Уладзімір Іосіфавіч Мархель

Уладзімір Іосіфавіч Мархель
Уладзімір Іосіфавіч Мархель
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	28 сакавіка 1940
Месца нараджэння	Жыгалкі, Мікалаеўшчынскі сельсавет, Стаўбцоўскі раён, Беларусь;
Дата смерці	26 жніўня 2013 (73 гады)
Грамадзянства	СССР; Беларусь;
Альма-матар	філалагічны факультэт БДУ (1964);
Месца працы	Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі; Інстытут літаратуразнаўства НАНБ;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	літаратуразнавец, перакладчык, паэт, літаратар
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Саюз пісьменнікаў СССР;

Уладзімір Іосіфавіч Мархель (28 сакавіка 1940, в. Жыгалкі, Стаўбцоўскі раён — 26 жніўня 2013) — беларускі літаратуразнавец, паэт, перакладчык. Кандыдат філалагічных навук (1982).

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і служачых. Скончыў сярэднюю школу імя Я. Коласа ў в. Мікалаеўшчына (1957) працаваў малатабойцам у калгасе, рабочым ачышчальнага забою (мае кваліфікацыю 6 разраду) на шахце ў Навашахцінску Растоўскай вобласці (Расія). У 1964 годзе скончыў аддзяленне беларускай мовы і літаратуры філалагічнага факультэта БДУ. У 1964—1969 гадах выкладаў рускую мову і літаратуру ў школах — у вёсцы Стадолічы Лельчыцкага раёна, Валожыне, Мінску, працаваў у газеце «Мінская праўда», старшым рэдактарам у Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа АН БССР, малодшым навуковым супрацоўнікам у Аддзеле навуковай інфармацыі па грамадскіх навуках. З 1978 года — навуковы супрацоўнік Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР.

Член Саюза пісьменнікаў СССР (з 1988).

Творчасць

Дэбютаваў вершамі ў 1954 годзе ў стаўбцоўскай раённай газеце «Голас селяніна». З 1957 года выступаў у рэспубліканскім друку як паэт і літаратуразнавец.

Даследаваў беларускую літаратуру ХІХ ст., беларуска-польскія літаратурныя ўзаемасувязі. Сваімі даследаваннямі спрыяў вяртанню польскамоўнай спадчыны ў беларускую культуру. Білінгвальную творчасць беларуска-польскіх пісьменнікаў разглядаў як з’яву двухадзінага літаратурнага працэсу, а станаўленне новай беларускай літаратуры асвятляў ў шырокім гісторыка-культурным кантэксце моўна-этнабеларускага і моўна-пісьмовапольскага ўзаемадзеяння.

Аўтар кніг «Лірнік вясковы: Сыракомля ў беларуска-польскім літаратурным узаемадзеянні» (1983), «Вяшчун славы і волі» (1989, 2005), «Крыніцы памяці: Старонкі беларуска-польскага літаратурнага сумежжа» (1990), «Прадвесце: Беларуска-польскае літаратурнае ўзаемадзеянне ў першай палавіне XIX ст.» (1991), «Ты як здароўе…»: Адам Міцкевіч і тэндэнцыі адраджэння беларускай літаратуры" (1998, дапрац. выд. пад навай «Шлях да Беларусі: Адам Міцкевіч — прадвеснік адраджэння беларускай літаратуры», 2003).

Укладальнік «Твораў» В. Каратынскага (1981, 1994, 2009), «Твораў» Я. Лучыны (1988, 2001), «Санетаў» А. Міцкевіча (1998), кнігі С. Манюшкі «Ліра мая для спеваў: Рамансы і песні на словы У. Сыракомлі» (з В. Скорабагатавым, 1998), а таксама анталагічнага зборніка «Раса нябёсаў на зямлі тутэйшай: Беларуская польскамоўная паэзія XIX ст.», дзе сабраны творы больш як 70 паэтаў, якія апявалі нашу Бацькаўшчыну па-польску.

З польскай на беларускую пераклаў вершы Я. Купалы, асобныя творы В. Дуніна-Марцінкевіча, У. Сыракомлі, В. Каратынскага, Я. Лучыны, Я. Каханоўскага, Л. Стафа, Ю. Тувіма, Р. Дабравольскага, Б. Драздоўскага і інш. Пераклаў на беларускую мову лібрэта М. Радзівіла оперы «Агатка, або Прыезд пана» Я. Д. Голанда.

Выдаў кнігу выбраных перакладаў з польскай мовы «Водгулле» (2000), зборнік санетаў «Згадкі Нясвіжа» У. Сыракомлі і «Зніч любові» Я. Купалы (абедзве 2002).

Бібліяграфія

Творчасць Вінцэся Каратынскага ў ацэнцы сучаснікаў і нашчадкаў // Белороссика: Книговедение, источники, библиография. Мн., 1980.
Лірнік вясковы: Сыракомля ў беларуска-польскім літаратурным узаемадзеянні. Мн., 1983.
Рамантычны фалькларызм паэтаў-філаматаў // Весці АН БССР. Сер. грамад. навук. 1984. № 4.
Białoruska spuścizna literacka Władysіawa Syrokomli // Studia polono-slavica-orientalia: Acta Literaria. 1985. T. 9.
Беларускі фальклор у творчасці польскіх і беларуска-польскіх паэтаў-рамантыкаў // Studia polsko-litewsko-białoruskie. Warszawa, 1988.
Вяшчун славы і волі: Уладзіслаў Сыракомля. Мн., 1989.
Recepcja Jana Kochanowskiego na Biaіorusi // Jan Kochanowski: Epoka—Twуrczość—Recepcja. Lublin, 1989. T. 2
Крыніцы памяці: Старонкі беларуска-польскага літаратурнага сумежжа. Мн., 1990.
Прадвесце: Беларуска-польскае літаратурнае ўзаемадзеянне ў першай палавіне XIX ст. Мн., 1991.
Białorusko-polski bilingwizm jako oznaka odrodzenia białoruskiej literatury // Universitas. 1994. № 8.
Прысутнасць былога: Нарысы, артыкулы, эсэ. Мн., 1997.
Кантамінацыйная білінгвальнасць у беларускім літаратурным працэсе // Acta polono-ruthenica. Olsztyn, 1997.
Mickiewicz—Puszkin: wzajemny przekіad // Acta polono-ruthenica. Olsztyn, 2001.
У кантрастах часу: Аляксандр Ельскі — Выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша аконца» — «Жалейка» Янкі Купалы // Роднае слова. 2003. № 8.
Шлях да Беларусі: Адам Міцкевіч — прадвеснік адраджэння беларускай літаратуры. 2-е выд. Мн., 2003.
Творчасць Уладзіслава Сыракомлі. 2-е выд., дапоўн. і перапрац. Мн., 2005.
«Гісторыя…» Максіма Гарэцкага і «тыпова нашыя камбінацыі» // Роднае слова. 2007. № 2.

Зноскі

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — С. 145. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2003. — С. 413. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.
Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т. / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1986. — Т. 3. Карчма — Найгрыш. — С. 449. — 751 с. — 10 000 экз.
Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1994. — Т. 4. Лазарук — Перкін. — С. 221. — 524 с.; іл.. — ISBN 5-85700-153-6.

Спасылкі

Уладзімір Мархель. Я кожны дзень, як пілігрым, хачу наблізіць далягляд…