Тэадорых I (кароль Аўстразіі)

Тэадорых I
лац.: Theudoricus
Выява Тэадорыха I з бронзавага медаля працы Жана Дасье. Каля 1720 года.
кароль франкаў 27 лістапада 511 — 533/534
Папярэднік	Хлодвіг I
Пераемнік	Тэадэберт I
Нараджэнне	каля 485 невядома
Смерць	534 невядома
Род	Меравінгі
Бацька	Хлодвіг I
Маці	прынцэса франкаў[d]
Жонка	Ne[d] і Суавегота[d]
Дзеці	Тэадэберт I[d] і Théodechilde[d]
Дзейнасць	манарх
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тэадорых I (каля 485 — 533/534) — кароль франкаў з дынастыі Меравінгаў у 511—533/534 гадах. Кіраваў у Рэймсе і Мецы (будучая Аўстразія). Старэйшы сын караля Хлодвіга I.

Біяграфія

Гістарычныя крыніцы

Галоўным біёграфам Тэадорыха I з'яўляецца Грыгорый Турскі, біскуп горада Тура. І летапісец Фрэдэгар, які запісаў сваю «Хроніку» ў VII стагоддзі, і ананімны аўтар «Кнігі гісторыі франкаў», які жыў у VIII стагоддзі, галоўным чынам паўтараюць Грыгорыя Турскага, не робячы значных адступленняў ад яго тэксту. Таксама некаторыя звесткі пра Тэадорыха можна знайсці ў Відукінда Карвейскага ў яго працы «Дзеянні саксаў», у прыватнасці, там распавядаецца пра ўзаемаадносіны Тэадорыха з цюрынгамі і саксамі. Пра тое ж, але ў больш сціснутай форме, апавядаюць і Кведлінбургскія аналы. Імя Тэадорых складаецца з дзвюх частак — каранёў theut (гэта значыць «народ», «людзі») і ric (што перакладаецца як «правадыр», «кароль»); гэта значыць «Тэадорых» на франкскай мове азначае «Кароль народа».

Паходжанне Тэадорыха

Маці Тэадорыха, нідзе не названую па імені, Грыгорый Турскі і іншыя летапісцы лічаць наложніцай, хоць больш верагодна, што яна была дачкой каго-або з франкскіх каралёў, найбольш верагодна караля рыпуарскіх франкаў з рэзідэнцыяй у Кёльне Сігіберта Кульгавага. У вачах хрысціянскіх святароў і манахаў, якія ў тыя часы пісалі свае хронікі, шлюб, не асвячоны царквой, быў несапраўдным, і таму яны называюць яе наложніцай, а яе сына Тэадорыха прызнаюць незаконнанароджаным. Аднак, мяркуючы па тым, што Тэадорых, як старэйшы сын, атрымаў долю ў бацькаўскай спадчыне ледзь не большую за сваіх адзінакроўных братоў, гаворыць пра тое, што ў вачах франкаў ён быў цалкам законным сынам. Мяркуючы па тым, што менавіта Тэадорыху дасталіся землі рыпуарскіх франкаў, яго маці павінна была адносіцца да кіруючага дому каралёў менавіта гэтых рэйнскіх франкаў.

Каралеўства Тэадорыха

Падзел дзяржавы Хлодвіга I паміж яго сынамі ў 511 г. Уладанні Тэадорыха I пазначаны зялёным колерам

Тэадорых, адзіны з сыноў Хлодвіга, пры жыцці бацькі ўжо дасягнуў паўналецця і нават камандаваў войскамі ў 507 — 508 гадах у вайне з вестготамі. Пад яго кіраўніцтвам франкі занялі Авернь, а таксама захапілі гарады Альбі і Радэз.

Пасля смерці Хлодвіга I у 511 годзе Франкскае каралеўства было падзелена на чатыры часткі паміж яго сынамі: Тэадорыхам, Хладамірам, Хільдэбертам I і Хлотарам I. Тэадорых атрымаў каля траціны каралеўства, а астатнія землі былі падзелены прыкладна на роўныя часткі паміж яго братамі.

У склад каралеўства Тэадорыха ўваходзілі наступныя землі: старыя рыпуарскія вобласці на ўсход ад Рэйна, землі па Рэйне і Мозелі, вобласці па верхнім цячэнні Мааса з гарадамі Туль і Вердэн, а таксама акруга Базель, Шалон і Рэймс. Межы ўладанняў братоў у Аквітаніі не могуць быць дакладна ўсталяваны. Вядома толькі, што Авернь належала Тэадорыху. Таксама ён, верагодна, захаваў за сабой горада Альбі і Радэз, захоплены ім у час вайны з вестготамі. Яго сталіцай быў спачатку Рэймс, а затым Мец.

