Суб’екты Расійскай Федэрацыі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Палітыка
Расія

Артыкул — частка серыі:
Палітычная сістэма
Расіі

Палітычная сістэма


Канстытуцыя Расіі


Прэзідэнт Расіі



Урад


Федэральны сход


Судовая сістэма



Федэратыўны лад


Выбары


Суб’ект Расійскай Федэрацыі або скарочана суб’ект Федэрацыі, суб’ект Расіі — тэрытарыяльная адзінка верхняга ўзроўню ў Расійскай Федэрацыі.

Паводле Канстытуцыі Расійскай Федэрацыі, Расія з’яўляецца федэратыўнай дзяржавай і складаецца з раўнапраўных суб’ектаў Расійскай Федэрацыі, на цяперашні час з 89[1] суб’ектаў — рэспублік, краёў, абласцей, гарадоў федэральнага значэння, аўтаномных абласцей, аўтаномных акруг. Кожны суб’ект федэрацыі, акрамя федэральных органаў, мае сваю выканаўчую (звычайна, губернатара або кіраўніка), заканадаўчую (рэгіянальныя парламенты) і судовую (канстытуцыйны (статутны) суд суб’екта) галіны ўлады. Суб’екты маюць сваю ўласную канстытуцыю або статут, а таксама ўласнае заканадаўства, якое прымаецца рэгіянальнымі парламентамі. Суб’екты федэрацыі маюць па два прадстаўніка ў верхняй палаце расійскага парламента — Савеце Федэрацыі. Ва ўзаемаадносінах з федэральнымі органамі дзяржаўнай улады ўсе суб’екты федэрацыі паміж сабой раўнапраўныя. Суб’екты маюць паўнамоцтвы вырашаць пытанні, аднесеныя Канстытуцыяй да ведання суб’ектаў. Суб’екты Расійскай Федэрацыі не маюць права выхаду з яе складу.

Сучасны федэратыўны склад Расіі

Асаблівасці статусу суб’ектаў федэрацыі

Расійскую Федэрацыю складаюць рэспублікі, краі, вобласці, горада федэральнага значэння, аўтаномная вобласць і аўтаномныя акругі, якія з'яўляюцца суб’ектамі федэрацыі. У табліцы прыводзяцца асаблівасці канстытуцыйна-прававога статусу кожнага з тыпаў суб’ектаў Расійскай Федэрацыі. У дужках пазначаны артыкулы Канстытуцыі Расіі, якія змяшчаюць адпаведныя палажэнні.

Анексія Крыма Расійскай Федэрацыі, у выніку якой былі ўтвораны 2 новыя суб’екты Расійскай Федэрацыі (Рэспубліка Крым і горад федэральнага значэння Севастопаль), не мае міжнароднага прызнання.

Рэспубліка
  • ахарактарызаваная ў Канстытуцыі Расіі як «Дзяржава» (частка 2 арт. 5);
  • статус вызначаецца Канстытуцыяй Расіі і сваёй канстытуцыяй частка 2 арт. 5, частка 1 арт. 66);
  • мае права вызначаць свае дзяржаўныя мовы частка 2 арт. 68).
Край, вобласць, Горад федэральнага значэння
  • статус вызначаецца Канстытуцыяй Расіі і сваім статутам, якія прымаюцца краявым (абласным, гарадскім) заканадаўчым (прадстаўнічым) органам (частка 2 артыкула 5, частка 2 артыкула 66).
Аўтаномная вобласць
  • статус вызначаецца Канстытуцыяй Расіі і сваім статутам, якія прымаюцца заканадаўчым (прадстаўнічым) органам аўтаномнай вобласці (частка 2 артыкула 5, частка 2 артыкула 66);
  • можа быць прыняты федэральны закон аб аўтаномнай вобласці (частка 3 артыкула 66).
Аўтаномная акруга
  • статус вызначаецца Канстытуцыяй Расіі і сваім статутам, якія прымаюцца заканадаўчым (прадстаўнічым) органам аўтаномнай акругі (частка 2 артыкула 5, частка 2 артыкула 66);
  • можа быць прыняты федэральны закон пра аўтаномную акругу (частка 3 артыкула 66);
  • адносіны аўтаномных акруг, якія ўваходзяць у склад краю або вобласці, можа рэгуляваць федэральны закон і дагавор паміж адпаведнымі аўтаномнай акругай і краем або вобласцю (частка 4 артыкула 66)[2].

