Херберт Аарон Хаўптман

Херберт Аарон Хаўптман
Херберт Аарон Хаўптман
	англ.: Herbert Aaron Hauptman
Дата нараджэння	14 лютага 1917[…]
Месца нараджэння	Нью-Ёрк, Нью-Ёрк;
Дата смерці	23 кастрычніка 2011[…] (94 гады)
Месца смерці	Буфала, акруга Эры[d], Нью-Ёрк, ЗША;
Грамадзянства	ЗША;
Род дзейнасці	матэматык, хімік, выкладчык універсітэта, крышталограф, філосаф
Навуковая сфера	матэматыка
Месца працы	Універсітэт Буфала;
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Альма-матар	Універсітэт Буфала; Калумбійскі ўніверсітэт; Гарадскі каледж Нью-Ёрка; Мэрылендскі ўніверсітэт у Каледж-Парку; Нью-Ёркскі ўніверсітэт; Універсітэт Джонса Хопкінса;
Навуковы кіраўнік	Джэром Карле і Richard Albert Good[d]
Член у	Нацыянальная акадэмія навук ЗША; Польская акадэмія навук;
Узнагароды	Нобелеўская прэмія па хіміі (1985) медаль Дзірака[d] (1991) honorary doctorate from the University of Parma[d] (11 студзеня 1989) honorary doctor of the University of Maryland[d] (1985) ганаровы доктар Універсітэта імя Бар-Ілана[d] (1990) ганаровы доктар Калумбійскага ўніверсітэта[d] (1990)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Херберт Аарон Хаўптман (англ.: Herbert Aaron Hauptman; 14 лютага 1917, Нью-Ёрк — 23 кастрычніка 2011, Буфала) — амерыканскі матэматык, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі 1985 «за выдатныя дасягненні ў распрацоўцы прамога метаду расшыфроўкі структур», якую ён падзяліў са сваім шматгадовым калегам Джэромам Карле.

Біяграфія і навуковая праца[правіць | правіць зыходнік]

Херберт Хаўптман нарадзіўся ў Нью-Ёрку, старэйшым сынам у сям’і імігрантаў з Аўстра-Венгерскай імперыі — друкара Ізраіля Хаўптмана і прадаўшчыцы Леі Розенфельд. Вырас у Бронксе. У 1937 годзе атрымаў ступень бакалаўра ў Сіці-каледжы пры Нью-Ёркскім універсітэце, дзе ён пазнаёміўся з Джерамам Карле, а ў 1939 годзе — ступень магістра па матэматыцы ў Калумбійскім універсітэце. Падчас вайны служыў спачатку ў ваенна-паветраных сілах ЗША ў якасці інструктара па электроніцы, а затым — афіцэра-метэаролага.

З 1947 года ён пачаў працаваць у ваенна-марской навукова-даследчай лабараторыі ў Вашынгтоне, дзе стаў займацца даследаваннем і стварэннем метадаў матэматычнай апрацоўкі дадзеных рэнтгенаструктурнага аналізу. Карле і Хаўптману ўдалося разлічыць фазу рэнтгенаўскага пучка, гэта значыць тое, наколькі адхіліўся кожны прамень пры праходжанні праз крышталь. У 1953 годзе Карле і Хаўптман апублікавалі артыкул аб выніках сваёй працы, але матэматычны апарат апынуўся на столькі складаным, што хімікі не змаглі ацаніць магчымасці іх метаду. Толькі праз 15 гадоў жонка Карле, Ізабэла, фізіка-хімік, ўжыла метад на практыцы пры аналізе вялікіх малекул. Яе праца пераканала спецыялістаў у галіне крышталаграфіі ў карыснасці і высокай ступені дакладнасці прамога метаду расшыфроўкі структур.

У 1955 годзе Хаўптман абараніў дысертацыю па матэматыцы ў Мэрылендскім універсітэце па рэнтгенаструктурнаму аналізу.

