Перайсці да зместу

Хрысціянская народная партыя (Нарвегія)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Хрысціянская народная партыя
букмал: Kristelig Folkeparti, нюнорск Kristeleg Folkeparti
Выява лагатыпа
Лідар Ingebrigt Bjørø[d], Valgerd Svarstad Haugland[d], Dagfinn Høybråten[d], Knut Arild Hareide[d][1], Kjell Ingolf Ropstad[d][2], Olaug Bollestad[d][3][4], Нільс Лавік, Erling Wikborg[d], Einar Hareide[d], Lars Korvald[d], Kåre Kristiansen[d], Lars Korvald[d], Kåre Kristiansen[d] і Х'ель Магнэ Буневік
Заснавальнік Нільс Лавік[5]
Дата заснавання 4 верасня 1933
Штаб-кватэра
Краіна
Ідэалогія хрысціянская дэмакратыя
Інтэрнацыянал
Маладзёжная арганізацыя Norwegian Young Christian Democrats[d]
Колькасць членаў 27 122[7] і 18 582[8]
Сайт krf.no (нарв.)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Хрысціянска народная партыя (букмал: Kristelig Folkeparti, нюнорск Kristeleg Folkeparti, KrF) — хрысціянска-дэмакратычная[9][10] палітычная партыя ў Нарвегіі, заснаваная ў 1933 годзе. Партыя з’яўляецца сябрам-назіральнікам Еўрапейскай народнай партыі (ЕНП).

Лідар хрысціянскіх дэмакратаў з 1983 па 1995 год Х’ель Магнэ Буневік быў адным з самых выбітных палітычных дзеячаў сучаснай Нарвегіі, займаючы пасаду прэм’ер-міністра з 1997 па 2000 год і з 2001 па 2005 год. Пад старым кіраўніцтвам Бандэвіка і Вальгерды Сварстад Хаугланд партыя была ў некаторай ступені радыкалізаваная і зрушылася налева. Шмат у чым па прычыне іх дрэнных вынікаў на выбарах 2009 года. Партыя сутыкнулася з канфліктам паміж сваім кансерватыўным і левым крылом[11]. Да 2019 года лідарам быў Кнуд Арыльд Харыдэ, які прывёў партыю ў левы кірунак (больш у бок зялёных) у рамках працэсу «абнаўлення»[12][13] і прадставіў змяненне клімату і абарону навакольнага асяроддзя ў якасці найбольш важных пытанняў партыі[14], што адштрухнула вялікую колькасць былога электарату. Такім чынам, партыя адыйшла ад першапачатковага свайго сэнсу і адышла ад хрысціянскай дэмакратыі на карысць зялёнай палітыцы і сацыял-дэмакратыі.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]
Хьель Магне Бунэвік, экс-прэм’ер-міністр Нарвегіі

Хрысціянская народная партыя была заснавана як рэакцыя на рост секулярызацыі у Нарвегіі ў 1930-х гадах. Культурныя і духоўныя каштоўнасці былі прапанаваны ў якасці альтэрнатывы палітычным партыям, арыентаваным на матэрыяльныя каштоўнасці. Непасрэднай прычынай яго заснавання стала няздольнасць Нільса Лавіка, папулярнага дзеяча лютэранскай абшчыны быць вылучаным кандыдатам ад Ліберальнай партыі на парламенцкіх выбарах у 1933 годзе. У адказ на гэта была створана Хрысціянская народная партыя, а Лавік стаў іх галоўным кандыдатам у фюльке Хордалан. Яму ўдалося быць абраным у Стортынг. Ніякія іншыя акругі не аспрэчваліся. На наступных выбарах, у 1936 годзе, партыя таксама правяла агульны спіс з ліберальнай партыяй у Бергене і атрымала поспех у абранні двух прадстаўнікоў ад Хордалана з 20,9% мясцовых галасоў[15]. ў 1945 годзе, на першых выбарах пасля нацысцкай акупацыі Нарвегіі, партыя была арганізавана на агульнанацыянальнай аснове і атрымала 8 месцаў.

Хрысціянскія дэмакраты сталі часткай недаўгавечнага несацыялістычнага кааліцыйнага ўрада разам з Кансерватыўнай партыяй, Ліберальнай партыяй і Цэнтрысцкай партыяй у 1963 годзе. На выбарах 1965 года гэтыя чатыры партыі атрымалі большасць месцаў у Стортынге і кіравалі ў кааліцыйным урадзе з 1965 па 1971 год.

