Традыцыйны якуцкі касцюм

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Традыцыйны якуцкі касцюм «бууктаах сон»

Традыцыйны якуцкі касцюм — гэта нацыянальны касцюм якутаў. У ім спалучаюцца культурныя традыцыі розных народаў, ён прыстасаваны для палярнага клімату, што адлюстроўваецца як у кроі адзення, так і ў яго афармленні.

Апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Якуцкае адзенне, якое склалася ў XIII стагоддзі, спалучае ў сабе мноства разнастайных элементаў[1]. Асабліва ярка гэта выяўляецца ў вопратцы, дзе адзначаецца выкарыстанне самых розных па фактуры і колеры матэрыялаў: разнашэрсны мех, сукно, жакардавы шоўк, роўдуга, скура. Касцюм упрыгожваецца арнаментальнымі устаўкамі, пацеркамі, металічнымі ўпрыгожваннямі і падвескамі[2]. Перажываючы розныя трансфармацыі і мадыфікацыі народны касцюм захоўвае старажытныя мастацкія традыцыі[3].

Матэрыялы і канструкцыя[правіць | правіць зыходнік]

Мужчынскі каптан.

Якуцкае дахрысціянскае адзенне XVII—XVIII стст. выраблялася галоўным чынам з прыродных натуральных матэрыялаў — скуры, замшу, меха свойскай жывёлы, бо асноўным выглядам гаспадарчай дзейнасці якутаў, як цюркскага народа, было табуновая конегадоўля і гадоўля буйнай рагатай скаціны[4]. Шкуры пушных звяроў выкарыстоўваліся для дадатковага ўцяплення ў зімовых вырабах, галоўным чынам, у якасці аздаблення. Футравыя палосы ў два шэрагі нашываліся па краі борта, нізе вырабы і рукавы — прыём афармлення, абумоўлены, перадусім, халодным кліматам і пераняты ў паўночных народаў[3]. Прывазныя шоўкавыя, ваўняныя тканіны імпартнай вытворчасці, атрыманыя шляхам натуральнага памену, ужываліся ў якасці аздаблення, бо былі дарагімі. Кітайская баваўняная тканіна «дабы» ішла на сподняе адзенне, але яе маглі дазволіць сабе толькі багатыя людзі. Бедныя ж людзі выраблялі споднія і летнія вырабы (кашулі, халата-падобнае адзенне) галоўным чынам з тонкіх замшавых скур[5].

У многіх народаў у грунце крою вырабаў ляжыць просталінейны крый, як найболей рацыянальны і часта абумоўлены формай і памерамі матэрыялу[6]. Традыцыйны якуцкі крой у гэтым сэнсе не з’яўляецца выняткам. Так, штодзённыя вырабы галоўным чынам маюць проста-кроены стан і рукаво. Жаночае адзенне такога крою, у адрозненне ад мужчынскага, дэкаруецца ці нашыўкамі з праразнай скуры па какетцы ці пацеркавымі і футравымі палосамі па краях борта і падола[7].

Жаночае адзенне «кытыылаах сон».

Прыбранае, святочнае адзенне якутаў, зазвычай, мае складанейшы крой — звычайна стан робяць пашыраным да нізу, рукавы маюць зборку па акоце. Такія рукавы завуць «бууктаах», то бок, формы «буф», якуты запазычалі яго з рускага гарадскога адзення, таксама як і адкладныя каўнеры[8].

Палегчаныя каптаны з асіметрычнай зашпількай, характэрныя для прыбайкальскіх народаў, насілі заможныя якуты. Паліто багата дэкаравалася па борце пацеркавым гафтам, металічнымі элементамі і вузкай палоскай дарагога меха.

Адменная цікавасць з пункту гледжання запазычання культурных традыцый касцюмаў іншых народаў уяўляе халата-вобразны выраб з тканіны дабы з суцэльнакроенымі рукавамі, якую насілі кабеты летам. Гэтыя вырабы моцна адрозніваюцца ад пералічаных вышэй вырабаў сваёй канструктыўнай формай. Мусібыць, крый пераняты ва ўсходне-азіяцкіх народаў, не меў вялікага шырання і развіцця з-за нерацыянальнага выдатку тканіны[5].

Зноскі

  1. ↑ Стрелов Е. Д. Одежда и украшения якутки в половине 18 в.: (По археологическим материалам)// Сов. этнография. ─ Якутск, 1937. ─ Вып. 2-3. ─ С.75—99.
  2. ↑ http://www.yakutcostume.ru/ Якутский костюм
  3. ↑ а б Заболоцкая З. М. Использование народной одежды якутов в экодизайне современного костюма. : Автореф. дис. …канд. искусств. СПб., 2010. ─ 18с.
  4. ↑ Гоголев А. И. Якуты (проблемы этногенеза и формирования культуры). ─ Якутск: Издание журнала «Илин», 1993. ─ 151 с.
  5. ↑ а б Гаврильева Р. С. Одежда народа саха конца 17-середины 18 века. ─ Новосибирск: Наука, Сибирское предприятие РАН, 1998. ─ 144 с.
  6. ↑ Серошевский В. Л. Якуты: Опыт этнографического исследования. ─ 2-е изд. ─ М.: РОССПЭН, 1993. ─ 736 с.
  7. ↑ Костюм народов Средней Азии. Историко-этнографические очерки/ Отв. ред. О. А. Сухарев. ─ М.: Наука, 1979. ─ 240 с.
  8. ↑ Сухарева А. О. История среднеазиатского костюма. Самарканд (2-я половина XIX—XX в.). ─ М.: Наука, 1982. ─ 141 с.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Жукова Л. Н. Одежда юкагиров. Учебное пособие. ─ Якутск: Издательство «Якутский край», 1996. ─ 142 с.
  • Константинов И. В. Материальная культура якутов 18 века (по материалам погребений)/ Якутский филиал СО АН СССР. ─ Якутск: Якутское книжное издательство, 1971. 212 с.
  • Носов М. М. Эволюционное развитие якутской одежды с конца XVIII до 1920-х годов// Сб. науч. ст. ЯКМ. — Якутск: Кн. изд-во, 1957. Вып.2. С. 116─152.
  • Петрова С. И. Свадебный наряд якутов: традиции и реконструкция — Новосибирск: Наука, 2006. — 104 с.
  • Смоляк А. В. Традиционное хозяйство и материальная культура народов Нижнего Амура и Сахалина. — М.: Наука, 1984. 248 с.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

commons: Традыцыйны якуцкі касцюм на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Традыцыйны_якуцкі_касцюм&oldid=4497668"