Трансфармізм
Трансфармі́зм[1] (ад лац.: transformis — пераўтвораны) — сістэма ўяўленняў прыродазнаўцаў і філосафаў XVII—XIX стагоддзяў[2] аб змене і ператварэнні арганічных форм, паходжанні адных арганізмаў ад другіх, якая папярэднічала эвалюцыйнаму вучэнню.
Трансфармізм склаўся на аснове поглядаў антычных і сярэдневяковых мысляроў і філосафаў, якія развівалі ідэю зменлівасці свету[2] і быў на той час прагрэсіўны. Супрацьстаяў крэацыянізму — светапогляду, заснаванаму на рэлігійных уяўленнях, які адмаўляў гістарычную зменлівасць арганізмаў[2]. Тэрмін выкарыстоўваўся пераважна вучонымі-эвалюцыяністамі дадарвінаўскага перыяду[1][3].
Прадстаўнікі трансфармізму пастуліравалі, але не даказвалі эвалюцыйнага пераўтварэння арганізмаў. Для тлумачэння механізму трансфармацыі яны звычайна дапускалі магчымасць мэтазгоднай (прыстасавальнай) рэакцыі на змены знешніх умоў і наследаванне набытых такім чынам прыкмет[2].
Найбольш вядомыя трансфармісты: Роберт Гук, Дэні Дзідро, Ж.-Л. дэ Бюфон, Эразм Дарвін, Ё. В. Гётэ, Э. Жафруа Сент-Ілер, К. Ф. Рулье, А. А. Каверзнеў.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б БелЭн 2002.
- ↑ а б в г Гиляров 1986.
- ↑ ВСЭ 1977.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Трансфармі́зм // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 513. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Трансформи́зм // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 169. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Трансформи́зм // Биологический энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. М. С. Гиляров; Редкол.: А. А. Баев, Г. Г. Винберг, Г. А. Заварзин и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1986. — С. 641. — 831 с. — 100 000 экз.
- Трансформизм // Популярный биологический словарь (руск.) / Н. Ф. Реймерс; Отв. ред. А. В. Яблоков; АН СССР. — М.: Наука, 1991. — С. 438. — 437 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-005866-1.