Таджыкская мова

Таджыкская мова
Саманазва	Тоҷикӣ (تاجیکی) [tɔːdʒɪˈki]
Краіны	Таджыкістан Афганістан Узбекістан Кыргызстан Дыяспара: Казахстан Расія
Афіцыйны статус	Таджыкістан
Агульная колькасць носьбітаў	больш 40 млн чал.
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі
Індаеўрапейская сям'я Індаіранская галіна Іранская група Заходнеіранская падгрупа
Пісьменнасць	кірыліца (Таджыкская пісьменнасць)
Моўныя коды
ДАСТ 7.75–97	тад 640
ISO 639-1	tg
ISO 639-2	tgk
ISO 639-3	tgk
WALS	taj
Ethnologue	tgk
IETF	tg
Glottolog	taji1245
Вікіпедыя на гэтай мове

Таджыкская мова (тадж.: забо́ни тоҷикӣ́ [za’bɔːni tɔːd͡ʒi’ki], таксама форси́и тоҷикӣ́ [fɔːr’siji tɔːd͡ʒi’ki] «таджыкская фарсі») — мова таджыкаў рэспублік Сярэдняй Азіі, дзяржаўная мова Таджыкістана.

Належыць да іранскай галіны інда-іранскіх моў індаеўрапейскай сям'і. Разам з матэрыяльна блізкім літаратурным ідыёмам таджыкаў Афганістана, які афіцыйна завецца мовай дары, уваходзіць ва ўсходнюю зону новаперсідскага дыялектнага кантынууму і можа разглядацца як паўночна-усходні варыянт персідскай мовы. Паразуменне паміж носьбітамі таджыкскай і персамоўнымі жыхарамі Ірана магчыма да гэтага часу.

Распаўсюджана на асноўнай тэрыторыі Таджыкістана, у Горна-Бадахшанскай аўтаномнай вобласці да Ванцкага раёна, анклавамі ў некаторых раёнах Узбекістана (перш за ўсё ў Самаркандзе і Бухары) і поўдня Кіргызстана. «Таджыкі», якія пражываюць у паўднёва-заходняй частцы Сіньцзян-уйгурскага аўтаномнага раёна Кітая, на самай справе з'яўляюцца прадстаўнікамі памірскіх народаў, гавораць на ваханскай і сарыкольскай мовах памірскай групы іранскіх моў і таджыкскай мовы звычайна не ведаюць.

Разыходжанні з заходнім (іранскім) варыянтам персідскай мовы фіксуюцца прыкладна ў XV ст. Літаратурная таджыкская мова значна адрозніваецца ад персідскай мовы фанетычна, а ўвядзенне ў 1939 годзе алфавіту на аснове кірыліцы яшчэ больш замацавала гэтыя адрозненні. Таджыкская мова параўнальна з персідскай адрозніваецца большай архаічнасцю лексікі і асобнымі фанетычнымі з'явы, крыху лепш захоўваючы спадчыну класічнага перыяду (IX-XV стст.) З іншага боку, яна падвергнулася значнаму лексічнаму і граматычнаму ўплыву (перш за ўсё ўзбекскай), а з XX ст. яшчэ і рускай моў.

Літаратура

• Perry J. TAJIK i. THE ETHNONYM: ORIGINS AND APPLICATION
• Perry J. TAJIK ii. TAJIK PERSIAN
• Bahriddin A., Okawa A. TAJIK iii. COLLOQUIAL TAJIKI IN COMPARISON WITH PERSIAN OF IRAN
• Perry J. A Tajik Persian Reference Grammar. Leiden-Boston. 2005
• Bergne P. The Birth of Tajikistan. National Identity and the Origins of the Repulic. NY. 2007