Сядзібна-паркавы ансамбль (Высокае)

Сядзібна-паркавы ансамбль Макшыцкіх
	Сядзібна-паркавы ансамбль
Сядзібна-паркавы ансамбль Макшыцкіх
	; Сядзібны дом
	54°38′40,1″ пн. ш. 30°25′50,15″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Высокае
Архітэктурны стыль	неакласіцызм
Дата заснавання	канец XIX— пачатак XX стст
Будынкі
	сядзібны дом • флігель • парк
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 213Д000901шыфр 213Д000901

Сядзібна-паркавы ансамбль Макрыцкіх — помнік сядзібна-паркавай архітэктуры неакласіцызму. Комплекс створаны на мяжы XIX—XX стст. у в. Высокае (Аршанскі раён). Знаходзіцца на заходняй ускраіне вёскі, недалёка ад старой дарогі Орша — Санкт-Пецярбург^[1].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

У другой палове XIX ст. фальварк належаў Ільі (Эльяшу) Мазарапіа. Пры ім мелася фабрыка пісчай і ўпаковачнай паперы (заснавана ў 1862 г., 7 рабочых), жалезаплавільны завод (7 рабочых)^[1].

Значная частка Высокага і наваколляў з’яўлялася спадчынным уладаннем графаў Ронікераў^[2]. У 1882 г. маёнткам валодала графіня Марыя Канстанцінаўна Ранікер (7300 дз.: 560 дз. — ворнай. 3556 дз. — пад лесам). Пры маёнтку былі вапнавы завод, вінакурня, млын, 3 карчмы. Гаспадарку вяла ўладальніца^[1].

У пачатку XX ст. належала Макрыцкім. Сядзіба пабудавана на мяжы XIX—XX стст. у стылі эклектыкі. У палацава-паркавы комплекс уваходзілі дом, 2 флігелі (мураваны і драўляны), гаспадарчыя пабудовы, парк^[1].

25 чэрвеня — 25 ліпеня 1928 г. тут адбыўся I з’езд Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі, на якім былі вызначаны галоўныя задачы: забарона фракцыйнай дзейнасці, заваяванне большасці пралетарыяту, узмацненне барацьбы за правы працоўных (8-гадзінны рабочы дзень, павышэнне заработнай платы), барацьба за самавызначэнне Заходняй Беларусі аж да аддзялення ад Польшчы. Абраны ЦК КПЗБ, у які ўвайшлі: А. Альшэўскі, М. Блінчыкаў, С. Будзінскі, С. Гарбуз, Г. Дуа, А. Канчэўскі, П. Корчык (І. Лагіновіч), С. Мілер, М. Перавалоцкі, А. Розеншайн, А. Славінскі.

Пасля Вялікай Айчыннай вайны ў будынку была школа. 3 1964 г. парк з’яўляецца помнікам прыроды, статус пацверджаны рашэннем Аршанскага райвыканкама № 1101 ад 11.12.2009 г. 3 1968 г., з будаўніцтвам новай школы ў в. Высокае, у будынку быў размешчаны інтэрнат для вучняў з аддаленых вёсак. Потым жылі сем’і настаўнікаў. Часам праводзілі вяселлі, выкарыстоўваючы вялікія залы палаца^[1].

У 1990-я гг. драўляная прыбудова згарэла. Сядзібны дом Макрыцкіх узяты пад ахову пастановамі Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь № 169 ад 19.05.2010 г. і № 1351 ад 21.09.2010 г^[1].

У наш час сядзібны дом знаходзіцца ў закінутым стане і патрабуе неадкладных мер па захаванні. Флігель у добрым стане, знаходзіцца ў прыватным уладанні^[1].

Архітэктура[правіць | правіць зыходнік]

Мае сіметрычна-восевую схему, падкрэсленую ўязной алеяй^[3].

На папярочнай планіровачнай восі (у цэнтры) знаходзіцца двухпавярховы мураваны будынак гасподы, да якога прылягала аднапавярховае драўлянае крыло (не захавалася). У цэнтры паўночнага фасада гасподы пяцігранны эркер^[3] са стральчатымі вокнамі ў прафіляваных ліштвах. Цокальны паверх мае лучковыя падвальныя вокны. Першы паверх дэкарыраваны рустам, вокны — руставанымі ліштвамі. Другі паверх упрыгожаны руставанымі вуглавымі лапаткамі, вокны — прафіляванымі ліштвамі з трохкутнымі франтончыкамі і падаконнымі філёнгамі^[1]. Сцены завершаны карнізам. Планіроўка анфіладная^[3].

Перад домам прамавугольны двор, на якім з паўднёвага боку размешчаная мураваная афіцына з мансардавым паверхам^[3]. Пабудаваная ў 1912 г.^[3] у стылістычным адзінстве з сядзібным домам. Сцены дэкарыраваны рустам, меандрам^[1]. Па цэнтры галоўнага фасада двухпавярховы пяцігранны эркер^[1]^[3]. Флігель жылы, знаходзіцца ў прыватнай уласнасці, аднак пасля рамонту страціў стылістычнае адзінства з сядзібным домам^[1].

З паўночнага боку панадворку знаходзілася драўляная афіцына (не захавалася^[1]), накрытая вальмавым дахам, уваход на галоўным фасадзе вылучаны ганкам^[3] са слупамі, стылізаванымі пад калоны^[1].