Перайсці да зместу

Уладзіслаў Канстанцінавіч Борзабагаты

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Уладзіслаў Канстанцінавіч Борзабагаты
Яліта[d]
Яліта[d]
Дата нараджэння 23 красавіка (5 мая) 1831
Месца нараджэння
Дата смерці 28 сакавіка 1886(1886-03-28) (54 гады)
Месца смерці
Грамадзянства
Адукацыя
Веравызнанне каталік
Асноўныя ідэі ліберальна-дэмакратычныя
Род дзейнасці паўстанец, медык, мемуарыст
Бацька Канстанцін Борзабагаты[d]
Маці Юлія з Туганоўскіх[d]
Узнагароды адмаўляўся прымаць любыя медалі і ордэны
Удзельнік
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уладзіслаў Канстанцінавіч Борзабагаты (23 красавіка (5 мая) 1831, вёска Рутка, Навагрудскі павет, Літоўска-Гродзенская губерня, Расійская Імперыя, — 28 сакавіка 1886, мястэчка Любяшова, Пінскі павет, Мінская губерня, Расійская Імперыя) — медык, кіраўнік Судзеньскага паўстання (1863—1864) у Навагрудскім павеце Мінскай губерні[1], мемуарыст[2].

Карыстаўся крыптанімам K.B.

Паходжанне і сям'я

[правіць | правіць зыходнік]
Шляхецкі герб «Яліта»

Належаў да старажытнага шляхецкага роду Борзабагатых гербу «Яліта», які вядомы з пачатку XVII ст., а прадстаўнікі яго пачаткова былі праваслаўнымі і валодалі невялікімі маёнткамі ў Новагародскім ваяводстве ВКЛ — каля Навагрудка і Слуцка: вёскі Студзянец, Крымілавічы, Кулікова, Залюбеча, Залужжа і Быхаўшчына[3].

Уладзіслаў Борзабагаты нарадзіўся 23 красавіка (5 мая) 1831 г. у спадчынным маёнтку Рутка[4] ў Навагрудскім павеце (Гродзенская губерня, Расійская Імперыя) у сярэднезаможнай дваранскай каталіцкай сям'і Канстанціна Францавіча Борзабагатага (1811—1843) і яго жонкі Юлііі Янаўны Туганоўскай (1812—1880)[5]. Юлія Туганоўская была дачкой суседняга маянткоўца. У шлюбе Кастанціна і Юліі нарадзілася яшчэ 6 сыноў: Юзаф Канстанцінавіч Борзабагаты (1832—1865), вайсковы ўрач Баляслаў Канстанцінавіч Борзабагаты (1833—?), Станіслаў Канстанцінавіч Борзабагаты (1834—?), паўстанец Антоній Канстанцінавіч Борзабагаты (1836—1900), Францішак Канстанцінавіч Борзабагаты і Ігнат Канстанцінавіч Борзабагаты (1835—?)[6]. Канстанцін Францавіч Борзабагаты служыў на выбарных дваранскіх пасадах — спачатку навагрудскім павятовым межавым суддзёй, а пасля гродзенскім губернскім межавым суддзёй[6].

Дзед Уладзіслава — Франц (Францішак) Андрэевіч Борзабагаты — быў навагрудскім павятовым суддзёй і ў спадчыну ад бабулі (Кацярыны са шляхецкага роду Іздзебскіх) атрымаў маёнткі Студзянец і Крымілавічы (Кржымілавічы)[3]. Прадзед Андрэй Вінцэнтавіч Борзабагаты атрымаў пасаду вознага Новагародскага ваяводства[3].

Спачатку Уладзіслаў Канстанцінавіч Борзабагаты быў хрышчаны ў 1831 г. бацькамі ва ўніяцкай царкве ў вёсцы Сянежыцы Навагрудскага павета і атрымаў імя «Уладзіслаў»[7]. Пазней, у пяцігадовым узросце быў (па жаданні бацькоў) 11 жніўня 1836 г. хрышчаны ў Навагрудку ў каталіцтва і атрымаў імя «Уладзіслаў Марк», з якіх звычайна карыстаўся імем «Уладзіслаў»[7].

Маёнткі

[правіць | правіць зыходнік]

Бацька Уладзіслава Канстанцін Францавіч Борзабагаты атрымаў у 1820 г. у спадчыну па тастаменту ад свайго пляменніка Людвіка Борзабагатага маёнтак Рутка з 70 прыгоннымі (34 мужчынскага полу і 36 жаночага), а ў 1829 г. у спадчыну ад свайго бацькі Франца частку маёнтка Студзянец[8].