Адбіццё нападу данаў

Бітва франкаў і данаў. Армія Тэадорыха, ўзначаленая яго сынам Тэадэбертам I, адбівае захопнікаў данаў і прымушае іх уцякаць. На гарызонце бачныя два судны, якія ўжо адчалілі. Мініяцюра Жана Фуке з Вялікіх французскіх хронік. Каля 1455—1460. Дэпартамент Манускрыптаў. Парыж

У часы кіравання Тэадорыха на яго дзяржаву напаў народ паўночных мараплаўцаў данаў. Іх кароль Хахілайх праплыў са сваімі воінамі ўверх па Рэйне і разарыў акругу хатуарыяў. Сын Тэадорыха Тэадэберт выйшаў з войскам насустрач прышэльцам і пасля паспяховай бітвы адабраў у іх захопленую здабычу і палонных. Хахілайх паў у бітве. Гэты Хахілайх, пра якога распавядае Грыгорый Турскі, несумнеўна тоесны каралю гаўтаў Хігелаку, які згадваецца ў англасаксонскім эпасе пра Беавульфа. Там распавядаецца пра гібель Хігелака, які напаў са сваёй дружынай на франкаў і пацярпеў ад іх паражэнне. Разам з Хігелакам у баі загінуў і яго сын Хердрэд. Нажаль, у «Беавульфе» няма падрабязнасцей пра франкаў, Тэадорыха і яго сына Тэадэберта, які перамог данаў.

Грыгорый Турскі, распавядаючы пра гэты набег данаў, па сваім звычаі, не прыводзіць ніякіх дат. Большасць гісторыкаў датуюць гэту падзею 515 годам. Аднак, існуе і датаванне 521 годам, што здаецца больш абгрунтаваным, таму што сын караля Тэадэберт, які нарадзіўся каля 503 года, наўрад ці мог кіраваць адбіццём уварвання ў такім юным узросце.

Вайна ў Бургундыі

Асноўны артыкул: Бургунда-франкская вайна, 523—524

У 524 годзе Тэадорых разам з адзінакроўным братам Хладамірам вёў вайну з каралём бургундаў Гадамарам II, нягледзячы на тое, што быў жанаты з пляменніцай Гадамара. Пасля таго як Хладамір паў, змагаючыся з бургундамі каля Везеронса, яго родныя браты Хільдэберт I і Хлотар I забілі дзвюх з трох яго малалетніх сыноў і падзялілі яго каралеўства. Тэадорых спачатку застаўся ўбаку ад учыненай братамі разні, але трохі пазней запатрабаваў сваю долю ў спадчыне забітага брата і атрымаў вобласці Труа, Санс, Аксер і Лімож.

Вайна ў Цюрынгіі

З пачатку VI стагоддзя экспансіянісцкія памкненні франкаў былі накіраваны ў першую чаргу на дзяржаву цюрынгаў, чые ўладанні цягнуліся ад Эльбы да Дуная. Аднак пры жыцці остгоцкага караля Тэадорыха Вялікага, на пляменніцы якога Амалаберзе быў жанаты кароль цюрынгаў Герменефрэд, Тэадорых I Франкскі не смеў адкрыта напасці на цюрынгаў, якія былі ў саюзе з остготамі.

Цюрынгія ў той час была падзелена паміж братамі Герменефрэдам, Бадэрыхам і Бертахарам. Пра тое, якой часткай каралеўства цюрынгаў валодаў кожны з братоў, і ў якой залежнасці быў адзін да іншага — нічога не вядома. Тым часам Герменефрэд у 525 годзе забіў свайго брата Бертахара і захапіў яго ўладанні. Затым у 529 годзе кароль цюрынгаў заключыў саюз з Тэадорыхам I супраць іншага свайго брата, Бадэрыха, абяцаўшы каралю франкаў палову каралеўства брата: «Калі ты заб'еш яго, мы пароўну падзелім яго каралеўства». Тэадорых выступіў у паход, Бадэрых, які пацярпеў паражэнне, быў забіты і Тэадорых вярнуўся ў сваё каралеўства. Аднак Герменефрэд не аддаў яму абяцанага, чым выклікаў адкрытую варожасць Тэадорыха.

