Блакітны Каран

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Сіні Каран)
Блакітны Каран. X стагоддзе[1]
Матэрыял Вялень і індыга[1]
Метраполітэн-музей, Бруклінскі музей, Los Angeles County Museum of Art[d], Chester Beatty Library[d][3], Islamic art in the Bardo National Museum[d], Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art[d][2], Raqqada National Museum of Islamic Art[d][1] і Museum of Islamic Art[d]
(інв. 2004.88, KFQ 53[2] і Rutbi 196[1])
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Блакітны (Сіні) Каран (араб. المصحف الأزرق‎‎‎) — туніскі куфічны рукапіс Карана блакітнага колеру, створаны ў прамежак паміж канцом IX стагоддзя і пачаткам X стагоддзя для мусульман Кайруана[4]. Рукапіс лічыцца адным з самых мастацкіх асобнікаў Карана, а таксама адным з найвялікшых твораў ісламскага мастацтва і адным з самых дарагіх рукапісаў.

Першае згадванне пра рукапіс — у 1293 годзе, калі ён быў уключаны ў каталог бібліятэкі Вялікай мячэці ў Кайруане[5]. Некаторыя даследчыкі выказваюцца ў карысць Іспаніі. Большасць даследчыкаў згодныя з месцам і часам стварэння рукапісу Сіняга Карана, хоць Элейн Джордж мяркуе, што яго можна датаваць эпохай ранняга Абасідскага халіфата[6].

Рукапіс выкананы тэхнікай залатога (хрызаграфія) і срэбнага пісьма на пергаменце, цалкам афарбаваным у колер індыга. Выкарыстана чырвонае чарніла[7]. Гэта вядомы ўзор мусульманскай каліграфіі, званы «адным з найбольш мудрагелістых раскошных рукапісаў»[8]. Гісторык мастацтва Ясір Табаа пісаў, што «мімалётнае ўздзеянне» залатых літар на паверхні індыга «заклікана зацвердзіць веру мутазілітаў у стваральнасць і цудоўную сілу Слова Божага»[9].

Старонка з Сіняга Карана аяты 35:1—4. (Нью-Ёрк, Метраполітэн-музей.)

Рукапіс складаўся з 7 тамоў[10] і ўтрымліваў 600 старонак, якія разышліся па свеце ў часы Асманскай імперыі. У 1923 годзе ў Стамбуле некаторыя старонкі рукапісу набыў калекцыянер Ф. Р. Марцін, пасля прадаўшы іх у Еўропе[11]. У 1977 годзе ў распараджэнні Christie's аказаліся рукапісы, падобныя на старонкі з Сіняга Карана, але дакладна не вядома, чым яны з’яўляюцца сапраўды.

Сёння вялікая частка старонак знаходзіцца ў Нацыянальным інстытуце мастацтваў і археалогіі Туніса, а астатнія ў іншых музеях па ўсім свеце[12]. З 1983 года ў Нацыянальным музеі ісламскага мастацтва ў Ракадзе  (англ.) (бел. захоўваюцца 67 старонак. Таксама старонкі рукапісу захоўваюцца ў Бібліятэцы Чэстара Біці ў Дубліне, у Метраполітэн-музеі ў Нью-Ёрку, Музеі Тарэка Раджаба  (англ.) (бел. ў Кувейце[13] і прыватных калекцыях. 24 красавіка на аўкцыёне Sotheby’s адну са старонак купілі за £ 250 520[14].

Старонкі маюць розныя памеры: у Лос-Анджэлескім акружным музеі мастацтваў — 28,25 х 37,46 сантыметраў, хоць ёсць і такія, памер якіх больш чым 31 х 41 см.

Кожная сура ўпрыгожана больш чым 20 срэбранымі разеткамі, а літары выпісаны золатам; каштоўны металічны тэкст разам з насычаным індыга сведчыць аб магчымым паходжанні з абшараў дынастыі Фацімідаў, якія кіравалі Паўночнай Афрыкай у гэты час і імкнуліся гэтым творам мастацтва показать сваё багацце і моц Візантыйскай імперыі, якая панавала тады ў Анатоліі. Раскошныя рукапісы візантыйцаў напісаны залатым і сярэбраным чарнілам на пурпурным пергаменце. Залатое чарніла рабілі з парашковага золата. Дэкор на краях старонак, мог быць з міхраба Кордаўскай саборнай мячэці. Гэты ўзор — адзіны ўцалелы з усіх фацімідскіх Каранаў. Ранейшыя поўныя спісы Карана: Самаркандскі куфічны каран  (руск.) (бел.[15] і Тапкапійскі рукапіс  (англ.) (бел.[16]

Куфічны шрыфт мае вострыя вуглы ў абзацах па 15 радкоў на старонцы, без агаласовак, што было звычайным для мусульманскіх рукапісаў у IX-X стагоддзях.