Уладзіслаў нарадзіўся і вырас у Рутцы ў бацькоўскім новым драўляным палацыку плошчай 36x13,5 аршын[6].

Адукацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Пачатковую адукацыю і выхаванне атрымаў у бацькоўскім доме пад наглядам сваёй маці, што дазволіла Уладзіславу ў 1842 г. паступіць адразу ў трэці клас вучылішча ў Навагрудку, дзе быў 5-гадовы тэрмін навучання[9].

У 1846 г. Уладзіслаў стаў вучыцца ў Слуцкай кальвінісцкай гімназіі, куды юнаку дапамог паступіць на навучанне даўні знаёмы яго маці — дваранін-кальвініст і маянтковец Павел Воўк, які быў мецэнатам і ахвяраваў значныя сродкі на ўтрыманне Слуцкай кальвінсцкай гімназіі. Менавіта па пратэкцыі Паўла Воўка Уладзіслава Борзабагатага прынялі ў гімназію як кальвініста, хоць у сапраўднасці Уладзіслаў ім не быў[10]. У 1848 г. Уладзіславу прышлося пакінуць гімназію за беспадстаўныя абвінавачанні з боку гімназічнай адміністрацыі ў нядобранадзейнасці, што з той пары, паводле ўласных успамінаў, настроіла юнака «супраць усяго рускага»[11].

У 1848 г. Уладзіслаў паступіў у Мінскую гімназію з умовай, што ён будзе жыць у інтэрнаце пад наглядам[12]. За ўдзел у мінскай секцыі тайнай арганізацыі «Братні саюз літоўскай моладзі», у 1849 г. Уладзіслаў быў выключаны з Мінскай гімназіі без права паступлення ў іншыя навучальныя ўстановы[1][13]. Пасля следства быў асуджаны на экзекуцыю, і 27 чэрвеня 1849 г. (у дзень сваіх імянін) у Мінску ў двары гімназіі пры прысутнасці іншых гімназістаў атрымаў на лаўцы замест 100 прысуджаных удараў лазовай палкай 101 удар, што дало Уладзіславу падставу называць сябе «кавалерам 101 рускай палкі»[14]. Публічны здзек абвастрыў яго нянавісць да расійскіх улад[14].

Пачаў займацца самаадукацыяй: філасофія, палітычная эканомія (эканамічная тэорыя)[14].

Пасля амністыі ў 1855 г., якую новы расійскі імператар Аляксандр II даў усім выключаным па палітычным матывам навучэнцам, Уладзіслаў паступіў у канцы 1855 г. на медыцынскі факультэт Маскоўскага ўніверсітэта[15]. У час вучобы далучыўся да канспіратыўнай студэнцкай суполкі «Агул»[16].

Праца гувярнёрам і шлюб

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля выключэння з Мінскай гімназіі пачаў працаваць у Навагрудку ў навагрудскага павятовага ўрача П.Ф. Гнаінскага гувярнёрам яго дзяцей. У доме Гнаінскага пазнаёміўся з іншай гувярнанткай урача — Фані Штрудзель дэ Бельмон (Fanny Strudel de Belmont), якая нарадзілася ў Лазане (Швейцарыя) і была швейцаркай. 15 жніўня 1854 г. Уладзіслаў ажаніўся з Фані ў Навагрудку[14]. Яго жонка Фані пачала называцца на мясцовы манер як «Францішка». У шлюбе нарадзіліся 8 дзяцей, з якіх выжылі толькі дачка Вераніка (1859—1953) і сын Уладзіслаў (1862 г.нар.).

Працоўная дзейнасць на радзіме да Студзеньскага паўстання

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля атрымання 10 чэрвеня 1861 г. дыплома выпускніка Маскоўскага ўніверсітэта працаваў урачом у Навагрудку[1][2][17]. У красавіку 1861 г. Уладзіслаў Борзабагаты быў у ліку тых асоб, якія наладзілі ўрачыстую сустрэчу Уладзіславу Міцкевічу (сыну паэта Адама Міцкевіча), які наведаў Навагрудак[18].

Удзел у Студзеньскім паўстанні (1863—1864)

[правіць | правіць зыходнік]

У 1862 г. стаў прадстаўніком Літоўскага правінцыйнага камітэта ў Навагрудскім павеце, а паўстанцкая арганізацыя дзякуючы Борзабагатаму ў канцы 1862 г. налічвала звыш 100 чалавек (у тым ліку брат жонкі — Рудольф Штрудзель)[19].

