Турда

Турда
	Герб
Краіна	Румынія
Каардынаты	46°32′00″ пн. ш. 23°52′00″ у. д.HGЯO
Мэр	Крысціян-Актавіян Мацей
Плошча	91.43 км²
Вышыня цэнтра	315 ± 1 м
Насельніцтва	57 381 чалавек (2007)
Шчыльнасць	627.6 чал./км²
Часавы пояс	UTC+2 і UTC+03:00
Паштовыя індэксы	401001–401189
Афіцыйны сайт	primturda.ro
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Турда (рум.: Turda, венг.: Torda, ням.: Thorenburg) — горад і муніцыпія ў жудзецы Клуж Румынія, размешчаны на рацэ Ар'еш.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Заснаваны як дакійскі горад з назвай Патаіса (англ.: Potaissa), Турда быў заваяваны рымлянамі. Заснаваны каструм таксама называўся Патаіса і стаў муніцыпіяй, затым калоніяй. Патаіса была галоўным лагерам V Македонскага легіёна з 166 па 274 гады.

Саляныя рудні былі вядомыя ў дагістарычныя часы. Пасля венгерскага заваявання саляныя рудні Турды былі ўпершыню згаданы ў 1075 годзе. У 1932 годзе рудні былі закрыты, але нядаўна зноў адкрыты для турызму.

Трансільванскія саксы пасяліліся тут у XI стагоддзі. Горад быў разбураны пры мангольскім нашэсці ў 1241—1242. Андраш III надаў каралеўскія прывілеі паселішчу, якія былі пацверджаны Людовікам I Вялікім.

У 1467 годзе Мацьяшам I быў скліканы венгерскі сейм у Турдзе. Пазней у XVI стагоддзі часта збіраўся Трансільванскі сейм. У 1558 годзе сейм Турды абвясціў свабоду каталіцкай і лютэранскай веры. У 1563 годзе сейм таксама зацвердзіў свабоду кальвінізму, а ў 1568 годзе ён распаўсюдзіў свабоду веравызнання на ўсе рэлігіі, абвясціўшы: «Забаронена каму-небудзь пагражаць каму-небудзь палонам ці выгнаннем за яго рэлігію» — незвычайная свабода ў сярэдневяковай Еўропе. Гэты Турдскі эдыкт быў першай спробай легалізацыі агульнай рэлігійнай свабоды ў хрысціянскай Еўропе (хоць яго законная эфектыўнасць была абмежаванай).

У 1609 годзе Габрыэль Баторый надаў новыя прывілеі Турдзе. Яны пазней былі пацверджаны Габрыэлем Бетленам. У 1659 годзе ў бітве пры Турдзе Ахмед-паша разбіў войскі Юрыя II Ракацы.

У 1944 годзе тут адбылася Турдская бітва паміж нямецкімі і венгерскімі войскамі з аднаго боку і савецкімі і румынскімі войскамі з іншага, якая стала найбуйнешай бітвай у Трансільваніі ў час Другой сусветнай вайны.

Дэмаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Паводле апошняга румынскага перапісу 2002 года ў горадзе было 55,887 жыхароў, сярод якіх 84,8 % - румыны, 10 % — венгры, 4,8 % — італьянцы, 0,4 % — іншыя.