Размеркаванне суб’ектаў федэрацыі па тыпах

Ніжэй даюцца звесткі пра колькасць суб’ектаў Расійскай Федэрацыі кожнага тыпу і іх тэрытарыяльнае размяшчэнне.

24 рэспублікі[1].
9 краёў
48 абласцей
3 горада федэральнага значэння[1]
1 аўтаномная вобласть
4 аўтаномных акругі

Коды суб’ектаў федэрацыі

Ёсць шэраг кадыровак суб’ектаў Расійскай Федэрацыі, паводле якіх ім прысвойваюць лічбавыя або літарныя абазначэнні для розных мэт.

Пералік суб’ектаў

Суб’ект федэрацыі Сцяг Герб Тэры-
торыя (км²)
Насельніцтва
01.01.2018
Сталіца
(Адмініст-
ратыўны цэнтр)
Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне
(паводле АКАТП)
Код АКАТП муніцыпальныя ўтварэння
Рэспублікі
1 Адыгея
7 792 453 052 Майкоп 7 раёнаў і 2 гарады 79 7 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
2 Алтай
92 903 218 039 Горна-Алтайск 10 раёнаў і 1 горад 84 10 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
3 Башкартастан
142 947 4 063 676 Уфа 54 раёны і 21 горад 80 54 муніцыпальныя раёны, 9 гарадскіх акруг
4 Бурація
351 334 984 870 Улан-Удэ 21 раён і 2 гарады 81 21 муніцыпальны раён, 2 гарадскія акругі
5 Дагестан
50 270 3 064 394 Махачкала 41 раён і 10 гарадоў 82 42 муніцыпальныя раёны, 10 гарадскіх акруг
6 Інгушэція
3 628 487 836 Магас 4 раёны і 4 гарады 26 4 муніцыпальныя раёны, 4 гарадскія акругі
7 Кабардзіна-Балкарыя
12 470 865 916 Нальчык 10 раёнаў і 3 гарады 83 10 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
8 Калмыкія
74 731 275 390 Эліста 13 раёнаў і 1 горад 85 13 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
9 Карачаева-Чаркесія
14 277 466 056 Чаркеск 10 раёнаў і 2 гарады 91 10 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
10 Карэлія
180 520 622 433 Петразаводск 16 раёнаў і 13 гарадоў 86 16 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
11 Комі
416 774 840 788 Сыктыўкар 12 раёнаў і 8 гарадоў 87 15 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
12 Крым[1]
26 081 1 913 989 Сімферопаль 18 раёнаў і 16 гарадоў 35[3][4] 14 муніцыпальных раёнаў, 11 гарадскіх акруг
13 Мардовія
26 128 803 726 Саранск 22 раёны і 7 гарадоў 89 22 муніцыпальныя раёны, 1 гарадская акруга
14 Марый Эл
23 375 682 202 Іашкар-Ала 14 раёнаў і 4 гарады 88 14 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
15 Паўночная Асеція — Аланія
7 987 701 940 Уладзікаўказ 8 раёнаў і 1 горад 90 8 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
16 Татарстан
67 847 3 893 756 Казань 43 раёна і 14 гарадоў 92 43 муніцыпальныя раёны, 2 гарадскія акругі
17 Тува
168 604 321 597 Кызыл 17 раёнаў і 2 гарады 93 17 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
18 Удмурція
42 061 1 513 288 Іжэўск 25 раёнаў і 5 гарадоў 94 25 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
19 Хакасія
61 569 537 404 Абакан 8 раёнаў і 5 гарадоў 95 8 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
20 Чачня
15 647 1 435 733 Грозны 17 раёнаў і 5 гарадоў 96 17 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
21 Чувашыя
18343 1 230 479 Чэбаксары 21 раён і 9 гарадоў 97 21 муніцыпальны раён, 5 гарадскіх акруг
22 Якуція
3 083 523 964 252 Якуцк 33 раёны і 5 гарадоў 98 34 муніцыпальныя раёны, 2 гарадскія акругі
Краі
23 Алтайскі край
167 996 2 350 361 Барнаул 60 раёнаў і 11 гарадоў 1 60 муніцыпальных раёнаў, 11 гарадскіх акруг
24 Забайкальскі край
431 892 1 072 579 Чыта 31 раён і 5 гарадоў 76 31 муніцыпальны раён, 4 гарадскія акругі
25 Камчацкі край
464 275 314 420 Петрапаўлаўск-Камчацкі 11 раёнаў і 2 гарады 30 11 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
26 Краснадарскі край
75 485 5 600 893 Краснадар 37 раёнаў і 15 гарадоў 3 37 муніцыпальных раёнаў, 7 гарадскіх акруг
27 Краснаярскі край
2 366 797 2 876 360 Краснаярск 54 раёны і 19 гарадоў 4 44 муніцыпальныя раёны, 17 гарадскіх акруг