Падчас Судзеньскага паўстання (1863—1864) у студзені-лютым 1863 г. быў паўстанцкім камісарам Навагрудскага павета (Мінская губерня), аднадумцам Кастуся Каліноўскага і належаў да групоўкі «чырвоных», абараняў інтарэсы сялян, патрабаваў экспрапрыяцыі зямельнай маёмасці памешчыкаў[1]. Пасля перахопу ўлады групоўкай «белых» на пасаду паўстанцкага кіраўніка (камісара) Навагрудскага павета быў прызначаны замест Борзабагатага маянтковец Канстанцін Кашыц (каля 1822—1881), а Борзабагатага паўстанцкі Віленскі камітэт прызначыў на пасаду цывільнага начальніка Навагрудскага павета, каб Борзабагаты як добры хімік рабіў порах для паўстанцаў, аднак Борзабагаты адмовіўся стаць цывільным начальнікам[20]. Кашыц хацеў адцягнуць пачатак паўстання ў Навагрудскім павеце да мая 1863 г., бо лічыў, што павет яшчэ слаба падрыхтаваны для гэтага (мелася толькі 80 паўстанцаў)[20]. У красавіку 1863 г. (паводле планаў і загаду Зігмунта Серакоўскага) навагрудскі паўстанцкі атрад каля 130 чалавек рушыў дзвюма групамі ў месца збору — Налібоцкую пушчу да вёскі Налібакі[21]. Борзабагаты займаўся забеспячэннем зброяй, адзеннем і харчаванне атрада[22]. 7 красавіка 1863 г. адбыўся бой навагрудскага паўстанцкага атрада (каля 150 чалавек) з царскімі войскамі каля Налібакаў: паўстанцы адступілі, страціўшы па розным дадзеным 30-60 чалавек, але хутка да атрада далучыліся і новыя ахвотнікі, а атрад уступаў у дробныя сутычкі з праціўнікам[23]. Непасрэдна Уладзіслаў не прымаў удзел у бітвах, а толькі кіраваў і арганізоўваў, быў лекарам паўстанцаў; ваяваў непасрэдна толькі яго брат Антоній Канстанцінавіч Борзабагаты[22].

У сярэдзіне мая 1863 г. Борзабагаты атрымаў загад ад Кастуся Каліноўскага накіраваць навагрудскі атрад (дзе мелася ўжо каля 140 чалавек) пад Мілавіды ў Слонімскім павеце на злучэнне з іншымі атрадамі паўстанцаў[22]. 22 мая адбылася бітва пад Мілавідамі, якая стала адной з самых буйных бітваў паўстання ў Беларусі. Пасля бітвы рэшткі атрада вярнуліся ў чэрвені 1863 г. у Навагрудскі павет і, пасля невялікіх сутычак, у кастрычніку 1863 г. самараспусціліся[24].

Следства па справе арганізацыі паўстання ў Навагрудскім павеце прызнала ў верасні 1864 г. менавіта лекара Уладзіслава Борзабагатага самым галоўным і дзейсным арганізатарам паўстання ў павеце[24].

Пасля задушэння Студзеньскага паўстання Борзабагаты быў на нелегальным становішчы ў г. Гродна[25]. Завочна прыгавораны 8 снежня 1864 г. расійскай уладай да пакарання смерцю[1][26]. З Гродна пераежае таемна ў г. Каліш (Расійская Імперыя), а пасля праз аўстрыйскую мяжу едзе ў пачатку 1865 г. у Італію[25].

Жыццё ў эміграцыі

[правіць | правіць зыходнік]

У чэрвені 1865 г. з Італіі пераязджае ў Францыю — у г. Марсель, са жніўня 1865 г. жыў у Парыжы, меў медыцынскую практыку[27]. Вясной 1866 г. едзе ў г. Бухарэст (Румынія), а пасля ў г. Мілан (Італія), адкуль піша ў Навагрудак ліст да жонкі прыслаць яму дыплом аб медыцынскай адукацыі[27].

