Тэруэльская аперацыя
| Тэруэльская аперацыя | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Іспаніі | |||
 Рэспубліканскія салдаты падчас баёў за Тэруэль. | |||
| Дата | 15 снежня 1937 — 22 лютага 1938 | ||
| Месца | Тэруэль, Арагон, Іспанія | ||
| Вынік | перамога франкістаў | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Тэруэльская аперацыя (ісп.: Batalla de Teruel) праходзіла ў снежні 1937 — лютым 1938 года ўнутры горада Тэруэль і яго наваколлі ў перыяд Іспанскай грамадзянскай вайны. Ваюючыя бакі змагаліся ў суровых умовах зімы, найгоршай за апошнія дваццаць гадоў. Адна з самых кровапралітных бітваў за ўсю вайну. Горад некалькі разоў пераходзіў з рук у рукі. За два месяцы баёў Тэруэль неаднаразова падвяргаўся цяжкім артабстрэлам і бамбардзіроўкам, а страты абодвух бакоў перавысілі 140 тысяч чалавек. Перамога нацыяналістаў у гэтай бітве шмат у чым прадвызначыла лёс усёй вайны.
Перадумовы[правіць | правіць зыходнік]
Рашэнне рэспубліканцаў атакаваць Тэруэль тлумачылася цэлым шэрагам стратэгічнымі прычын. Ваеннае кіраўніцтва лічыла, што горад не быў дастаткова абаронены і разглядала яго захоп як магчымасць перахапіць ініцыятыву. На працягу 1937 года тэруэльскі выступ Арагонскага фронту ствараў небяспеку камунікацыям паміж цэнтрам Іспанскай рэспублікі і валенсійскім узбярэжжам. Акрамя таго, Тэруэль быў сімвалам нацыяналістычнай улады ў гэтым рэгіёне і для ўрада Рэспублікі прадстаўляўся прынадным кавалкам. Міністр абароны Індалесіа Прыета ўражлівай перамогай хацеў прадэманстраваць сваю заможнасць і вярнуць рэпутацыю, якая пахіснулася пасля восеньскіх паражэнняў. Прэм’ер-міністр Хуан Негрын імкнуўся атрымаць кантроль над прамысловасцю Каталоніі. І, нарэшце, рэспубліканская разведка далажыла аб тым, што Франка рыхтуе буйнае наступленне на мадрыдскім напрамку ў раёне Гвадалахары, пачатак якога быў прызначаны на 18 снежня. Рэспубліка, жадаючы адвесці гэтую пагрозу ад сталіцы, пачала гэтую бітву 15 снежня.
Поле бітвы[правіць | правіць зыходнік]
Тэруэль — невялікі правінцыйны гарадок, размешчаны ў ніжнім Арагоне. У 1170-м годзе быў умацаваны Альфонса II Арагонскім, як натуральная памежная крэпасць паміж хрысціянскімі і маўрытанскімі дзяржавамі. У 1937 годзе ён выконваў тую ж ролю, падзяляючы рэспубліканскую Валенсію і нацыяналістычную Сарагосу. Горад, размешчаны на зліцці рэк Турыя і Альфамбра, акружаны з усіх бакоў даволі высокімі (да 930 метраў) гарамі. Пасля неаднаразовых спробаў штурму ён быў дадаткова ўмацаваны франкістамі з улікам выгаднага рэльефу, абнесены радамі траншэй. Ключавой вышынёй лічылася, размешчаная на захад ад горада, так званая «Ля Муэла дэ Тэруэль — Зуб Тэруэля» — 1052 метраў над узроўнем мора. Трэба таксама заўважыць, што ў зімовы перыяд часу ў Тэруэле адзначаюцца самыя нізкія тэмпературы ў Іспаніі.
Сілы бакоў[правіць | правіць зыходнік]
Групоўка рэспубліканцаў пад Тэруэлем налічвала 100 000 чалавек. Больш за сто адзінак бранятэхнікі, 125 гармат і амаль усе рэспубліканскія ВПС[4]. Кіраўніцтва войскамі ажыццяўляў генерал Хуан Сарабія. Ад выкарыстання ў бітве інтэрнацыянальных брыгад было вырашана адмовіцца — Тэруэль павінен быў стаць «усеіспанскай» аперацыяй.
Нацыяналісты мала што маглі супрацьпаставіць на гэтым участку фронту. Горад абараняла каля 10 000 чалавек пад камандаваннем палкоўніка Дамінга Рэй Д’Аркура: 3900 салдат 52-й дывізіі Тэруэля (амаль палову складалі фалангісты і грамадзянскія гвардзейцы), а таксама гарадскія апалчэнцы.
Ход падзей[правіць | правіць зыходнік]
Рэспубліканскае наступленне і аблога[правіць | правіць зыходнік]
15 снежня каля трох гадзін дня рэспубліканцы, не праводзячы авіяналётаў і артпадрыхтовак, пачалі наступленне на горад. Утойлівае засяроджванне войскаў Народнай арміі, а таксама моцныя маразы і снегапады забяспечылі раптоўнасць нападу. Генерал Сарабія меў намер акружыць Тэруэль 6 дывізіямі і ўдарамі з трох бакоў захапіць горад. Наступленне прыкрывалі 2 дывізіі, якія павінны былі спыніць спробы нацыяналістаў прыйсці на дапамогу абложаным.