Хрысціянскія дэмакраты выступілі супраць сяброўства Нарвегіі ў ЕС напярэдадні рэферэндуму ў 1972 годзе. Рэферэндум даў адмоўны вынік, і калі лейбарысцкій ўрад, які выступаў за ЕС, сышоў у адстаўку, быў сфармаваны кааліцыйны ўрад з партыямі, якія выступалі супраць ЕС: хрысціянскія дэмакраты, лібералы і цэнтрысты. Ларс Корвальд стаў першым прэм’ер-міністрам ад хрысціянскіх дэмакратаў, пакуль выбары 1973 года не аднавілі лейбарысцкі ўрад.

Гістарычная колькасць членаў партыі дасягнула піка ў 69 000 чалавек у 1980 годзе[16].

Выбары 1981 пакінулі несацыялістаў з большасцю ў парламенце, але перамовы аб стварэнні кааліцыйнага ўрада праваліліся з-за рознагалоссяў па пытанні аб абортах, «бо Нарвежская народная партыя выступіла супраць дазволу на забойства дзяцей»[17]. Аднак пазней па гэтаму пытанню яны адступілі, і з 1983 па 1986 год і з 1989 па 1990 год хрысціянскія дэмакраты ўваходзілі ў кааліцыі з Кансерватыўнай партыяй і Партыяй Цэнтра.

У 1997 годзе хрысціянскія дэмакраты атрымалі 13,7% галасоў і атрымалі 25 месцаў у Стортынгу. Хьель Магне Бандэвік займаў пасаду прэм’ер-міністра з 1997 па 2000 год у кааліцыі з Ліберальнай і Цэнтрысцкай партыяй, а затым, з 2001 па 2005 год — з Ліберальнай і Кансерватыўнай партыяй.

На выбарах 2005 года хрысціянскія дэмакраты атрымалі ўсяго 6,8%, і партыя стала часткай апазіцыі ў Стортынгу. У 2013 годзе Кансерватыўная партыя і Прагрэсіўнай партыяй сфармавалі новы ўрад на аснове палітычнага пагаднення з хрысціянскімі дэмакратамі і лібераламі. На выбарах 2017 года партыя набрала ўсяго 4,2% і не падпісала новае пагадненне, але заняла палітычна стратэгічную пазіцыю, паколькі ўрад кансерватыўнай меншасці ў асноўным залежаў ад іх галасоў, каб атрымаць большасць.

У канцы 2018 года хрысціянскія дэмакраты падзяліліся на конт пытання аб патэнцыйным удзеле ўрада і будучыні кірунку партыі. На партыйным сходзе ў пачатку лістапада 2018 года дэлегатам было зададзенае пытанне аб тым, ці заставацца ў апазіцыі або далучыцца да «чырвонай» або «сіняй» урадавай кааліцыі з лідарам партыі Кнудам Арыльдам Харэйдам, якія выступаюць за левацэнтрысцкі ўрад з лейбарысцкімі і цэнтрысцкімі партыямі, а намеснікі лідараў Олауг Болестад і Хьель Інгальф Ропстад хацелі далучыцца да правага кабінета Эрны Сольберг. Дэлегаты прынялі рашэнне вузкай большасцю ў 8 галасоў далучыцца да існуючага кабінету Сольберга разам з кансерватарамі, лібераламі і прагрэсівістамі[18]. У студзені 2019 года, пасля паспяховых перамоў з кааліцыйнымі партыямі, хрысціянскія дэмакраты ў канчатковым выніку далучыліся да ўрада, і Харыдэ сышоў з пасады лідара партыі[19]. У красавіку 2019 года 33-гадовы міністр па справах дзяцей і сям’і Хьель Інгальф Ропстад быў абраны новым лідарам партыі[20].

