Фульдскае абацтва

Княства-абацтва ў складзе Свяшчэннай рымскай імперыі
Імперскае абацтва Фульда
Reichsabtei Fulda
Герб Сцяг
Зямлі абацтва на карце Гесэна (1400 год)
<   >  > 774 — 1752
Сталіца	Фульда
Афіцыйная мова	лацінская мова
Форма кіравання	Тэакратыя
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Імперскае абацтва Святога Баніфацыя — адно з найбагацейшых абацтваў сярэдневяковай Германіі, якое з 774 па 1802 гг. мела статус імперскага. Заснавана на беразе ракі Фульда 12 сакавіка 744 года Стурміем — любімым вучнем «апостала Германіі» Баніфацыя, чый прах пахаваны ў абацтве. Вакол кляштара з часам вырас горад Фульда.

Рэзідэнцыя князёў-абатаў Фульды

Гравюра з відам абацтва (1655)

Мініяцюры з Фульдскага сакраментарыя (XI стагоддзе)

Інтэр'ер «высокай царквы» абацтва

Абацтва пасля перабудоў Дынцэнгофера

Абацтва Фульда было заснавана ў 744 годзе святым Стурміем, вучнем святога Баніфацыя, стаўшы аўтаномнай адзінкай мясцовай царквы і адным з цэнтраў хрысціянскай місіі ў Германіі. У кляштары быў прыняты статут Святога Бенедыкта. Ужо пры жыцці Св. Баніфацыя абацтва ў Фульдзе абзавялося землям у Саксоніі і Цюрынгіі. З 751 года абат падпарадкоўваўся не мясцоваму біскупу, а непасрэдна Папе Рымскаму. Да мошчаў Св. Баніфацыя не вычэрпваўся паток пілігрымаў. Пры абаце Рабане Маўры ў 822—844 гг. у манастырскіх сценах пражывала больш за 600 манахаў. У пачатку 820-х гг. узведзена крыпта, дзе хавалі брацію (цяпер царква Св. Міхаіла).

Пасля мучаніцкай смерці ад рук язычнікаў-фрызаў, мошчы Святога Баніфацыя былі перанесены ў Фульду. Новыя ахвяраванні дазволілі заснаваць падворак у Гамельне. Святы Лул, пераемнік Святога Баніфацыя на кафедры Майнца, спрабаваў падпарадкаваць абацтва сваёй юрысдыкцыі, але без поспеху. З гэтай прычыны ён заснаваў абацтва Герсфельд, на мяжы з Фульдай.

Паміж 790 і 819 гадамі абацтва было рэканструявана. Праект новага манастырскага храма меў у аснове мадэль будынка IV стагоддзя (цяпер знесенага), старажытнай базілікі Святога Пятра ў Рыме. Мошчы Святога Баніфацыя, празванага «апосталам Германіі», былі пахаваны ў крыпце. Царква была цалкам перабудавана ў эпоху барока. Невялікая капліца IX стагоддзя знаходзілася недалёка ад царквы. Пазней на гэтым месцы быў заснаваны жаночы кляштар.

Фульда ўвайшла ў гісторыю як адзін з цэнтраў каралінгскага адраджэння. Адгэтуль рассылаліся місіі па ўсёй Саксоніі. Кляштар славіўся сваім скрыпторыем і бібліятэкай, дзе захоўвалася не менш за 2000 рукапісаў. У наш час асноўная частка манастырскіх архіваў захоўваецца ў Марбургу.

У X стагоддзі настаяцель манастыра быў прызнаны главой усіх бенедыкцінцаў Германіі і Галіі. У XII стагоддзі абаты выконвалі функцыю імперскіх канцлераў, а ў 1220 г. Фрыдрых II замацаваў за імі прывілеі князёў імперыі. Аднак узмацненне майнцкіх архібіскупаў і Гесэнскага дому паступова зрабіла Фульду пешкай у барацьбе гэтых магутных феадалаў за панаванне ў Сярэднім Парэйнні.

У сярэдзіне XV стагоддзя кляштар страчвае рэшткі былога палітычнага значэння, а ў гады Сялянскай і Трыццацігадовай войнаў падвяргаецца неаднаразоваму разрабаванню. Пасля Рэфармацыі абацтва апынулася акружаным пратэстанцкімі землям. Саборная царква 1294—1312 гг. у XVII стагоддзі падверглася панаўленню, а ў XVIII стагоддзі была выбудавана нанова ў стылі сталага барока па праекце Ёгана Дынцэнгофера.