Заваяванне Цюрынгіі

Тэадорых I у Цюрынгіі. Пергамент. «Хроніка каралёў Францыі», XV стагоддзе. Музей Кандэ, Шанціі, Францыя

У 531 годзе Тэадорых I, памятаючы пра вераломства караля цюрынгаў Герменефрэда, заклікаў на дапамогу свайго брата Хлотара I, і разам яны выступілі супраць караля цюрынгаў. У бітве, якая адбылася каля ракі Унструт, цюрынгам спачатку ўдалося завабіць франкаў у засаду. На раўніне, дзе павінна была адбыцца бітва, яны вырылі равы, прыхаваўшы іх дзёрнам з густой травой, ствараючы бачнасць роўнага поля. Калі пачалася бітва, у гэтыя равы патрапіла шмат франкскіх вершнікаў. Аднак франкі, карыстаючыся колькаснай перавагай, усё ж перамаглі, і цюрынгі кінуліся на ўцёкі да ракі Унструт. Там адбылася такая разня ўцекачоў, што рэчышча ракі загаціла груда трупаў. Франкі па трупах перабраліся, як па мосце, на іншы бераг. Паэт Венанцый Фартунат прысвяціў гэтай разні цюрынгаў паэму пад назвай «De excidio Thoringiae» («Пра гібель Цюрынгіі»).

Герменефрэд бег у крэпасць Скітынг (суч. Бургшайдунген). Аднак затым каралі франкаў перасварыліся з-за таго, што Тэадорых I задумаў забіць свайго брата Хлотара I. Патаемна падрыхтаваўшы ўзброеных людзей, ён запрасіў брата да сябе нібы для тайных перамоў. Узброеныя людзі хаваліся за заслонай, але Хлотар заўважыў іх ногі. Такім чынам змова правалілася. Жадаючы замяць справу, Тэадорых падарыў Хлотару вялікае сярэбранае блюда, але потым яго загрызла прагнасць і ён паслаў свайго сына Тэадэберта, які суправаджаў бацьку ў паходзе, забраць блюда назад. Хлотар вярнуў блюда, адмовіўся ад працягу вайны і вярнуўся дамоў.

Тады Тэадорых заклікаў на дапамогу саксаў, і тыя паслалі яму 9-тысячнае войска. Разам з імі ён аблажыў Скітынг, дзе з рэшткамі сваёй дружыны хаваўся Герменефрэд. Першы штурм не прынёс перамогі ніводнаму з бакоў. Тэадорых тайна ад саксаў уступіў у перамовы з Герменефрэдам і дасягнуў з ім пагаднення аб тым, што цюрынгі прызнаюць над сабой вярхоўную ўладу каралёў франкаў, і што абодва каралі нападуць на саксаў, небяспечных для іх абодвух. Аднак, калі саксы даведаліся пра перамовы, яны ў ноч на 1 кастрычніка 531 года раптам напалі на крэпасць, захапілі яе і перабілі большасць цюрынгаў, што знаходзіліся там.

Герменефрэд бег у аддаленыя вобласці Цюрынгіі, але затым вярнуўся, паверыўшы абяцанням Тэадорыха. Франкскі кароль асыпаў яго падарункамі, але аднойчы, калі яны гутарылі на крапасной сцяне горада Тальбіяка (Цюльпіха), хтосьці скінуў Герменефрэда са сцяны, той зваліўся і разбіўся насмерць. Відавочна, тут не абыйшлося без вераломства Тэадорыха.

Франкі авалодалі ўсёй Цюрынгіяй, за выключэннем часткі каралеўства, якая ляжала на поўнач ад ракі Унструт, якую падпарадкавалі саксы. Гэта было канцом Каралеўства Цюрынгія.

Барацьба за Авернь

У 531 годзе, калі кароль Тэадорых быў заняты па той бок Рэйна вайной з цюрынгамі, і нават распаўсюдзілася чутка пра яго смерць на гэтай вайне, адбылося паўстанне гала-рымскага насельніцтва Аверні супраць Тэадорыха. На чале паўсталых стаяў Аркадзій, унук паэта і пісьменніка позняй Рымскай імперыі Сідонія Апалінарыя. Аркадзій хацеў, каб Авернь адышла да Хільдэберта I. Быць можа, ён і яго паплечнікі спадзяваліся на тое, што Авернь зможа падчас барацьбы абодвух братоў здабыць большую палітычную самастойнасць. Як б там ні было, Аркадзій паспяшаўся ў Парыж, сталіцу Хільдэберта, веснікаў з прапановай авалодаць краінай. Хільдэберт сабраў армію і неадкладна адправіўся ў дарогу. Ён падышоў да падножжа гары, на якой стаяў горад авернцаў, цяпер Клермон, але брама была зачынена. Здавалася, жыхары баяліся памыліцца, калі чутка пра смерць Тэадорыха апынецца лжывай, а можа быць, яны шукалі выпадку цалкам вызваліцца ад улады франкаў. Але Аркадзій, пры дапамозе сваіх прыхільнікаў зламаў запоры брамы і ўпусціў франкаў. Пасля ўзяцця сталіцы астатняя краіна хутка падпарадкавалася Хільдэберту, але падпарадкаванне гэтае было вельмі хісткім, і складалася з клятвы быць вернымі і ў выдачы некалькіх закладнікаў.