28 Пермскі край
160 236 2 623 155 Перм 33 раёны і 14 гарадоў 57 42 муніцыпальныя раёны, 6 гарадскіх акруг
29 Прыморскі край
164 673 1 912 118 Уладзівасток 22 раёны і 12 гарадоў 5 22 муніцыпальныя раёны, 12 гарадскіх акруг
30 Стаўрапольскі край
66 160 2 799 951 Стаўрапаль 26 раёнаў і 10 гарадоў 7 26 муніцыпальных раёнаў, 9 гарадскіх акруг
31 Хабараўскі край
66 160 1 327 670 Хабараўск 17 раёнаў і 6 гарадоў 8 17 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
Вобласці
32 Амурская вобласць
361 908 798 003 Благавешчанск 20 раёнаў і 7 гарадоў 10 20 муніцыпальных раёнаў, 8 гарадскіх акруг
33 Арлоўская вобласць
24 652 747 034 Арол 24 раёны і 3 гарады 54 24 муніцыпальныя раёны, 3 гарадскія акругі
34 Архангельская вобласць[5]
589 913 1 154 856 Архангельск 20 раёнаў і 8 гарадоў (з НАА) 11 19 муніцыпальных раёнаў, 7 гарадскіх акруг (без НАА)
35 Арэнбургская вобласць
123 702 1 977 445 Арэнбург 35 раёнаў і 12 гарадоў 53 35 муніцыпальных раёнаў, 9 гарадскіх акруг
36 Астраханская вобласць
49 024 1 017 052 Астрахань 11 раёнаў і 3 гарады 12 11 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
37 Белгародская вобласць
27 134 1 550 026 Белгарад 21 раён і 6 гарадоў 14 19 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
38 Бранская вобласць
34 857 1 210 912 Бранск 27 раёнаў і 5 гарадоў 15 27 муніцыпальных раёнаў, 6 гарадскіх акруг
39 Валагодская вобласць
144 527 1 176 678 Волагда 26 раёнаў і 4 гарады 19 26 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
40 Валгаградская вобласць
112 877 2 520 516 Валгаград 32 раёны і 6 гарадоў 18 32 муніцыпальныя раёны, 6 гарадскіх акруг
41 Варонежская вобласць
52216 2 345 520 Варонеж 32 раёны і 15 гарадоў 20 31 муніцыпальны раён, 3 гарадскія акругі
42 Іванаўская вобласць
21 437 1 014 620 Іванава 21 раён і 6 гарадоў 24 21 муніцыпальны раён, 6 гарадскіх акруг
43 Іркуцкая вобласць
774 846 2 403 643 Іркуцк 33 раёны і 14 гарадоў 25 27 муніцыпальных раёнаў, 9 гарадскіх акруг
44 Калінінградская вобласць
15 125 994 708 Калінінград 13 раёнаў і 6 гарадоў 27 15 муніцыпальных раёнаў, 7 гарадскіх акруг
45 Калужская вобласць
29 777 1 011 069 Калуга 24 раёны і 4 гарады 29 24 муніцыпальныя раёны, 2 гарадскія акругі
46 Кастрамская вобласць
60 211 643 330 Кастрама 24 раёны і 8 гарадоў 34 24 муніцыпальныя раёны, 6 гарадскіх акруг
47 Кемераўская вобласць
95 725 2 695 028 Кемерава 19 раёнаў і 18 гарадоў 32 18 муніцыпальных раёнаў, 16 гарадскіх акруг
48 Кіраўская вобласць
120374 1 283 400 Кіраў 39 раёнаў і 5 гарадоў 33 39 муніцыпальных раёнаў, 6 гарадскіх акруг
48 Курганская вобласць
71 488 845 597 Курган 24 раёны і 9 гарадоў 37 24 муніцыпальныя раёны, 2 гарадскія акругі
49 Курская вобласць
29 997 1 116 021 Курск 28 раёнаў і 5 гарадоў 38 28 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
50 Ленінградская вобласць
83 908 1 813 677 Санкт-Пецярбург[6] 17 раёнаў і 20 гарадоў 41 17 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
51 Ліпецкая вобласць
24 047 1 150 630 Ліпецк 18 раёнаў і 2 гарады 42 18 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
52 Магаданская вобласць
462 464 144 375 Магадан 8 раёнаў і 2 гарады 44 8 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
53 Маскоўская вобласць
44 329 7 504 339 лічыцца Масква[7], урад у Краснагорску 38 раёнаў і 56 гарадоў 46 16 муніцыпальных раёнаў, 51 гарадская акруга (46 гарадоў і 5 ЗАТА), з 2018 года 56 гарадскіх акруг і 11 муніцыпальных раёнаў
54 Мурманская вобласць
144 902 753 226 Мурманск 5 раёнаў і 13 гарадоў 47 5 муніцыпальных раёнаў, 14 гарадскіх акруг
55 Наўгародская вобласць
54 501 606 305 Вялікі Ноўгарад 21 раён і 3 гарады 49 21 муніцыпальны раён, 1 гарадская акруга
56 Ніжагародская вобласць
