Харвацкі савет абароны

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Не блытаць з Харвацкімі абарончымі сіламі.
Харвацкі савет абароны
(Харвацкае веча абароны)
Шаўрон салдатаў Харвацкага савета абароны
Гады існавання 8 красавіка 1992 — кастрычнік 1995
Краіна  Харвацкая рэспубліка Герцаг-Босна
Падпарадкаванне прэзідэнт Харвацкай рэспублікі Герцаг-Босна
Тып сухапутныя войскі
Складаецца з пяць аператыўных зон, пазней пяць корпусных рэгіёнаў
Колькасць 34,8 тысяч чалавек (на люты 1993)[1]; каля 50 тысяч чалавек (з улікам міліцыі)[2]
Дыслакацыя Мостар (штаб-кватэра)
Мянушка ХСА, ХВА (харв.: HVO)
Колеры карычневы
Марш HVO nas vodi
Удзел у Баснійская вайна (Харвацка-баснійскі канфлікт)
Знакі адрознення
Сцяг Харвацкага савета абароны Шаўрон ХВА для салдатаў Харвацкай рэспублікі Герцаг-Босна
Камандзіры
Вядомыя камандзіры Антэ Роса, Мілівай Петкавіч, Ціхамір Блашкіч

Харвацкі савет абароны (харв.: Hrvatsko vijeće obrane), таксама вядома літаральна як Харвацкае веча абароны (адпаведныя скарачэнні ХВА і ХСА) — узброеныя фарміраванні харватаў Босніі і Герцагавіны, якія існавалі ў час Баснійскай вайны з 1992 па 1995 гады. Сфарміраваны пасля распаду Югаславіі 8 красавіка 1992 года членамі партыі «Харвацкая дэмакратычная садружнасць».

Харвацкі савет абароны ўяўляў сабой узброеныя сілы Харвацкай рэспублікі Герцаг-Босна падчас Баснійскай вайны і, як і Харвацкія абарончыя сілы, абараняў інтарэсы харватаў на тэрыторыі былой Югаславіі. Атрымліваў вялікую падтрымку ад узброеных сіл Харватыі, лічыўся адным з самых шматлікіх і эфектыўных прахарвацкіх вайсковых фарміраванняў на тэрыторыі былой Югаславіі[3].

Харвацкі савет абароны вінаваціцца ў мностве ваенных злачынстваў: галоўным чынам у масавых забойствах і этнічных чыстках этнічных сербаў і баснійцаў[4]. Шэраг кіраўнікоў Харвацкага савета абароны быў асуджаны Гаагскім трыбуналам за ваенныя злачынствы. 29 мая 2013 года Гаагскі трыбунал адзначыў, што існавала сумесная злачынная змова, мэтай якой было выгнанне нехарвацкага насельніцтва з тэрыторый, якія павінны былі стаць часткай харвацкай дзяржавы на тэрыторыі Босніі і Герцагавіны[5].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Баснійская вайна[правіць | правіць зыходнік]

Утварэнне Харвацкага савета абароны ў красавіку 1992 года было выклікана пасіўнымі паводзінамі баснійцаў падчас вайны, якія, у адрозненне ад сербаў, асабліва не арганізоўвалі атрады самаабароны. Паводле версіі гісторыкаў, утварэнне было абумоўлена палітыкай прэзідэнта Харватыі Франьі Туджмана, аднаго з самых заўзятых прыхільнікаў ідэі «Вялікай Харватыі», які імкнуўся далучыць да Харватыі тыя баснійскія землі, на якіх пражывала пераважна харвацкае насельніцтва[6][7][8][9].