Пакуль усё гэта адбывалася, прыйшла вестка, што Тэадорых вяртаецца пераможцам з вайны супраць цюрынгаў. Пасля гэтай навіны Хільдэберт, пакінуўшы слабы гарнізон у сталіцы Аверні, паспяшаўся ў Парыж, асцерагаючыся нападу на ўласныя ўладанні. Але прайшло два гады, а кароль Тэадорых не зрабіў ніякіх спроб да вяртання гарадоў, якія перасталі прызнаваць яго ўладу над сабой. Краіна заставалася фармальна падпарадкаванай каралю Хільдэберту, але кіравалася гала-рымлянамі ад яго імя, а менавіта партыяй Аркадзія, які, верагодна, дасягнуў тады ўсіх ушанаванняў, што былі мэтай яго інтрыг.

Вайна з вестготамі

У пачатку 530-х гадоў паміж франкамі і вестготамі пачаліся ваенныя дзеянні. Вестготам удалося пасля смерці Хлодвіга I паступова зноў пашырыць сваю тэрыторыю на поўнач ад Пірэнеяў. Каб вярнуць страчаныя тэрыторыі, франкскія каралі Тэадорых і Хлотар у 532 годзе паслалі сваіх старэйшых сыноў Тэадэберта і Гунтара. Гунтар дайшоў да Радэза і, невядома чаму, павярнуў назад. Тэадэберт жа прасунуўся да Без'е, захапіў крэпасць Дыё і разрабаваў яе. Затым ён накіраваў паслоў у іншую крэпасць, названую Кабрыер (лац. Capraria, літар. «Казіны») сказаць жыхарам, што калі яны не здадуцца, то ўся гэта мясцовасць будзе выпалена і ўсіх хто там застанецца ўвядуць у палон. А ў той час там жыла адна матрона па імі Дэатэрыя, вельмі талковая і разумная жанчына, муж якой сышоў і сканаў у горадзе Без'е. Яна накіравала да караля паслоў з прызнаннем улады франкаў. Тады Тэадэберт падышоў да крэпасці і з мірам увайшоў у яе, і калі ён убачыў, што народ яму скарыўся, ён не прычыніў там ніякага зла. А Дэатэрыя выйшла да яго насустрач, а ён, убачыўшы, што яна прыгожая, закахаўся ў яе і стаў з ёй жыць.

Узяцце Клермона

Тым часам, Хлотар і Хільдэберт, пасля свайго вяртання з Іспаніі, сабраліся напасці на Бургундыю (532). Яны запрасілі і Тэадорыха, але той адмовіўся. Аднак франкі, якія падпарадкоўваліся яму, абвясцілі: «Калі ты адмовішся ісці на Бургундыю з братамі, то мы цябе пакінем і пойдзем за імі». Тэадорых жа, памятаючы нявернасць жыхароў Аверні, адказваў ім: «Хадзем у Клермон, і я прывяду вас у краіну, дзе вы знойдзеце золата і срэбра колькі захочаце, забераце статкі, рабоў і адзенняў у дастатку». І ў той час, калі яго браты ваявалі ў Бургундыі, Тэадорых выступіў са сваёй сталіцы Меца ў паход на Авернь.