76 624 3 234 676 Ніжні Ноўгарад 48 раёнаў і 12 гарадоў 22 48 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
57 Новасібірская вобласць
177 756 2 789 095 Новасібірск 30 раёнаў і 7 гарадоў 50 30 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
58 Омская вобласць
24 652 747 034 Омск 32 раёны і 6 гарадоў 52 32 муніцыпальныя раёны, 1 гарадская акруга
59 Пензенская вобласць
43 352 1 331 621 Пенза 28 раёнаў і 5 гарадоў 56 27 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
60 Пскоўская вобласць
55 399 636 240 Пскоў 24 раёны і 2 гарады 58 24 муніцыпальныя раёны, 2 гарадскія акругі
61 Разанская вобласць
39 605 1 121 316 Разань 25 раёнаў і 4 гарады 61 25 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
62 Растоўская вобласць
100 967 4 219 732 Растоў-на-Доне 43 раёны і 16 гарадоў 60 43 муніцыпальныя раёны, 12 гарадскіх акруг
63 Самарская вобласць
53 565 3 193 189 Самара 27 раёнаў і 10 гарадоў 36 27 муніцыпальных раёнаў, 10 гарадскіх акруг
64 Саратаўская вобласць
101 240 2 463 223 Саратаў 38 раёнаў і 13 гарадоў 63 38 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
65 Сахалінская вобласць
87 101 490 595 Южна-Сахалінск 17 раёнаў і 9 гарадоў 64 1 муніцыпальны раён, 17 гарадскіх акруг
66 Смаленская вобласць
49 779 949 250 Смаленск 25 раёнаў і 2 гарады 66 25 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
67 Свярдлоўская вобласць
194 307 4 325 318 Екацярынбург 30 раёнаў і 34 гарады 65 5 муніцыпальных раёнаў, 68 гарадскіх акруг
68 Тамбоўская вобласць
34 462 1 034 269 Тамбоў 23 раёны і 7 гарадоў 68 23 муніцыпальныя раёны, 7 гарадскіх акруг
69 Томская вобласць
314 391 1 077 896 Томск 16 раёнаў і 6 гарадоў 69 16 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
70 Тульская вобласць
25 679 1 492 018 Тула 23 раёны і 9 гарадоў 70 23 муніцыпальныя раёны, 3 гарадскія акругі
71 Уладзімірская вобласць
29 084 1 378 528 Уладзімір 16 раёнаў і 10 гарадоў 17 16 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
72 Ульянаўская вобласць
37 181 1 246 289 Ульянаўск 21 раён і 6 гарадоў 73 21 муніцыпальны раён, 3 гарадскія акругі
73 Цвярская вобласць
84 201 1 283 754 Цвер 36 раёнаў і 12 гарадоў 28 36 муніцыпальных раёнаў, 7 гарадскіх акруг
74 Цюменская вобласць[8]
1 464 173 3 691 802 Цюмень 38 раёнаў і 26 гарадоў
ХМАА і ЯНАА)
71 21 муніцыпальны раён, 5 гарадскіх акруг
(без ХМАА і ЯНАА)
75 Чалябінская вобласць
88 529 3 492 740 Чалябінск 24 раёны і 23 гарады 74 27 муніцыпальных раёнаў, 16 гарадскіх акруг
76 Яраслаўская вобласць
36 177 1 265 247 Яраслаўль 17 раёнаў і 11 гарадоў 78 17 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
Гарады федэральнага значэння
77 Масква
2 561 12 500 123 Масква 12 адміністрацыйных акруг 45 146 унутрыгарадскіх муніцыпальных утварэнняў (125 раёнаў, 2 гарадскія акругі, 19 паселішчаў)
78 Санкт-Пецярбург
1 403 5 356 755 Санкт-Пецярбург 18 раёнаў 40 111 унутрыгарадскіх муніцыпальных утварэнняў (81 муніцыпальная акруга, 9 гарадоў і 21 пасёлак)
79 Севастопаль[1]
864 436 463 Севастопаль 4 раёны 67[4][9] 10 унутрыгарадскіх муніцыпальных утварэнняў (9 муніцыпальных акруг, 1 горад)
Аўтаномная вобласць
80 Яўрэйская АВ
36 271 162 099 Бірабіджан 5 раёнаў і 1 горад 99 5 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
Аўтаномныя акругі
81 Ненецкая АА[5]
176 810 44 058 Нар’ян-Мар 1 раён і 1 горад 11 1 муніцыпальны раён, 1 гарадская акруга
82 Ханты-Мансійская АА — Югра[8]
534 801 1 654 942 Ханты-Мансійск 9 раёнаў і 14 гарадоў 71 9 муніцыпальных раёнаў, 13 гарадскіх акруг
83 Чукоцкая АА
721 481 48 895 Анадыр 8 раёнаў і 1 горад 77 6 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
84 Ямала-Ненецкая АА[8]
769 250 538 026 Салехард 7 раёнаў і 8 гарадоў 71 7 муніцыпальных раёнаў, 6 гарадскіх акруг
Расійская Федэрацыя
17 125 191 146 877 088 Масква