17 снежня рэспубліканцы пры падтрымцы авіяцыі прарываюць пазіцыі нацыяналістаў і атачаюць горад. 18 снежня яны займаюць пазіцыі на ўзгорку на поўдзень ад Тэруэля і атакуюць старыя гарадскія могілкі. 21 снежня рэспубліканцы ўрываюцца ў горад, але нацыяналісты здолелі ўтрымаць цэнтр. На вуліцах разгарнуліся сутычкі. 8 студзеня рэшткі гарнізона на чале з палкоўнікам Рэй дэ Д’Аркура здаюцца ў палон, і горад пераходзіць у рукі рэспубліканцаў. Камандаванне нацыяналістаў расцаніла ўчынак Д’Аркура як здраду, ваенны трыбунал завочна прыгаворвае яго да смяротнага пакарання. Перамога падымае маральны дух народнай арміі, але яна каштуе ёй вялікіх страт у людзях і тэхніцы. На фронце ўсталявалася зацішша.
Спробы нацыяналістаў зняць аблогу[правіць | правіць зыходнік]
Напад рэспубліканцаў на Тэруэль выклікаў разгубленасць у стаўцы Франка і ў камандавання яго арміі. Нямецкія ваенныя саветнікі прапаноўвалі Франка адказаць рэспубліканцам ударам на Цэнтральным фронце, але той вырашае у што бы то ні стала дэблакаваць горад.
Для дапамогі абложанаму Тэруэлю 20 снежня былі накіраваны групоўкі войскаў генералаў дэ Валера і Аранда ў складзе 6 пяхотных дывізій. Да ночы 31 снежня яны прарываюцца да горада і 2 студзеня спрабуюць яго заняць. Аднак падрыў мастоў па загадзе Сарабіі, а таксама ўвядзенне з рэзерву ў бой 5-га армейскага корпуса (2 дывізіі) вымушаюць нацыяналістаў адступіць.
Контрнаступленне нацыяналістаў[правіць | правіць зыходнік]
17 студзеня, ва ўмовах моцных маразоў і снегападаў, бітва аднаўляецца. Пры падтрымцы артылерыі і авіяцыі (500 гармат і 50 самалётаў) войскі нацыяналістаў пераходзяць у наступленне. Часці Народнай арміі нясуць вялізныя страты, пачаў адчувацца востры недахоп медыкаментаў, зброі і боепрыпасаў. Генерал Сарабія ўводзіць падмацаванне для контрнаступлення ў даліне ракі Альфамбра, але беспаспяхова. 22 студзеня нацыяналісты бяруць пад кантроль правы бераг. Армія рэспубліканцаў апынулася ў аблозе.
У пачатку лютага генерал Ягуэ наносіць нечаканы ўдар па пазіцыях непрыяцеля, і за два дні баёў нацыяналісты прасоўваюцца на 40 кіламетраў. Рэспубліканцы губляюць забітымі 15 тыс. салдат і афіцэраў, 7 тыс. апынулася ў палоне. 17 лютага войскі нацыяналістаў выходзяць да Тэруэля.
19 лютага на дапамогу абложаным прыходзіць 5-ы корпус, але занадта позна. 20 лютага рэспубліканцы аказваюцца ў пастцы. Прыета вымушаны дазволіць войскам адступіць. Адступленне хутка перарасло ва ўцёкі, у прыватнасці, у Тэруэлі была кінута знясіленая баямі 46-я дывізія Кампесіна, якой прыйшлося самастойна выходзіць з акружэння. Нацыяналісты ўзялі горад, не сустрэўшы годнага супраціву. Больш за 14 тысяч салдат рэспубліканскай арміі трапілі ў палон пры спробе пакінуць горад.
Вынікі і наступствы[правіць | правіць зыходнік]
Першапачаткова перакідка пад Тэруэль значных сіл вымусіла нацыяналістаў адкласці штурм Мадрыда. Аднак бітва за горад стала бітвай на знясіленне сіл. Нягледзячы на велізарныя страты, нацыяналісты апынуліся ў больш выйгрышным становішчы ў параўнанні з рэспубліканцамі. Паражэнне ў бітве за Тэруэль канчаткова падарвала веру большасці прыхільнікаў Іспанскай Рэспублікі ў перамогу.
Нацыяналісты адкрылі сабе шлях на паўночны захад Пірэнэйскага паўвострава. Бітва за Тэруэль адзначыла пераход стратэгічнай ініцыятывы ў вайне да нацыянальнай арміі.
Страты бакоў[правіць | правіць зыходнік]
Страты абодвух бакоў у Тэруэльском бітве былі каласальнымі. Нацыяналісты страцілі 47 000 чалавек, іх праціўнікі — 55 000. Нягледзячы на загад Прыета аб максімальнай абароне грамадзянскага насельніцтва горада, падчас баёў былі вялікія страты сярод мірных жыхароў, дзесяткі будынкаў былі разбураны.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7.
- Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — С. 216—224. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8
Зноскі
- ↑ Beevor, Antony. The battle for Spain; the Spanish Civil War. Penguin Books. London. 2006. p. 321
- ↑ Beevor, Antony. The battle for Spain; the Spanish Civil War. Penguin Books. London. 2006. p. 322
- ↑ Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. Penguin Books. London. 2001. p. 773
- ↑ Николай Платошкин — Гражданская Война В Испании. 1936—1939 гг. стр. 377.