У 1752 годзе абацтва стала цэнтрам аднайменнай епархіі. У 1730—1757 гг. для абата-біскупа Адольфа фон Дальберга за 4 км ад Фульды была пабудавана барочная рэзідэнцыя — палац-замак Фазанеры. Сямейства Дальбергаў у асобе Карла Тэадора працягвала панаваць у Фульдзе і ў эпоху Напалеонаўскіх войнаў.

Пры секулярызацыі імперскіх уладанняў у 1801 г. біскупства Фульда і абацтва Корвей планавалася перадаць Вільгельму V Аранскаму, аднак у выніку Фульда ўвайшла ў склад каралеўства Вестфалія (1806) і вялікага герцагства Франкфурцкага (1810). Рашэннем Венскага кангрэса горад Фульда і іншыя ўладанні біскупа былі прыпісаны да тэрыторыі вялікага герцагства Гесэнскага.

Князі-абаты Фульды

Стурмій (744—779); Баўгульф (779—802); Ратгар (802—817); Айгіль (818—822); Рабан Маўр (822—842); Хата I (842—856) Тыёта (856—869); Зігігарт (869—891); Гуогі (891—915); Гельмфрыд (915—916); Гайка (917—923); Гільтыберт (923—927); Гадамар (927—956); Хата II (956—968); Верынар (968—982); Брантах I (982—991); Хата III (991—997); Эркенбальд (997—1011); Брантах II (1011—1013); Попа (1013—1018); Рыхард (1018—1039); Зігіварт (1039—1043); Роінг (1043—1047); Эгберт (1047—1058); Зігфрыд (1058—1060); Відэрад фон Эпштайн (1060—1075); Руотгарт (1075—1096); Годэфрыд (1096—1109); Вольфгельм (1109—1114); Эрлаф фон Бергольц (1114—1122); Ульрых фон Кемнатэн (1122—1126); Генрых I фон Кемнатэн (1126—1132); Берта I фон Шліц (1132—1134); Конрад I (1134—1140); Алегольф (1140—1148); Ругер I (1148); Генрых II фон Бінгартэн (1148—1149); Марквард I (1150—1165); Гернат (1165); Герман (1165—1168); Бурхард фон Нюрынгс (1168—1176);

Ругер II (1176—1177); Конрад II (1177—1192); Генрых III фон Кронберг (1192—1216); Гартман I (1216—1217); Куна (1217—1221); Конрад III фон Малькес (1221—1249); Генрых IV фон Эртгаль (1249—1261); Берта II фон Лайбальц (1261—1271); Берта III фон Макенцэль (1271—1272); Берта IV фон Бімбах (1273—1286); Марквард II фон Бікенбах (1286—1288); Генрых V фон Вайльнау (1288—1313); Эберхард фон Ротэнштайн (1313—1315); Генрых VI фон Гоэнберг (1315—1353); Генрых VII фон Кранлукен (1353—1372); Конрад IV фон Ханау (1372—1383); Фрыдрых I фон Ромрад (1383—1395); Ёган I фон Мерлау (1395—1440); Герман II фон Бухенау (1440—1449); Райнгард фон Вайльнау (1449—1472); Ёган II фон Гененберг-Шлезінген (1472—1513); Гартман II Кіркберг (1513—1521/29); Ёган III фон Гененберг-Шлезінген (1521/29 — 1541); Філіп Шэнк цу Швайнсберг (1541—1550); Вольфганг Дытрых фон Ойзіггайм (1550—1558); Вольфганг Шуцбар (1558—1567); Філіп Георг Шэнк цу Швайнсберг (1567—1568); Вільгельм Гартман фон Клаўэр цу Вора (1568—1570); Бальтасар фон Дэрнбах (1570—1606); Юліус Эктэр фон Меспельбрун (1576—1602); Ёган Фрыдрых фон Швальбах (1606—1622); Ёган Бернхард Шэнк цу Швайнсберг (1623—1632); Ёган Адольф фон Гоэнек (1633—1635); Герман Георг фон Нойгаф (1635—1644); Яахім фон Гравенег (1644—1671); Бернхард Густаў фон Бадэн-Дурлах (1671—1677); Плацыдус фон Дростэ (1678—1700); Адальберт I фон Шлайфрас (1700—1714); Канстанцін фон Бутлар (1714—1726); Адольф фон Дальберг (1726—1737); Аманд фон Бусек (1737—1756), з 1752 года князь-біскуп.

Літаратура

• Фульда, город // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фульдскае абацтва
• Артыкул у Каталіцкай энцыклапедыі