Іншыя асаблівасці тэрытарыяльнага ладу Расіі

Групіроўкі рэгіёнаў Расіі

Суб’екты Расійскай Федэрацыі групуюць у:

Зноскі

  1. а б в г д Большая частка Крымскага паўвострава з’яўляецца аб’ектам тэрытарыяльнага канфлікту паміж Расіяй, якая анексавала і кантралюе тэрыторыю, і Украінай. Паводле федэратыўнага складу Расіі, на спрэчнай тэрыторыі Крыма размяшчаны суб’екты Расійскай Федэрацыі — Рэспубліка Крым і горад федэральнага значэння Севастопаль. Паводле адміністрацыйнага падзелу Украіны, на спрэчнай тэрыторыі Крыма размяшчаны рэгіёны Украіны — Аўтаномная Рэспубліка Крым і горад з адмысловым статусам Севастопаль. Пасля правядзення ў чатырох акупаваных рэгіёнах Украіны фіктыўных рэферэндумаў Расія заявіла аб далучэнні тэрыторый Данецкай, Луганскай, Херсонскай і Запарожскай абласцей Украіны ў склад Расіі.
  2. Канстытуцыйны суд Расійскай Федэрацыі ў сваёй пастанове ад 14 ліпеня 1997 года № 12-П "Па справе тлумачэння палажэння змешчанага ў частцы 4 артыкула 66 Канстытуцыі Расійскай Федэрацыі пра ўваходжанне аўтаномнай акругі ў склад краю, вобласці вызначыў, што частка 4 артыкула 66 Канстытуцыі Расійскай Федэрацыі пра ўваходжанне аўтаномнай акругі ў склад краю, вобласці носіць канстатацыйны характар. Ужыванне паняцця «ўваходзіць» азначае прызнанне Канстытуцыяй Расійскай Федэрацыі існага да яе ўступлення ў сілу стану, паводле якога аўтаномныя акругі, якія не аформілі змяненне свайго статусу, па-ранейшаму ўваходзяць у склад адпаведнага краю або вобласці. Цяпер такімі з’яўляюцца ўсе аўтаномныя акругі, акрамя Чукоцкай аўтаномнай акругі.
  3. Коды АКАТП (Рэспубліка Крым)
  4. а б Змена 243/2014 АКАТП
  5. а б У склад Архангельскай вобласці уваходзіць Ненецкая аўтаномная акруга.
  6. Адміністрацыйны цэнтр — горад Санкт-Пецярбург не ўваходзіць у склад Ленінградскай вобласці.
  7. Адміністрацыйны цэнтр — горад Масква не ўваходзіць у склад Маскоўскай вобласці
  8. а б в У склад Цюменскай вобласці ўваходзіць Ханты-Мансійская аўтаномная акруга — Югра і Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга.
  9. Кады АКАТП (Севастопаль)
  10. Прыродныя раёны Расіі

Спасылкі