Праціўнікамі ХВА ў гады Баснійскай вайны былі Армія Рэспублікі Сербскай, у якой ваявалі баснійскія сербы і славяне-мусульмане, якія сімпатызавалі сербам; і Армія Рэспублікі Боснія і Герцагавіна, якая ўяўляла сабой непасрэдна ўзброеныя сілы Рэспублікі Боснія і Герцагавіна — непасрэднай правапераемніцы СР Босніі і Герцагавіны. У красавіку 1993 года абвастрэнне міжнацыянальных супярэчнасцей выліліся ў эскалацыю харвацка-баснійскага канфлікту[10]. Карыстаючыся падтрымкай Заграба, ХВА запатрабаваў ад баснійцаў паводле плана Вэнса — Оўэна  (ням.) (бел. неадкладна вывесці войскі з тэрыторый, дзе пражывала пераважна харвацкае насельніцтва. Алія Ізетбегавіч, баснійскі лідар, адмовіўся выконваць патрабаванні, і харвацкія ўзброеныя атрады сталі займаць тэрыторыі, на якіх пражывала тое самае харвацкае насельніцтва, і выганяць нехарвацкае насельніцтва. Усіх нязгодных, якія адмаўляліся пакідаць тэрыторыі, баявікі ХВА забівалі. Асабліва шмат баснійцаў было выгнана з даліны Лашва[6].

Баявікоў вельмі часта прымалі за харвацкія рэгулярныя сілы з-за падабенствы назваў на шаўронах. Аднак баявікі былі значна больш жорсткімі, чым рэгулярныя харвацкія войскі: ап'янёныя сваімі поспехамі, яны не не даваць літасці амаль нікому з грамадзянскіх асоб. Так, 16 красавіка у Ахмічах  (англ.) (бел. былі расстраляныя каля 120 мірных баснійцаў, а іх дамы былі спалены дашчэнту[6][11]. Баявікі ХВА хадзілі ад дома да дома, выганялі ўсіх жыхароў, забівалі іх і тым самым знішчылі амаль усё сяло Ахмічы[10]. У той жа дзень у горадзе Віцез адбылася яшчэ адна разня: харваты аблажылі горад і абстралялі яго з артылерыі. Згарэлі амаль усе дамы баснійцаў, 172 чалавекі загінулі, 5 тысяч беглі, 1200 чалавек былі сасланы ў канцлагеры[12]. З мая 1993 па студзень 1994 года ХВА праводзіла этнічную чыстку Мостара, выгнаўшы тысячы баснійцаў і разрабаваўшы іх дамы. Мужчын адправілі ў канцлагер Дрэталь, усіх жанчын рэгулярна гвалтавалі[6].

У сакавіку 1994 года пад ціскам ЗША Харвацкі савет абароны абвясціў пра спыненне агню і неўзабаве перастаў весці актыўныя баявыя дзеянні супраць мусульман. Баснійскі лідар Алія Ізетбегавіч і прэзідэнт Харватыі Франья Туджман заключылі мірнае пагадненне, у выніку чаго баснійцы падалі права праходу харвацкім войскам. ХВА афіцыйна атрымаў права дапамагаць харвацкай арміі ў вайне супраць сербаў (удзельнічаў у аперацыях «Зіма '94», «Скок-2», «Лета '95», «Містраль-2» і «Паўднёвы кірунак»), але ў вырашальнай аперацыі «Бура», якая і прывяла да краху Рэспублікі Сербская Краіна, не адыграў значнай ролі.

Пасля вайны[правіць | правіць зыходнік]

Эмблема 1-га гвардзейскага пяхотнага палка Узброеных сіл Босніі і Герцагавіны

Вайна ў Харватыі і Босніі і Герцагавіне завяршылася падпісаннем Дэйтанскіх пагадненняў, паводле якіх быў зацверджаны будучы дзяржаўны лад Босніі і Герцагавіны. Была створана Федэрацыя Босніі і Герцагавіны, дзе асноўным насельніцтвам сталі харваты, аднак у абмен на ўтварэнне падобнай аўтаноміі ад харватаў запатрабавалі расфармаваць ХВА. Пасля пяці з паловай гадоў у Герцагавінскім банку былі знойдзены 50 рахункаў, адкрытых на імёны некаторых членаў ХВА — уладальнікаў акцый банка. У студзені 2004 года быў арыштаваны палітык Антэ Елавіч  (англ.) (бел., член Харвацкай дэмакратычнай садружнасці БіГ. Яго вінавацілі ў крадзяжы сродкаў і аказанні фінансавай дапамогі групе змоўшчыкаў: тая спрабавала стварыць чарговае харвацкае самакіраванне ў краіне і ў перспектыве аддзяліцца ад Босніі і Герцагавіны. Некаторую частку выкрадзеных грошай удалося вярнуць[13][14].