У 1870 г. жонцы з дзецьмі ўдалося прыехаць у Парыж, бо дапамагло тое, што яна была грамадзянкай Швейцарыі[28]. Жыццё ў Парыжы было для сям'і цяжкім, бо, маючы расійскі дыплом, Уладзіслаў Борзабагаты мог лячыць толькі эмігрантаў з ліку грамадзян Расійскай Імперыі. Для атрымання больш шырокай кліентуры вырашыў прайсці перападрыхтоўку і засваенне самых новых метадаў лячэння ў парыжскіх клініках, што ўдалося дзякуючы здольнасцям і настойлівасці[28]. У Парыжы вылячыў графа Уладзіміра Пятровіча Буткова (ад псіхічнага захворвання — маніі вялікасці), які быў высокім расійскім саноўнікам, любімцам расійскага імператара Аляксандра II і беспаспяхова лячыўся датуль у Парыжы ў французскіх лекараў. Пра ход лячэння расійскае пасольства штодзённымі тэлеграмамі паведамляла расійскаму імператару[29]. Пасля выздараўлення ад расійскага цара граф Павел Андрэевіч Шувалаў прыехаў з праверкай у Парыж, выказаў Борзабагатаму падзяку і паабяцаў пратэкцыю Борзабагатаму ў выпадку вяртання ў Расійскую Імперыю[29]. Борзабагаты прасіў у графа Шувалава, які быў набліжанай і даверанай асобай расійскага імператара, каб яму дазволілі вярнуцца менавіта ў Навагрудак і каб дазволілі там выдаваць часопіс. На права выдаваць часопіс граф Шувалаў не згадзіўся. За паспяховае лячэнне жонка Буткова дала 700 рублёў, што Борзабагаты прыняў[29].

У Парыжы зноў сустрэўся з Уладзіславам Міцкевічам, стаў наведвальнікам яго парыжскай кнігарні і цесна пасябраваў з сынам паэта[29]. У Парыжы Уладзіслаў Борзабагаты таксама далучыўся да левага крыла шматлікіх пасляпаўстанцкіх эмігрантаў з зямель Польшчы, Беларусі і Літвы, якое групавалася вакол Аб'яднання польскай дэмакратыі[29]. Расійскае пасольства ў Францыі займалася шпіянажам за эмігрантамі з Расійскай Імперыі, у тым ліку за Борзабагатым[30].

Удзельнічаў у франка-прускай вайне (1870—1871) у складзе французскай арміі ў якасці лекара 4-га лятучага батальёна Луарскай арміі[30]. Сам непасрэдна не ваяваў, але жыццё яго не раз падвяргалася рызыцы, бо на працягу 4 месяцаў аказваў на полі бою медыцынскую дапамогу гвардзейцам, мёрз і галадаў з імі ў акопах[30]. У студзені 1871 г. (пасля заключэння міру) выйшаў у адстаўку — у званні капрала[30]. На ўрачыстыя провады Борзабагатага сабраўся ўвесь батальён. З-за сціпласці адмовіўся перад батальёнам ад прыняцця медалёў і крыжоў. Паколькі Борзабагаты вызначыўся ў час вайны, то мог атрымаць па праву французскае грамадзянства, але гэтую прывілею не выкарыстаў, хоць і працягваў жыць у Францыі, бо заўжды думаў аб вяртанні на радзіму[30].

У часы Парыжскай камуны (1871) уступіў у Нацыянальную гвардыю, у красавіку 1871 г. стаў паплечнікам і урачом пры штабе генерала Парыжскай камуны Валерыя Урублеўскага, які камандаваў войскамі левага фланга[31]. Быў галоўным медыкам Парыжскага шпіталя. У час баёў у Парыжы быў памылкова арыштаваны, бо зайшоў у булачную ў старой шапцы 4-га батальёна, таму яго прынялі за шпіёна і маглі расстраляць, але Урублеўскі хутка заступіўся за Борзабагатага[32].

Пасля падаўлення Парыжскай камуны Борзабагаты быў арыштаваны новай французскай уладай, яго адправілі за краты ў Версаль, дзе ён 7 тыдняў чакаў прысуду і зносіў здзек і допыты. Па прыгавору быў асуджаны на катаржныя работы на галеры, хоць пагражаў яму і расстрэл[33]. Аднак на галерах не быў, бо ўжо ў верасні 1871 г. быў вызвалены і прадоўжыў медыцынскую практыку[33]. У маі 1872 г. пераехаў сам у г. Кракаў, а жонка і дзеці засталіся ў Парыжы[2][33].