Як толькі салдаты караля Тэадорыха ступілі на багатыя раўніны Ніжняй Аверні, яны пачалі рабаваць і руйнаваць, не абыходзячы ні цэркваў, ні іншых святых месцаў. Пладаносныя дрэвы былі ссечаны і дамы знішчаны дашчэнту. Франкі аблажылі, нарэшце, і Клермон, жыхары якога, бачачы з вышыні сцен рабаванні і пажары ў наваколлях, вырашылі пад камандваннем свайго біскупа Квінцыяна замагацца да апошняга. Але, нягледзячы на ўсе высілкі, жыхары Клермона не маглі доўга выстаяць супраць шматлікай арміі, якая прагнула здабычы: горад быў узяты і разрабаваны. Кароль у сваім гневе жадаў зраўняць і сцены з зямлёй, але ў наступную ноч пасля аддання гэтага загаду Тэадорых зведаў падчас сну прыпадак самнамбулізму; ён устаў з ложку і, пабегшы, сам не ведаючы куды, быў спынены сваёй вартай, якая пераконвала яго перахрысціцца. Гэтай акалічнасці было дастаткова, каб звярнуць караля да міласэрнасці: ён памілаваў горад і забараніў рабаванне на 8 міль (12,8 км) у акружнасці; праўда, калі выйшла такая забарона, ужо больш няма чаго было рабаваць.

Спусташэнне Аверні

Авалодаўшы сталіцай Аверні, Тэадорых пачаў нападаць па чарзе на ўсе ўмацаваныя месцы, дзе жыхары схаваліся з усім, што яны мелі каштоўнага. Ён спаліў замак Тыгерн (цяпер Тыерн), дзе знаходзілася драўляная царква, якая згарэла ад пажару. У непрыступнай крэпасці Лавалотры (цяпер Валор), куды франкі пракраліся з-за здрады раба, яны рассеклі на кавалкі, ля падножжа самога алтара, святара Прокула, саму крэпасць разбурылі, а жыхароў адвялі ў палон. Горад Брыват (Брыуд) быў разрабаваны, а царква Святога Іўліяна спустошана, нягледзячы на шматлікія цуды, чуткі пра якія, зрэшты, вымусіў Тэадорыха вярнуць частку здабычы і пакараць тых салдатаў, якія парушылі павагу да святыні. У Іцыядоры знакаміты манастыр быў ператвораны, паводле сучаснікаў, у пустэчу. Замак Марлак (Мерліяк) доўга аказваў супраціў; гэта месца было ўмацавана самой прыродай: яго атачалі стромыя скалы, і ўнутры яго сцен білі з зямлі крыніцы. Франкі ўжо страцілі надзею авалодаць гэтым месцам, як нечаканы выпадак перадаў у іх рукі 50 чалавек гарнізона, якія выйшлі на фуражоўку. Яны падвялі звязаных палонных да ўмацаванняў горада і сказалі, што яны заб'юць іх на месцы, калі не будзе здадзены замак. Любоў да землякоў і сваякоў падштурхнула абаронцаў Мерліяка адчыніць браму і заплаціць выкуп па адным трыенсе (залатая манета, якая важыла 1,52 г) за кожнага схопленага.

Пасля таго, як усе ўмацаванні былі зрыты і здабыча падзелена, доўгія шэрагі вазоў і палонных, акружаныя франкскімі салдатамі, пацягнуліся з Аверні на поўнач Галіі. Людзей усіх станаў, духоўных і свецкіх, сярод якіх асабліва шмат было дзяцей, юнакоў і дзяўчын, франкі прадавалі ва ўсіх месцах, праз якія яны праходзілі. Што да Аркадзія, вераломства якога прычыніла краіне такое спусташэнне, то ён пры першай чутцы пра ўварванне франкаў, пусціўшы на волю лёсу ў Клермоне сваю маці Плацыдзіну і сястру бацькі Алцыму, бег з горада і схаваўся ў Буржы, на зямлі свайго заступніка Хільдэберта. Абедзве ж жанчыны, паслся заваявання краіны франкамі, былі схоплены ў наваколлях горада Каора, пазбаўлены сваёй маёмасці і асуджаны на выгнанне. Тэадорых спрабаваў усталяваць з Хільдэбертам мірныя адносіны і заключыў з ім дагавор аб ненападзе, падмацаваны абодвума бакамі перадачай шматлікіх закладнікаў з сенатарскіх дамоў. Аднак, нягледзячы на гэта, пазбегнуць канфліктаў не ўдалося, і закладнікі сталі прыгоннымі.

Пакідаючы Клермон, Тэадорых пакінуў у ім для аховы свайго сваяка Сігівальда. Аднак гэты Сігівальд здзяйсняў там шмат злачынстваў: ён і сам адбіраў маёмасць у розных асоб, і слугі яго ўвесь час здзяйснялі крадзяжы, забойствы, набегі і рознага роду злачынствы; і ніхто ў іх прысутнасці не смеў і пікнуць. Раздражнёны гэтым Тэадорых у 533 годзе забіў мячом Сігівальда і тайна паслаў сыну Тэадэберту ліст, прапануючы яму забіць Сігівальда, сына Сігівальда, які тады знаходзіўся ў Тэадэберта. Але Тэадэберт не захацеў яго забіваць, таму што даводзіўся апошняму хросным бацькам. Ліст жа, дасланы яму бацькам, ён даў прачытаў самому Сігівальду, і прапанаваў таму бегчы, што Сігівальд і зрабіў, схаваўшыся ў Італіі.