Правапераемнікам Харвацкага савета абароны з'яўляецца 1-ы гвардзейскі пяхотны полк, утвораны 1 снежня 2006 пасля рэарганізацыі Узброеных сіл Босніі і Герцагавіны. На яго эмблеме намаляваны харвацкі шчыт-шахоўніца, які сімвалізуе яго сувязь з харвацкімі вайсковымі фарміраваннямі. 8 красавіка штогод адзначаецца як Дзень утварэння ХВА: у красавіку 2012 года на ўрачыстыя мерапрыемствы прыбыло вышэйшае кіраўніцтва Босніі і Герцагавіны.

Зноскі

  1. ↑ The-Muslim-Croat-Civil-War-in-Central-Bosnia(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 лютага 2012. Праверана 11 лютага 2016.
  2. ↑ Dr. Nigel Thomas/Krunoslav Mikulan: The Yugoslav Wars (2) : Bosnia, Kosovo and Macedonia (1992-2001). Osprey Publishing Ltd., Oxford 2006, ISBN 9781841769646, S. 18.
  3. ↑ Dr. Nigel Thomas/Krunoslav Mikulan: The Yugoslav Wars (2) : Bosnia, Kosovo and Macedonia (1992-2001). Osprey Publishing Ltd., Oxford 2006, ISBN 9781841769646, S. 21.
  4. ↑ Paul Mojzes: Balkan Genocides: Holocaust and Ethnic Cleansing in the Twentieth Century. Rowman & Littlefield Publishers, Plymouth 2011.,S.168
  5. ↑ Six Senior Herceg-Bosna Officials Convicted (англ.)
  6. ↑ а б в г Norman M. Naimark: Flammender Hass: ethnische Säuberung im 20. Jahrhundert. C.H.Beck, München 2004.,S.214 ff.
  7. ↑ Peter Imbusch, Peter Imbusch,Ralf Zoll (Hrsg.): Friedens- und Konfliktforschung: Eine Einführung. 5 Auflage. VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden 2010., S.237
  8. ↑ Marie-Janine Calic: Krieg und Frieden in Bosnien-Hercegovina. Suhrkamp, 1995. Seite 65
  9. ↑ Sabrina P. Ramet: Central and Southeast European Politics Since 1989. Cambridge University Press, 2010. Seite 263 f.
  10. ↑ а б Philipp Ther: Die dunkle Seite der Nationalstaaten: »Ethnische Säuberungen« im modernen Europa. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2011.,S.248
  11. ↑ Artikel über Ahmići auf der Website der European Stability Initiative
  12. ↑ ICTY: Kordić und Čerkez Urteil(нявызн.) (PDF; 3,3 MB). Праверана 23 лістапада 2012.
  13. ↑ East European Constitutional Review, New York University (Архив Интернета)
  14. ↑ Anes Alic: Influential Bosnian Trio Arrested Архівавана 24 жніўня 2005., 26. Januar 2004

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • United States Department of Defence: Bosnia Country Handbook : Peace Implementation Force (IFOR). Stand: Dezember 1995.
  • Amt für Nachrichtenwesen der Bundeswehr: Leitfaden für Bundeswehrkontingente in Bosnien-Herzegowina. Stand: 04/2001.
  • Dr. Nigel Thomas/Krunoslav Mikulan: The Yugoslav Wars (2) : Bosnia, Kosovo and Macedonia (1992-2001). Osprey Publishing Ltd., Oxford 2006, ISBN 9781841769646, S. 16-21.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

commons: Харвацкі савет абароны на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Харвацкі_савет_абароны&oldid=4029059"