У Кракаве Борзабагаты жыў у падвале і зарабляў нелегальнай практыкай урача, за што 24 мая 1873 г. яго прыцягнулі да адказнасці за гэта, але справа была спынена[30]. У кастрычніку 1874 г. у Кракаў прыехала і жонка Фані з дзецьмі. У 1874 г. напісаў зварот да графа Паўла Андрэевіча Шувалава з просьбай вярнуцца ў Расійскую Імперыю, на што атрымаў станоўчы водгук[34].

Вяртанне ў Расійскую Імперыю

[правіць | правіць зыходнік]
Паведамленне віленскага генерал-губернатара Пятра Альбядзінскага мінскаму грамадзянскаму губернатру аб вяртанні на радзіму з эміграцыі і ссылцы ў Кастрамскую губерню удзельніка паўстання вольнапрактыкуючага доктара г. Навагрудка Уладзіслава Барзабагатага і аб падачы яго жонкай Францішкай прашэння аб прыняцці яе з дзецьмі Уладзіславам і Веранікай у расійскае падданства (першая старонка). Выдадзена ў г. Вільня (Расійская Імперыя), 2 сакавіка 1876 г.

Заўпэўнены ў дапамозе, былы паўстанец 4 лістапада 1874 г. здаўся на заходняй мяжы Расійскай Імперыі афіцыйным уладам. Борзабагатага пад канвоем даставілі ў Вільню і размясцілі ў басціён №14 цытадэлі на вуліцы Антокалькай[35]. Пачаліся дні чакання; вязню дазволілі напісаць жонцы. Расійскімі ўладамі збіраліся звесткі, у тым ліку аб удзеле Борзабагатага ў Парыжскай камуне. Смерць яму не пагражала, бо дзейнічала пратэкцыя графа Паўла Шувалава, але лёс арыштанта быў неакрэсленым. 26 студзеня 1875 г. Борзабагаты напісаў прашэнне не высылаць яго ў паўночныя раёны Расійскай Імперыі, указваючы, што 6 дзяцей ужо памерлі ад сухотаў і ён непакоіцца аб здароўі двух астатніх (Уладзіслава і Веранікі)[36].

Ваенны суд 1 красавіка 1875 г. асудзіў Борзабагатага на 20 год катаргі на рудніках і пазбаўленне дваранскага звання, але замяніў на пазбаўленне статусу двараніна і пасяленне ў Томскай губерні з забаронай 2 гады адлучацца з губерні і забаронай на 4 гады заязджаць у іншыя губерні Сібіры. Выкананне прысуду зацгвалася. Нарэшце 26 чэрвеня 1875 г. расійскі імператар дазволіў выслаць арыштанта ў адну з губерняў цэнтральнай часткі Расіі — на выбар міністра ўнутраных спраў[37]. У выніку месцам ссылкі на 10 год стала Кастрамская губерня; у чэрвені 1875 г. Борзабагаты ў суправаджэнні двух жандараў адправіўся ў Кастраму, а пасля ў невялікае сяло Архангельск (Кастрамская губерня)[37]. Неўзабаве яму ўдалося дабіцца ад улад заняцца медыцынскай практыкай у якасці земскага ўрача ў г. Варнавіне[38].

У 1876 г. атрымаў дазвол на прыезд у Расійскую Імперыю сваёй жонкі і дзяцей, чаму зноў дапамагла пратэкцыя Шувалава. Па дарозе да мужа жонка і дзеці наведалі матку Уладзіслава ў маёнтку Вясёлы Двор (Слонімскі павет)[38]. За адданую службу і ліквідацыю эпідэміі тыфу атрымаў ад пацыентаў залаты гадзіннік з дарчым надпісам[38].

У 1884 г. скончыліся 10 год яго ссылкі. Борзабагаты адразу вырашыў вярнуцца ў родныя мясціны, наведаў Навагрудак, аднак улады не дазволілі яму там пасяліцца. У Мінскай губерні была вакантнай пасада сельскага ўрача ў мястэчку Любяшова Пінскага павета, дзе Борзабагаты пасяліўся з сям'ёй, працаваў урачом і памёр 28 сакавіка 1886 г.[39] Пахаваны ў Любяшове (цяпер гэта ўжо Валынская вобласць Украіны), магіла з цягам часу згубілася.

Напісаў успаміны пра Студзеньскае паўстанне[1].