Ідыялогія

[правіць | правіць зыходнік]

Партыя шмат у чым варта сваім калегам з іншых хрысціянска-дэмакратычных партый, пазіцыянуючы сябе як сямейная партыя (нават пасля змены курсу ў 2019 годзе). Заснаваная на прадвіжэнні маральна-культурных хрысціянскіх каштоўнасцяў, партыя з часам пашырыла свой палітычны профіль, хоць хрысціянскія каштоўнасці заставаліся яе асноўным адрозненнем ад іншых партый. Яна лічыцца ў цэлым цэнтрысцкай партыяй, якая спалучае сацыяльна кансерватыўныя погляды з больш левымі эканамічнымі пазіцыямі, а з 2019 года — таксама пачала рабіць акцэнт на мэйнстрымных палітычных пытаннях, такіх як фемінізм, зялёная палітыка і іншыя пытанні, якія зялёныя характэрызуюць як «глабальные праблемы».

Як партыя, арыентаваная на хрысціянскія каштоўнасці, партыя карыстаецца падтрымкай хрысціянскага насельніцтва. Іх палітыка, якая падтрымлівае хрысціянскія каштоўнасці і выступае супраць легалізацыі аднаполых саюзаў, апелюе да больш кансерватыўнай рэлігійнай базы. Асноўным супернікам у барацьбе за галасы кансерватыўных хрысціян была Партыя Прагрэсу[21], хоць і сцвярджалася, што партыя страціла некаторыя з найбольш традыцыяналістычных і кансерватыўных галасоў на карысць больш правых хрысціян, спасылаючысь на рост секулярызацыі і адыходжанне а першапачатковай мэты Хрысціянскай народнай партыі, уключаючы адмену мандата, згодна з якім партыйныя чыноўнікі павінны быць практыкуючымі хрысціянамі[22].

З моманту стварэння партыі для таго, каб чалавек быў прадстаўніком у партыі, патрабавалася пацверджанне аб тым, што кандыдат з’яўляецца практыкуючым хрысціянінам. Па прычыне негатыўнага стаўлення партыі да штучнага перарывання цяжарнасці, меншы акцэнт на фемінізму (у адрознанні ад іншых партый) і інш. вялікая колькасць эмігрантаў-мусульман пачалі галасаваць за ХНП што стымулізавала намаганні па адмене гэтага правіла[23]. на канвенцыі 2013 года гэтае правіла было зменена. Новыя правілы патрабуюць, каб прадстаўнікі працавалі ў імя хрысціянскіх каштоўнасцяў, але не патрабуюць, каб яны дэкларавалі хрысціянскую веру[24]. Гэты апошні пункт стаў «апошняй кропляй» для шматлікіх кансерватыўных сябраў партыі (бо такім чынам пастуліраваліся агульнаеўрапейскія каштоўнасці, якія перанялі ад хрысціянства як атэісты, мусульмане, так і шмат іншых рэлігій), якія ў выніку адкалоліся і заснавалі Партыю Хрысціян[25].

У сацыяльнай палітыцы Хрысьціянская народная партыя, як правіла, прытрымліваецца кансерватыўных поглядаў. Па пытаннях жыцця партыя часта выступае супраць усіх відаў забойстваў, таксама эўтаназіі і абортаў, але яна не супраць апошняга ў выпадках згвалтавання або калі жыццё маці знаходзіцца пад пагрозай. Партыя падтрымлівае даступнасць кантрацэпцыі як спосаб зніжэння колькасці абортаў[26]. Яны таксама хочуць забараніць даследаванні чалавечых пладоў і выказалі скептыцызм у дачыненні да прапаноў па левізацыі законаў аб біятэхналогіях ў Нарвегіі[27]. Другі ўрад Бандэвіка зрабіў законы Нарвегіі аб біятэхналогіях аднымі з самых строгіх у свеце пры падтрымцы Сацыялістычнай левай партыі і Партыі Цэнтра, але ў 2004 годзе справа, якая тычыцца дзіцяці з таласэміяй, паставіла гэтыя законы пад пагрозу[28][29]. Па пытаннях прыхільнікаў ЛГБТ партыя супраць таго, каб людзі аднаго полу маглі жыць разам і рабіць усё, што ім хочацца, але выступае супраць легалізацыі аднаполых саюзаў і таго, каб яны маглі браць дзяцей з дзіцячых дамоў. Па папулярнаму пытанню ў Нарвегіі, ці могуць пастыры Нарвежскай лютэранскай царквы быць сябрамі ЛГБТ, называючы гэта праблемай для самой царкоўнай абшчыны[30].