Прыгнечанне паўстання Мундэрыха

Бронзавая манета Тэадорыха I

Тым часам нейкі Мундэрых, які выдаваў сябе за каралеўскага сваяка, сабраў вакол сябе натоўп прыхільнікаў і абвясціў сябе каралём. Паводле «Жыція Святога Гундульфа» (XII стагоддзе), гэты Мундэрых быў сынам Хладэрыха, які забіў, падгавораны Хлодвігам I, свайго бацьку, караля рыпуарскіх франкаў Сігіберта Кульгавага. Пасля чаго Хлодвіг паслаў забойцаў, якія забілі самога Хладэрыха, а яго каралеўства прысвоіў сабе. Мундэрых, мабыць, у той час знаходзіўся ў юным узросце і не мог перашкодзіць гэтаму. Дасягнуўшы сталасці, ён, верагодна, вырашыў адваяваць сваё каралеўства ў сына Хлодвіга Тэадорыха.

Тэадорых паслаў войска, каб сілай захапіць Мундэрыха і пакараць яго. Даведаўшыся пра гэта, Мундэрых, не маючы сіл для абароны, схаваўся з усёй сваёй маёмасцю ў сценах крэпасці Вітры і паспрабаваў там умацавацца з усімі тымі, каго ён угаварыў далучыцца да яго. Войска Тэадорыха, атачыўшы крэпасць, трымала яе аблогу на працягу сямі дзён, аднак, яна не мела ніякага поспеху. Тады кароль паслаў аднаго са сваіх людзей па імі Арэгізіл да Мундэрыха з абяцаннем памілаваць апошняга, калі ён добраахвотна здасца. Арэгізіл, паклаўшы рукі на свяшчэнны алтар, пакляўся ў тым, што Мундэрых, калі выйдзе з крэпасці, застанецца цэлым. Паверыўшы яму, Мундэрых са сваімі людзьмі выйшаў за браму, але тут жа быў атакаваны воінамі Арэгізіла. Перад тым, як пасці ў няроўнай бітве, Мундэрых і яго людзі забілі як самога Арэгізіла, так і многіх з яго салдат. Маёмасць Мундэрыха адышла казне.

З мэтай наладжвання добрасуседскіх адносін, азначыўся шлюб паміж сынам Тэадорыха Тэадэбертам і дачкой караля лангабардаў Вахо Візігардай.

Памёр Тэадорых пасля цяжкай хваробы ў канцы 533 ці пачатку 534 года, на 23-м годзе свайго кіравання. З усіх сыноў Хлодвіга Тэадорых быў самым дзейным і энергічным. Гісторыя гэтага перыяду паказала нам Тэадорыха і яго сына Тэадэберта больш выразна акрэсленымі, чым сыноў Хлодвіга ад Клацільды. І не выпадкова Тэадорых, акрамя «Гісторыі» Грыгорыя Турскага, трапляе таксама і ў «Хроніку» Фрэдэгара і ў «Гісторыю саксаў» Відукінда.