На правым баку кожнай старонкі відаць слупкі надпісаў. Словы з незвязанымі літарамі ў рукапісы часам падзеленыя паміж сабой лініямі: іншая адметная рыса тэкстаў Карана таго часу[17]. Гэтыя лініі былі створаны са срэбра[18] і за 1000 гадоў акісліліся[19].

Зноскі

  1. ↑ а б в г д http://islamicart.museumwnf.org/database_item.php?id=object;ISL;tn;Mus01;2;en
  2. ↑ а б в https://www.khalilicollections.org/collections/islamic-art/khalili-collections-islamic-art-two-folios-from-the-blue-quran-kfq53/ Праверана 21 чэрвеня 2021.
  3. ↑ https://viewer.cbl.ie/viewer/image/Is_1405A/1/
  4. ↑ Folio from the Blue Qur'an (Probably North Africa (Tunisia)) (2004.88). Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art (1 верасня 2012). Архівавана з першакрыніцы 23 мая 2013. Праверана 20 мая 2013.
  5. ↑ Baeder, Charles Tunisia: Page of the Blue Quran, Renowned Local Artifact, to Be Sold in London // Tunisia-Live. — 16 April 2012. Архівавана з першакрыніцы 5 чэрвеня 2012.
  6. ↑ George, Alain (1 January 2009). "Calligraphy, Colour and Light in the Blue Qur'an". Journal of Qur'anic Studies  (англ.) (бел..
  7. ↑ Folio from the Blue Quran. Лос-Анджелесский окружной музей искусств. Архівавана з першакрыніцы 23 мая 2013. Праверана 20 мая 2013.
  8. ↑ Folio From the Blue Qur'an. Brooklyn Museum. Архівавана з першакрыніцы 23 мая 2013. Праверана 20 мая 2013.
  9. ↑ Tabbaa, Yasser (1991). "The Transformation of Arabic Writing: Part I, Qur'ānic Calligraphy". Ars Orientalis. Freer Gallery of Art, The Smithsonian Institution and Department of the History of Art, University of Michigan. 21: 119–148.
  10. ↑ Feuillet Bleu Du Корана // Qantara. Архівавана з першакрыніцы 3 сакавіка 2016.
  11. ↑ Une page du Coran à la vente aux enchères Christie’s de Londres // Agence Internationale de Presse Coranique. — 18 Avril 2012. Архівавана з першакрыніцы 11 чэрвеня 2013.
  12. ↑ Bifolium from the Blue Qur'an(недаступная спасылка). Aga Khan Museum  (англ.) (бел.. Архівавана з першакрыніцы 23 мая 2013. Праверана 20 мая 2013.
  13. ↑ Hamza, Alya Digne d’un thriller // La Presse de Tunisie. — 15 Avril 2012. Архівавана з першакрыніцы 31 мая 2013.
  14. ↑ Deimling, Kate Sotheby’s $40 Million Islamic Art Sales Shatter Records in London. — 7 october 2010. Архівавана з першакрыніцы 30 кастрычніка 2010.
  15. ↑ Tashkent's hidden Islamic relic. BBC News (5 студзеня 2006). Архівавана з першакрыніцы 23 мая 2013. Праверана 21 мая 2013.
  16. ↑ Al-Mushaf Al-Sharif Attributed to 'Uthman bin 'Affan. IRCICA (16 красавіка 2009). Архівавана з першакрыніцы 23 мая 2013. Праверана 21 мая 2013.
  17. ↑ Blair, Sheila (2004). "Ivories and Inscriptions from Islamic Spain". Oriente Moderno. Istituto per l'Oriente C. A. Nallino. Праверана 21 May 2013.
  18. ↑ Treasures of the Aga Khan Museum. — Berlin: 2010. — С. 34. — ISBN 978-3-89479-603-7. Архівавана з першакрыніцы 13 сакавіка 2017.
  19. ↑ Bifolium of the “Blue Qur’an”. — The Institute of Ismaili Studies. Архівавана з першакрыніцы 11 мая 2013.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Блакітны_Каран&oldid=4542715"