Спіс лідараў партыі

[правіць | правіць зыходнік]
Перадвыбарчы стэнд на Браме Карла Ёхана напярэдадні мясцовых выбараў у Нарвегіі 2007 года.
  • Інгебрыг Бьёра (1933–1938)
  • Нільс Лавік (1938–1951)
  • Эрлін Вікборг (1951–1955)
  • Эйнар Харэйдэ (1955–1967)
  • Ларс Корвальд (1967–1975)
  • Корэ Крысціянсэн (1975–1977)
  • Ларс Корвальд (1977–1979)
  • Корэ Крысціянсэн (1979–1983)
  • Хьель Магне Бандэвік (1983–1995)
  • Вальгерд Сварстат Хаўглан (1995–2004)
  • Дагфін Хёйбротэн (2004–2011)
  • Кнуд Арыльд Харэйд (2011–2019)
  • Хьель Інгальф Ропстат (2019–н. ч.)

Электаральныя вынікі

[правіць | правіць зыходнік]
Стортынг
Год Галасоў Месцаў Парламенцкі статус Узрост
# % ± pp # ±
1933 10,272 0.8 Першыя выбары 1/150 Першыя выбары Апазіцыя 7
1936 19,612 1.3 ▲ 0.5 2/150 ▲ 1 Апазіцыя ▲ 5
1945 117,813 7.9 ▲ 6.6 8/150 ▲ 6 Апазіцыя ▼ 6
1949 147,068 8.4 ▲ 0.5 9/150 ▲ 1 Апазіцыя ▲ 5
1953 186,627 10.5 ▲ 2.1 14/150 ▲ 5 Апазіцыя ▲ 4
1957 183,243 10.2 ▼ 0.3 12/150 ▼ 2 Апазіцыя ▼ 5
1961 171,451 9.6 ▼ 0.6 15/150 ▲ 3 Апазіцыя ▲ 4
1965 160,331 8.1 ▼ 1.5 13/150 ▼ 2 Кааліцыя (KrF–V–H–Sp) ▼ 5
1969 169,303 9.4 ▲ 1.3 14/150 ▲ 1 Кааліцыя (1969–1971, KrF–V–H–Sp) ▲ 4
Апазіцыя (1971–1972)
Кааліцыя (1972–1973, KrF–V–Sp)
1973 255,456 12.3 ▲ 2.9 20/155 ▲ 6 Апазіцыя ▬ 4
1977 224,355 12.4 ▲ 0.1 22/155 ▲ 2 Апазіцыя ▲ 3
1981 219,179 9.4 ▼ 3.0 15/155 ▼ 7 Апазіцыя (1981–1983) ▬ 3
Кааліцыя (з 1983, H–KrF–Sp)
1985 214,969 8.3 ▼ 1.1 16/157 ▲ 1 Кааліцыя (1985–1986, H–KrF–Sp) ▬ 3
Апазіцыя (з 1986)
1989 224,852 8.5 ▲ 0.2 14/165 ▼ 2 Кааліцыя (1989–1990, H–KrF–Sp) ▼ 5
Апазіцыя (з 1990)
1993 193,885 7.9 ▲ 0.6 13/165 ▼ 1 Апазіцыя ▬ 5
1997 353,082 13.7 ▲ 5.8 25/165 ▲ 12 Кааліцыя (1997–2000, KrF–Sp–V) ▲ 3
Апазіцыя (з 2000)
2001 312,839 12.4 ▼ 1.3 22/165 ▼ 3 Кааліцыя (2001–2005, H–KrF–V) ▼ 5
Апазіцыя (з 2005)
2005 178,885 6.8 ▼ 5.6 11/169 ▼ 11 Апазіцыя ▬ 5
2009 148,748 5.5 ▼ 1.3 10/169 ▼ 1 Апазіцыя ▼ 6
2013 158,475 5.6 ▲ 0.1 10/169 ▬ 0 Апазіцыя ▲ 4
2017 122,688 4.2 ▼ 1.4 8/169 ▼ 2 Апазіцыя (2017–2019)
Кааліцыя (2019–2020, V–H–KrF)
Кааліцыя (з 2020, V–H–KrF)
Падтрымка ХНП у камунах Нарвегіі на нарвежскіх парламенцкіх выбарах у 2017 годзе.