З 1970 года быў намеснікам дырэктара па навуцы медыцынскага фонду Буфала (штат Нью-Ёрк), а з 1972 года стаў віцэ-прэзідэнтам і навуковым дырэктарам гэтага медыцынскага фонду (цяпер Медыцынскі навукова-даследчы інстытут Хаўптман-Вудварда (Hauptman-Woodward Medical Research Institute)).

У 1992 годзе падпісаў «Папярэджанне чалавецтву»^[15].

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

Нобелеўская прэмія па хіміі (1985)
Медаль Дзірака (1991)

Зноскі

↑ Herbert Aaron Hauptman // Find a Grave — 1996. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>
↑ Herbert Aaron Hauptman // Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Herbert Aaron Hauptman // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3407324"></a>
↑ Herbert Hauptman dies at 94; won Nobel Prize in chemistry // Los Angeles Times — LA: 2011. — ISSN 0458-3035; 2165-1736
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q188515"></a>
↑ ^а ^б ^в Herbert A. Hauptman
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ Dr. Herbert Hauptman, Nobel Prize winner, is dead at 94 // The Buffalo News — Buffalo: 2011. — ISSN 0745-2691
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q40435"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1390786"></a>
↑ http://www.nndb.com/org/512/000041389/
↑ How Did Dr. Herbert Hauptman Contribute to Medicine? // Medical Daily — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q69052919"></a>
↑ Herbert A. Hauptman, Nobel Laureate, Dies at 94 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2011. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9684"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6284490"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11299"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24743245"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2529982"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>
↑ NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>
↑ NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>
↑ NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>
↑ Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ http://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=HAUPTMAN,%20Herbert%20A. Праверана 26 сакавіка 2019.
↑ World Scientists' Warning To Humanity (англ.). stanford.edu (18 лістапада 1992). Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 1998. Праверана 25 чэрвеня 2019.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Аўтабіяграфія Херберта Хаўптмана на сайце Нобелеўскага камітэта (англ.)
Біяграфія ў энцыклапедыі Кругасвет(недаступная спасылка) (недаступная спасылка)

[_5e1156576bec21da-1] Herbert Aaron Hauptman // Find a Grave — 1996. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>

[_4cccd78bdeac4c6f-2] Herbert Aaron Hauptman // Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_42e420c8d6bf32d3-3] Herbert Aaron Hauptman // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3407324"></a>

[_534a671a8191b9af-4] Herbert Hauptman dies at 94; won Nobel Prize in chemistry // Los Angeles Times — LA: 2011. — ISSN 0458-3035; 2165-1736
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q188515"></a>

[_1ab693a0c6ca5798-5] а ^б ^в Herbert A. Hauptman
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_8349eb01f4f628d5-6] Dr. Herbert Hauptman, Nobel Prize winner, is dead at 94 // The Buffalo News — Buffalo: 2011. — ISSN 0745-2691
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q40435"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1390786"></a>

[_251f42a1b05405fe-7] ttp://www.nndb.com/org/512/000041389/

[_947f6ca984ec61a5-8] How Did Dr. Herbert Hauptman Contribute to Medicine? // Medical Daily — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q69052919"></a>

[_5524b66cdc0ba340-9] Herbert A. Hauptman, Nobel Laureate, Dies at 94 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: The New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2011. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9684"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6284490"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11299"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24743245"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2529982"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>

[_322600d6d822f570-10] NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

[_8a72af8fbd8f0514-11] NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

[_87d7636aaf0abaf6-12] NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

[_b0aea1fa5ff5bc2f-13] Матэматычная генеалогія — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[_413851a4713cdf27-14] ttp://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=HAUPTMAN,%20Herbert%20A. Праверана 26 сакавіка 2019.

[15] World Scientists' Warning To Humanity (англ.). stanford.edu (18 лістапада 1992). Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 1998. Праверана 25 чэрвеня 2019.

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]