Жонкі і дзеці

• меркавана, з 502 года — меркавана, Эстэр Вестгоцкая, дачка Аларыха II, караля вестготаў. Яна згадваецца толькі ў позніх генеалогіях (пачынаючы з XVII стагоддзя), якія ў якасці пацверджання яе існавання спасылаюцца выключна на меркаванне гісторыка пачатку гэтага стагоддзя Абера ле Міра. Да таго ж, ужо ў XVIII стагоддзі гэта меркаванне падвяргалася сумневу як не пацверджанае якімі-небудзь пэўнымі крыніцамі. Аднак трэба ўлічыць той факт, што сын Тэадорыха Тэадэберт падчас кіравання бацькі быў ужо сталым мужчынам і ніяк не мог быць народжаным бургундскай прынцэсай, з якой Тэадорых ажаніўся ўжо ў сярэдзіне свайго кіравання (прыблізна ў 522 годзе). Значыць, можна выказаць здагадку, што да шлюбу з Суавеготай Бургундскай у Тэадорыха ўжо была першая жонка (ці хоць бы наложніца), якая і нарадзіла яму спадчынніка прастола Тэадэберта. Вядома таксама, што дзесьці каля 502 года Хлодвіг I і Аларых II заключылі дагаворы аб прызнанні граніц, і нават вельмі верагодна, што гэты дагавор быў змацаваны шлюбам паміж старэйшым сынам Хлодвіга і дачкой вестгоцкага караля. Але да гэтага меркавання трэба адносіцца асцярожна, таму што яно не пацвярджаецца звесткамі першакрыніц.
  • Тэадэберт I (каля 503—548) — кароль Аўстразіі
• меркавана, з 522 года — меркавана, Суавегота Бургундская. Грыгорый Турскі ў сваёй «Гісторыі франкаў» апавядае, што Тэадорых узяў у жонкі дачку караля Бургундыі Сігізмунда, аднак не называе яе па імі. Усёабдымны даведнік па генеалогіі, так званы Europaische Stammtafeln сцвярджае, што жонку Тэадорыха клікалі Суавегота (пам. 566). Верагодна, гэта меркаванне грунтуецца на згадцы Суавеготы франкскім гісторыкам і храністам X стагоддзя Фладаардам у «Гісторыі Рэймскай царквы». Гэтая крыніца паведамляе, што «каралева Суавегота» завяшчала адну траціну «ville Virisiaci» (суч. Верзі) царкве Рэймса ў часы біскупа Мапіна, з правам прысваення даходаў ад яго (так званы узуфрукт) на карысць «вышэйзгаданай каралевы дачкі, Тэадэхільды», дадаючы, што апошняя пазней пацвердзіла ахвяраванне ў часы біскупа Эгідзія. Ідэнтыфікацыя каралевы Суавеготы як жонкі караля Тэадорыха залежыць ад ідэнтыфікацыі Тэадэхільды як іх дочкі, што да канца не вызначана. Таму не можа быць канчаткова ўсталявана сувязь паміж Суавеготай, якая згадваецца Фладаардам, і дачкой караля Бургундыі Сігізмунда, якая згадваецца Грыгорыем Турскім. Тым не менш, храналогія адпавядае такой сувязі; біскупства Мапіна датуецца прыкладна 536—560 гадамі, а Эгідзія — каля 560—590. Яшчэ адзін факт, які спрыяе такому атаясненню, такі: як вядома, першай жонкай Жыгімонта была дачка караля остготаў Тэадорыха Вялікага Астрагота. Наяўнасць у імёнах Суавеготы і Астраготы аднаго кораня «гота», які паказвае на іх гоцкае паходжанне, гэта можа пацвярджаць, што Суавегота была дачкой Сігізмунда і Астраготы.
  • меркавана, дачка Тэадэхільда. Пракопій Кесарыйскі піша, што «нейкі муж, па імі Гермегіскл, кіраваў варнамі» і «ён узяў сабе ў законныя жонкі сястру франкскага караля Тэадэберта, таму што нядаўна ў яго памерла яго ранейшая жонка». Сын Гермегіскла ад першага шлюбу Радыгіс пазней, пасля смерці свайго бацькі, ажаніўся са сваёй уласнай мачахай. Пасля «ён адпусціў ад сябе сястру Тэадэберта і ажаніўся з брыційкай». Паведамленне Пракопія служыць відавочным доказам, што ў Тэадэберта была сястра, а ў Тэадорыха, адпаведна, дачка. Магчыма, гэтая яго дачка насіла імя Тэадэхільда. Апроч «Гісторыі Рэймскай Царквы» Фладаарда, дзе Тэадэхільда, як ужо гаварылася вышэй, названа дачкой каралевы Суавеготы, імя Тэадэхільды згадваецца таксама яшчэ ў дзвюх крыніцах. Венанцый Фартунат у канцы VI стагоддзя напісаў эпітафію для «каралевы Тэадэхільды», паведамляючы, што «брат, бацька, муж, дзед і продкі» апошняй былі «каралеўскага паходжання». Грыгорый Турскі, у адной са сваіх малавядомых прац, адзначае вяртанне трыбуна Нуніна з Аверні і прыбыццё ў Асер «у часы … каралевы Тэадэхільды» пасля таго, як ён аддаў даніну, якую сабраў з франкаў, той жа самай каралеве. (Указанне на Асер можа казаць пра тое, што Тэадэхільда, пасля таго як яна пабыла замужам за двума каралямі варнаў, пераехала жыць у Бургундыю, дзе ў той час кіраваў кароль Гунтрамн.)
    Верагодна, што ўсе гэтыя тры крыніцы гавораць пра адну і тую ж асопу; адзіная згадка персоны з такім жа імем для другой паловы VI стагоддзя адносіцца да канкубіны караля Харыберта I, якая была дачкой пастуха і наўрад ці магла называцца сваімі сучаснікамі каралевай. Нямногія асобы былі названы ў сучасных ім крыніцах каралевамі, што значна абмяжоўвае магчымасць выпадковых супадзенняў. Тым не менш, ніводная з гэтых крыніц прама не гаворыць, што Тэадэхільда была дачкой караля Тэадорыха. Аднак, агульны корань «Тэадэ-» у першай частцы абодвух імёнаў можа служыць довадам на карысць блізкага сваяцтва. Застаецца яшчэ адна магчымая нітачка, каб адсачыць далейшае. Крысціян Сетыпані адзначае, што яе пляменнік, кароль Тэадэбальд, атрымаў у спадчыну прастол у 547 годзе «пры рэгенцтве сваёй цёткі Тэадэхільды». Тым не менш, гэты аўтар не прыводзіць спасылак на крыніцы, на якія ён абапіраўся. Такім чынам, у наш час немагчыма праверыць, ці маецца ў гэтых першакрыніцах вырашальная сувязь паміж фразай «яго цётка» і імем «Тэадэхільда».

