Сфрагістыка

Сфрагі́стыка, радзей сігілаграфія (адпаведна, ад грэч. ςφραγις і лац.: sigillum: «пячатка» і грэч. γραφω «пішу», т.ч., апісанне пячатак) — спецыяльная гістарычная дысцыпліна, якая займаецца вывучэннем пячатак, пад якімі тут разумеюцца як штэмпель або матрыца пячаткі, так і зробленыя з іх дапамогай адбіткі ў пластычнай масе або фарбе.

Даследаванне сфрагістычных матэрыялаў дазваляе вызначыць час, месца стварэння і сапраўднасць дакумента, атрымаць дадатковыя звесткі пра падзеі, міжнародныя эканамічныя і культурныя сувязі і інш. Сфрагістыка выкарыстоўвае агульныя прыёмы і метады гістарычнай навукі і ўласныя методыкі.

Развіццё дысцыпліны ўзыходзіць да перыяду практычнага ўжывання пячатак, пачатак якога адносіцца да 9—8 тысячагоддзя да н.э. Асновы сфрагістыкі закладзены ў XVII стагоддзі маўрыстамі — збіральнікамі і выдаўцамі сярэдневяковых рукапісаў. Як навуковая дысцыпліна, сфагістыка канчаткова сфарміравалася ў XVIII стагоддзі як аддзел дыпламатыкі.

У Расіі вывучэннем пячатак займаліся М. І. Новікаў (XVII стагоддзе), М. М. Карамзін, Я. І. Бярэднікаў, А. Б. Лакіёр (XVIII стагоддзе) і інш. У 1858 годзе П. І. Іваноў выдаў зборнік 500 здымкаў пячатак XIV—XVIII стагорддзяў. У 1894 годзе К. В. Балсуноўскі выдаў кнігу пра драгічынскія пломбы. У пачатку XX стагоддзя выйшлі працы М. І. Палянскага, А. В. Арэшнікава, А. А. Шахматава і інш. Сярод тых, хто займаўсмя сфрагістыкай: Б. А. Рыбакоў, М. П. Ліхачоў, М. Р. Парфірыдаў, П. Р. Гайдукоў. Працы па пячатках з археалагічных раскопак на тэрыторыі Беларусі належаць М. Белянчуку, Г. В. Штыхаву, П. Ф. Лысенку, В. Л. Янініну і інш., па пячатках дакументаў — Э. Рымшы, Г. Л. Харашкевіч, А. К. Цітову і інш.

Гл. таксама

• Беларуская сфрагістыка.
• Геральдыка

Літаратура

• Цітоў А. К. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Мн.: РІВШ БДУ, 1999. — 176 с. — ISBN 985-6299-36-5. — С. 3—5.
• Штыхаў Г. В. Сфрагі́стыка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 304. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Анатоль Цітоў. Сфрагі́стыка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 452—455. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Сфрагі́стыка // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Беларус. Сав. Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1983. — Т. 5 кн. 1: С — Улагодзіць / [рэдактар М. Р. Суднік]. — С. 405. — 663 с.
• Сфрагистика // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
• Сфраги́стика, сигиллография // Советская историческая энциклопедия / Гл. ред. Е. М. Жуков. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 13: Славяноведение — Ся Чэн. — (Энциклопедии. Словари. Справочники). — 57 800 экз. — Столб. 993—994. — 1024 столб. с илл. и карт., 8 л. карт и илл. (руск.)
• Сфраги́стика // Словарь иностранных слов современного русского языка (руск.) / Сост. Егорова Т. В.. — М.: «Аделант», 2014. — С. 640. — 800 с. — 25 000 экз. — ISBN 978-5-93642-322-2.

Спасылкі

• Сфрагистика // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Нумизматика и сфрагистика // Монеты и медали царской России, СССР — numar.ru (руск.)