Нашчадкі роду Борзабагатых

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля эміграцыі сына Уладзіслава, маці Юлія Борзабагатая (з роду Туганоўскіх) вымушана была прадаць маёнтак Рутка і пераехала з сынам Ігнатам Канстанцінавічам Борзабагатым у маёнтак Вясёлы Двор (Слонімскі павет). Ігнат валодаў маёнткам да 1939 г., калі Заходняя Беларусь была далучана да БССР[40]. У міжваенны час у Заходняй Беларусі жыло шмат сваякоў Уладзіслава Борзабагатага, якія пасля Другой сусветнай вайны аселі ў Польшчы. У 1938 г. у Польшчы быў апублікаваны нарыс Канстанціна Канстанцінавіча Борзабагатага (1906—1936) аб сваім сваяку Уладзіславе Борзабагатым[41].

Дачка Уладзіслава Борзабагатага Вераніка памерла 17 ліпеня 1953 г. у Польшчы, а пры жыцці склала геналагічнае дрэва свайго роду ад XV ст.[41]

Ушанаванне памяці

[правіць | правіць зыходнік]

2 жніўня 1981 г. доктар медыцынскіх навук, прафесар Вітольд Часлававіч Бржэскі (1913—1984), які заснаваў і на працягу 20 год узначальваў у Гродзенскім дзяржаўным медыцынскім інстытуце кафедру сацыяльнай гігіены і арганізацыі аховы здароўя, распачаў перапіску з Навагрудскім камітэтам Камуністычнай партыі Беларусі аб увекавечанні памяці ў г. Навагрудку ўрача і паўстанца Уладзіслава Борзабагатага. Да перапіскі дабаўляліся копіі дакументаў з Цэнтральнага дзяржаўнага гістарычнага архіва Літвы і спіс літаратурных крыніц. У выніку пасля шматмесячнай перапіскі 15 верасня 1982 г. Навагрудскі камітэт Камуністычнай партыі Беларусі вырашыў перайменаваць у г. Навагрудку вуліцу Бальнічную ў вуліцу Уладзіслава Канстанцінавіча Борзабагатага[42]. Вуліца носіць яго імя і дагэтуль.

У 1991 г. у вёсцы Рутка 1 з нагоды 160-гадовага юбілея нараджэння Уладзіслава Борзабагатага быў устаноўлены памятны знак — прывезены з ваколіцы камень-валун, да якога прымацавалі мемарыяльную шыльду[43].

Зноскі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б в г д е Борзобогатый Владислав Константинович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 73. — 737 с.
  2. ↑ а б в Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
  3. ↑ а б в Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 22.
  4. ↑ Зараз гэтая вёска ў Навагрудскім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі мае назву «Рутка 1».
  5. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 21—23.
  6. ↑ а б в Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 24.
  7. ↑ а б Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 21.
  8. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 22, 23, 24.
  9. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 22, 27.
  10. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 28.
  11. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 29, 30.
  12. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 30.
  13. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 31.
  14. ↑ а б в г Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 32.
  15. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 33, 34.
  16. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 35.
  17. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 36.
  18. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 41.
  19. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 40, 43, 44.
  20. ↑ а б Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 48.
  21. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 51.
  22. ↑ а б в Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 53.
  23. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 52.
  24. ↑ а б Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 57.
  25. ↑ а б Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 59.
  26. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 58.
  27. ↑ а б Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 62.
  28. ↑ а б Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 63.
  29. ↑ а б в г д Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 64.
  30. ↑ а б в г д е Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 65.
  31. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 66.
  32. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 67.
  33. ↑ а б в Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 68.
  34. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 70, 71.
  35. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 71.
  36. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 71, 72.
  37. ↑ а б Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 72.
  38. ↑ а б в Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 73.
  39. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 74.
  40. ↑ Ігнатовіч, Ф. І. Уладзіслаў Борзабагаты… С. 75.
  41. ↑ а б Ігнатовіч, Ф. І. Уладзіслаў Борзабагаты… С. 76.
  42. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 76—78.
  43. ↑ Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты... С. 78.

Зноскі

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
commons: Уладзіслаў Канстанцінавіч Борзабагаты на Вікісховішчы
  • Ігнатовіч, Ф.І. Уладзіслаў Борзабагаты / Ф.І. Ігнатовіч. — Мінск : Полымя, 1993. — 79 с.
  • Восстание в Литве и Белоруссии 1863—1864 гг. М., 1965
  • Грицкевич В. П. С факелом Гиппократа. Мн., 1987
  • ЭГБ, т. 2
  • АЗБ.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Уладзіслаў_Канстанцінавіч_Борзабагаты&oldid=4769461"