Дынастыя Меравінгаў
Папярэднік: Хлодвіг I	кароль Аўстразіі 511 — 533/534	Пераемнік: Тэадэберт I

Літаратура

• Григорий Турский. История франков = Historia Francorum. — М.: Наука, 1987. — 464 с.
• Фредегар. Хроника / / The Fourth Book of the Cronicle of Fredegar with its continuations. — London: Thomas Nelson and Sons Ltd, 1960.
• Прокопий Кесарийский. Война с готами // Прокопий Кесарийский. Война с готами. О постройках / Пер. П. С. Кондратьев. — м: Арктос, 1996. — 167 с. — ISBN 5-85551-143-X.
• Видукинд Корвейский. Деяния саксов, кн. I. — м: Наука, 1975.
• Лебек С. Происхождение франков. V—IX века / Перевод В. Павлова. — М.: Скарабей, 1993. — Т. 1. — 352 с. — (Новая история средневековой Франции). — 50 000 экз. — ISBN 5-86507-001-0.
• Кведлинбургские анналы (до 909 года) (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011. Праверана 14 мая 2017.
• Арзаканян М. Ц., Ревякин А. В., Уваров П. Ю. История Франции. — 1-е изд. — М.: Дрофа, 2005. — 474 с. — ISBN 5-7107-6229-6.
• Всемирная история. Энциклопедия. — М.: Государственное издательство политической литературы., 1957. (Средние века: Т.3)
• История средних веков. — 4-е изд. — М.: Издательство Московского университета «Высшая школа», 2003. — 640 с. — ISBN 5-211-04818-0.
• История Франции. — М., 1972-1973.
• Ле Гофф Ж. Цивилизация средневекового Запада. — Екатеринбург: У-Фактория, 2005. — 560 с. — ISBN 5-94799-388-0.
• Chédeville А. La France au Moyen Age. Архівавана 26 верасня 2007.
• Lot F. La France. Des origines à la guerre de cent ans. — Paris: Librairie Gallimard, 1941. — 278 с.
• Lot F. Naissance de la France. — Paris: Librairie Arthème Fayard, 1948. — 864 с.
• Западная Европа. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт. / Автор-составитель В. В. Эрлихман. — Т. 2. (руск.)

Спасылкі

• CLOVIS I 481/82—511, THEODERICH I 511—533, CHLODOMER 511—524, CHILDEBERT I 511—558, THEODEBERT I 533—547, THEODEBALD I 547—555 (англ.). Foundation for Medieval Genealogy. Праверана 8 лютага 2012.
• Theuderich I von Frankenkoenig (ням.). Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer. Архівавана з першакрыніцы 4 лютага 2012. Праверана 8 лютага 2012.
• Генеалагічнае дрэва Меравінгаў на «Хронасе»

Гістарычныя карты

• Франкскае каралеўства
• Варвары
• Франкская дзяржава ў VI стагоддзі
• Дзяржава Меравінгаў
• Франкская дзяржава ў канцы V — першай палове IX ст.
• Меравінгская Галія. VI ст.
• Франкская дзяржава ў V — першай палове VI ст.