сход БалгарыісНароднага сходу. У 1885 г. Стамбалаў, насуперак волі Аляксандра III, актыўна падтрымаў уз’яднанне Усходняй Румеліі з Балгарыяй. У 1886 годзе ўваходзіў ва ўрад Петкі Каравелава.
Пасля русафільскага перавароту супраць балгарскага князя Аляксандра Батэнберга ў жніўні 1886 года, Стамбалаў арганізаваў контрпераварот і заклікаў Батэнберга вярнуцца. Пасля адрачэння Батэнберга ад балгарскага трона, узначаліў Рэгенцкі савет.
У 1886—1887 гадах — лідар Народна-ліберальнай партыі (т.зв. стамбалавісты). У 1887—1894 гадах — кіраўнік урада. Умацаваў маладую Балгарскую дзяржаву і аказваў усялякую падтрымку князю Фердынанду I на прастоле. Кіраваў з дапамогай аўтарытарных метадаў. Спрыяў стабілізацыі ў краіне і яе адрыву ад расійскага ўплыву. У знешняй палітыцы арыентаваўся на Аўстра-Венгрыю і Германію. Некаторыя балгарскія і македонскія патрыёты лічылі палітычную лінію, якую праводзіў Стамбалаў, пра-турэцкай[2].
У маі 1894 года Стамбалаў пагражаў князю сваёй адстаўкай з пасады прэм’ер-міністра. Фердынанд I прыняў адстаўку, пасля чаго Стамбалаў перайшоў у глухую апазіцыю.
15 ліпеня 1895 года македонскія баявікі, блізкія да тэрарыста Навума Цюфякчыева, здзейснілі замах на Стамбалава, у выніку якога ён атрымаў цяжкія раненні[3]. Урачы, спрабуючы выратаваць параненага, ампутавалі яму рукі, але праз тры дні Стамбалаў сканаў. Апошнімі словамі Стамбалава былі: «Забойцы мае — Цюфякчыеў і Халю… Князь мяне забіў, Белчаў, Белчаў! … Прынц Кобург, прынц Кобург!»
Напад на Стамбалава быў здзейснены за дві дня да прыёму Мікалаем II балгарскай дэлегацыі, накіраванай у Санкт-Пецярбург для нармалізацыі руска-балгарскіх адносін. Грунтуючыся на перадсмяротных словах экс-прэм’ера, еўрапейскія СМІ таго часу пісалі, што Стамбалаў быў забіты агентамі княжацкага двара[4]. Балгарскі бальшавік і пляменнік Стамбалава Нікола Стойнаў бяздоказна сцвярджаў, што экс-прэм’ер быў ліквідаваны па распараджэнні Мікалая II. Іншыя ж лічылі, што прычынай забойства была помста за смерць маёра Косты Паніцы, пакаранага смерцю ў 1890 годзе за арганізацыю змовы з мэтай забойства Фердынанда I.
Творчасць
[правіць | правіць зыходнік]Паэзія
[правіць | правіць зыходнік]- Воззвание
- Кога
- Сега ил никога…
- Над караисенските герои
- Надежда
- Войводата
- Майчина песен
- За роба няма тук свобода…
- Певец
- Зеленей се горо-сестро…
- Марш (Не щеме ний богатство)
- Христо Донев
- На нея
- Годината 1876
- Баща и син
- Български марш
- Последна въздишка
- Защо е тоя гроб…
- Още не си…
- Нямането
- На моите другари
- Премина младостта ми…
- Де останаха…
- Обикновена любов
- Бащин съвет
- Пиеница
- Не ме роди моя баща…
- Долабан войвода
- Чорбаджийско поучение
- Знаете ли кой съм аз?
Артыкулы
[правіць | правіць зыходнік]- Ако някой ни попита…
- Размишленията на един честит българский гражданин
- Предговор към «Турските зверства в България»
- Печатът е свободен…
Бібліяграфія
[правіць | правіць зыходнік]- Маринов 1992: Маринов, Д. Стефан Стамболов и новейшата ни история. Т. 2. София, 1992.
- «Строителите на съвременна България. Том 1» — Симеон Радев
- «Строителите на съвременна България. Том 2» — Симеон Радев
Зноскі
- ↑ а б в г Czech National Authority Database Праверана 16 студзеня 2024.
- ↑ Вардарски (Петар Поп Арсов) «Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници» (превод, редакција, коментар и предговор д-р Ванчо Ѓорѓиев) — Табернакул, Скопје 2006.
- ↑ Благоев, Крум. 50-те най-големи атентата в българската история. Убийството на Стамболов (балг.)
- ↑ Савецкі гісторык М. А. Бірман таксама настойваў на тым, што Стамбалаў «забіты агентамі двара».
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Нарадзіліся 12 лютага
- Нарадзіліся ў 1854 годзе
- Асобы
- Нарадзіліся ў Вяліка-Тырнаве
- Памерлі 18 ліпеня
- Памерлі ў 1895 годзе
- Памерлі ў Сафіі
- Пахаваныя на Цэнтральных могілках Сафіі
- Акадэмікі Балгарскай АН
- Прэм’ер-міністры Балгарыі
- Міністры ўнутраных спраў Балгарыі
- Міністры замежных спраў Балгарыі
- Палітыкі Балгарыі
- Рэгенты Балгарыі
- Пісьменнікі Балгарыі
- Балгарскамоўныя пісьменнікі
- Ахвяры палітычных забойстваў
- Ганаровыя грамадзяне Відзіна
- Выпускнікі Адэскай духоўнай семінарыі