Тсуга
Тсуга | ||||||||||||
![]() Tsuga heterophylla | ||||||||||||
Навуковая класіфікацыя | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Міжнародная навуковая назва | ||||||||||||
|
Тсуга[1] (Tsuga, ад яп.: 栂, ツガ, Tsúga) — род, блізкі да піхтаў і елак, які займае прамежкавае паміж імі становішча. Вечназялёныя, аднадомныя дрэвы з ніцымі тонкімі парасткамі і ў большасці відаў кароткай плоскай ігліцай. Навуковая назва паходзіць ад японскай назвы віду Tsuga sieboldii.
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Вечназялёныя аднадомныя дрэвы вышынёй да 50 (часам да 70) м. Каранёвая сістэма добра развітая. Крона канічная або пірамідальная звычайна з паніклай верхавінай, у некаторых азіяцкіх відаў няправільная яйкападобная. Кара ад шэрага да карычневага колеру, лускаватая, часта з глыбокімі разорамі. Парасткі падоўжаныя. Лісце невялікае, чаргаванае, даўжынёй да 3 см, звычайна двухраднае, простае, суцэльнае, суцэльнакраёвае, плоскае, лінейнае, на кароткіх чаранках; захоўваецца некалькі гадоў. Пупышкі ў асноўным з закругленымі верхавінамі, не смалістыя. Пылковыя шышкі: дробныя, даўжынёй да 5 мм даўжынёй, адзінкавыя, шарападобныя, карычневыя. Насенныя шышкі спеюць 5-7 месяцаў, маюць даўжыню 15–55 (часам да 80) мм, прадаўгавата-яйцападобныя, паніклыя, спярша зялёныя, пры выспяванні бурыя, сядзячыя або амаль сядзячыя, ападаюць неўзабаве пасля высыпання насення, але могуць трымацца і некалькі гадоў. Насенне памерам каля 3-5 × 2-3 мм, са шматлікімі дробнымі бурбалкамі смалы і з двума тонкімі крыламі 5-10 мм.
Размнажаюцца вегетатыўна і насеннем. Працягласць жыцця да 700 (і нават да 1000) гадоў.
Пашырэнне
[правіць | правіць зыходнік]Ценевынослівая, умерана зімаўстойлівая, патрабавальная да вільготнасці глебы і паветра расліна, малаўстойлівая да гарадскіх умоў, добра пераносіць стрыжку.
Налічвае каля 10 відаў, распаўсюджаных пераважна ва ўмераных і субтрапічных рэгіёнах Паўночнай Амерыкі, Паўднёва-Усходняй і Усходняй Азіі ў адносна вільготным клімаце, часта ў гарах. Большасць з іх з’яўляюцца важкімі, калі не панавальнымі кампанентамі раслінных супольнасцяў, у якіх яны растуць. Шырока культывуюцца ў розных рэгіёнах зямнога шара. Найбольш распаўсюджана ў культуры тсуга канадская (Tsuga canadensis), якая мае шмат сартоў, што адрозніваюцца памерамі, формай кроны і афарбоўкай ігліцы.
Віды
[правіць | правіць зыходнік]Паводле базы даных The Plant List (на ліпень 2016) род уключае 10 відаў[2]: 4 у Паўночнай Амерыцы і 6 у Азіі.
- Tsuga canadensis (L.) Carrière — Тсуга канадская
- Tsuga caroliniana Engelm.
- Tsuga chinensis (Franch.) E.Pritz.
- Tsuga diversifolia (Maxim.) Mast. — Тсуга разналістая
- Tsuga dumosa (D.Don) Eichler
- Tsuga forrestii Downie
- Tsuga heterophylla (Raf.) Sarg. — Тсуга нераўналістая, або заходняя
- Tsuga × jeffreyi (A.Henry) A.Henry
- Tsuga mertensiana (Bong.) Carrière — Тсуга Мертэнза, або горная
- Tsuga sieboldii Carrière
Выкарыстанне
[правіць | правіць зыходнік]Драўніна ўмерана трывалая, прымяняецца ў будаўніцтве, у мэблевай вытворчасці і для вырабу розных прадметаў быту. Каштоўная дэкаратыўная расліна. Выкарыстоўваецца ў народнай медыцыне, для здабывання смалы і эфірных алеяў.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 134. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ Tsuga (англ.). The Plant List. Version 1.1. (4 лютага 2013). Праверана 29 ліпеня 2016.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- ТСУГА на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларуская энцыклапедыя»
- The Gymnosperm Database (англ.)