Рымскія ўзгоркі

Карта старажытнага Рыма

Рымскія ўзгоркі — мясцовасць у Лацыі дзе ўзнік і пабудаваны Рым. У гістарычнай традыцыі, лічаць сем ўзгоркаў — Палацін, Эсквілін, Цэлій, Вімінал, Квірынал, Капітолій, Авенцін.

Першыя сталыя паселішчы ў Лацыі з'явіліся ў кан. 2 тыс. да н.э. на купе Альбанскіх узгоркаў. Гэтыя ўзгоркі былі асяродкам распаўсюджвання ла́цінаў, а пазней, у 7 ст. да н.э. цэнтрам злучэння прымітыўных лацінскіх полісаў у г.зв. Альбанскі саюз.

Рымскія ўзгоркі

Рымскія ўзгоркі былі заселеныя значна пазней за Альбанскія, яны знаходзяцца на адлегласці прыблізна 25 км ад мора на левым беразе Тыбру. Тымчасова, мясцовасць вакол была балоцістай, а некаторыя ўзгоркі мелі стромкія схілы, што рабіла іх прыдатнымі для арганізацыі абароны. У вусці Тыбру з марской вады здаўна здабывалі соль і па левым беразе ракі, углыб мацерыка, ішоў г.зв. Саляны шлях (Via salaria).

Палацін, або Roma quadrata

Першым, у 10— 9 ст. да н.э., лацінамі быў заселены Палацін. Гэта пацвярджаецца як антычнай традыцыяй, так і тапаграфічнымі ўмовамі — схілы Палаціна з трох бакоў вельмі стромкія, толькі ад паўночна-ўсходняга боку быў праход да вяршыні, але і яго было лёгка абараніць. Вяршыня Палаціна мела плошчу 6-8 га і была дастатковай для тымчасова даволі значнага паселішча. Палацін тымчасова акаляла балота, а паблізу яго быў брод праз Тыбр, пад узгоркам ішоў вышэйзгаданы Саляны шлях. Гэты, першы, этап у развіцці Рыму старажытнарымскія пісьменнікі звалі Roma quadrata (Квадратны Рым).

Знешнія ўзгоркі, або Septimontium

Знешнія ўзгоркі — ўмоўная назва ўзгоркаў, якія акаляюць Палацін. Першым са знешніх узгоркаў, у кан. 9 ст. да н.э., быў заселены Эсквілін, на ім пасяліліся сабіны.

8 ст. да н.э. у развіцці Рыма — перыяд, які старажытнарымскія пісьменнікі назвалі Septimontium (Сямігор'е). Праўда, меліся на ўвазе не тыя ўзгоркі, якія зараз завуцца 7-ю рымскімі ўзгоркаў, а дзве верхавіны Палаціна — Палацый і Гермал, тры верхавіны Эсквіліна — Цыспій, Фагутал і Опій, седлавіна Велія, якая злучала Палацін з Эсквілінам, і ўзгорак Цэліё. Такім чынам, тымчасова былі заселеныя тры ўзгоркі — Палацін, Эсквілін і Цэліё.

У 7 ст. да н.э. Рым яшчэ болей пашырыўся да поўначы — былі заселеныя ўзгоркі Вімінал і Квірынал. Узгорак Капітолій быў заселены ў 6 ст. да н.э., а Авенцін толькі ў сяр. 5 ст. да н.э.

Іншыя рымскія ўзгоркі

Апроч вышэйзгаданых, у Рыме, на правым беразе Тыбру, ёсць ўзгорак Янікул (вышыня 85 м), а на поўнач ад яго ўзгорак Ватыкан ці Ватыканскія горы (вышыня 146 м).

Рымскі Падол

Узгоркі Палацін і Эсквілін злучаныя паміж сабою скалістай седлавінай Велія, іншыя ўзгоркі раздзеленая далінамі ў старажытнасці забалочаныя, а пазней асушаныя.

Так, паміж Палацінам і Капітоліям размешчаны даліны Велябр і Валовій рынак (forum Boarium). Паміж Палацінам, Капітоліям і Квірыналам — даліна Форум. Паміж Палацінам і Авенцінам — даліна Мурцыі, якая пазней навалася Вялікім цыркам (Circus Maximus). Паміж Эсквілінам, Віміналам і Квірыналам — даліны Аргілет і Субура. Паміж Цэліям і Авенцінам — Апіева дарога.

Літаратура

• Рымскія ўзгоркі // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.