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ https://www.nrk.no/norge/hareide-gar-av-som-partileder-1.14387417
  2. ↑ https://www.aftenposten.no/norge/politikk/i/OnK0g3/hareide-etter-nederlaget-jeg-ser-gode-muligheter-for-krf-fremover Праверана 17 студзеня 2019.
  3. ↑ TV 2 AS Olaug Bollestad (60) valgt til ny leder av KrF — 2021. Праверана 22 жніўня 2024.
  4. ↑ Bogen S. E. Nå ankommer KrF-toppene krisemøtet — 2024. Праверана 22 жніўня 2024.
  5. ↑ https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2016072248002
  6. ↑ http://www.rorg.no/RORG_samarbeidet/Om_RORG_samarbeidet/Medlemsorganisasjoner/index.html
  7. ↑ http://www.dagen.no/Nyheter/partimedlemmer/Medlemsflukt-fra-KrF-431681 Праверана 17 студзеня 2019.
  8. ↑ https://www.abcnyheter.no/nyheter/politikk/2021/01/06/195730997/krf-har-tapt-5-000-medlemmer-pa-to-ar
  9. ↑ Oyvind Osterud (2013). Norway in Transition: Transforming a Stable Democracy. Routledge. pp. 114–. ISBN 978-1-317-97037-8.
  10. ↑ T. Banchoff (28 June 1999). Legitimacy and the European Union. Taylor & Francis. pp. 126–. ISBN 978-0-415-18188-4. Праверана 26 August 2012.
  11. ↑ Gjerde, Robert (15 February 2010). "Nestleder vil skrote KrFs Israel-politikk". Aftenposten. Stavanger. Архівавана з арыгінала 2 February 2010. Праверана 10 June 2010.
  12. ↑ "Eriksen: – Vi er ein offensiv gjeng". NRK. 30.04.2011. "Den nye leiartrioen skal føre Krf gjennom ei fornyingsfase fram mot stortingsvalet i 2013. Eriksen har leia partiet sitt strategiutval og står bak ei rekkje forslag som vil trekkje KrF i meir liberal retning."
  13. ↑ "KrF-Hareide: - Ja, jeg har fått meg kjæreste". VG. 26.04.2011.
  14. ↑ Dropper å gå i regjering – satser på miljø Архівавана 2 снежня 2020.
  15. ↑ NORGES OFFISIELLE STATISTIKK IX. 107., "Official statistics IX.107 of Norway"
  16. ↑ Røed, Lars-Ludvig (7 January 2009). "Lengre mellom partimedlemmene i dag". Aftenposten. Архівавана з арыгінала 2010-12-30.
  17. ↑ National Archival Services of Norway Архівавана 9 кастрычніка 2007 года.
  18. ↑ https://www.vg.no/nyheter/innenriks/i/8wMdk1/drama-paa-krf-landsmoetet-hareide-tapte-og-erna-solberg-faar-fortsette-som-statsminister
  19. ↑ https://www.dn.no/politikk/kristelig-folkeparti/knut-arild-hareide/kjell-ingolf-ropstad/knut-arild-hareide-gar-av-som-krf-leder/2-1-522112
  20. ↑ https://www.dn.no/politikk/kjell-ingolf-ropstad/kristelig-folkeparti/olaug-bollestad/kjell-ingolf-ropstad-valgt-som-ny-leder-i-krf/2-1-594024
  21. ↑ Fondenes, Eivind (September 1, 2009). "- Høybråten tjener på homo-motstand". TV2 nyhetene. Архівавана з арыгінала December 11, 2019. Праверана 2009-09-02.
  22. ↑ Hvorfor kristenfolket vinner - om de taper KrF (Why Christian people win - if they lose the Christian Democratic Party)(недаступная спасылка). idag.no. IDAG. Архівавана з першакрыніцы 5 студзеня 2016. Праверана 25 ліпеня 2021.
  23. ↑ Sporstøl, Ellen (May 2, 2009). "Høybråten ønsker seg muslimer"(нарв.). TV2 nyhetene. Архівавана з арыгінала March 17, 2014. Праверана 2009-09-02.
  24. ↑ Grøttum, Eva-Therese; Johnsen, Nilas. "Nå har KrF droppet kristenkravet". Dagbladet(нарв.). 26 April 2013. Праверана 26 April 2013.{{cite news}}: Папярэджанні CS1: месца (спасылка)
  25. ↑ http://snl.no/De_Kristne
  26. ↑ KrF on life protection and abortion Архівавана 26 лютага 2009 года. (KrF.no)
  27. ↑ KrF on bio- and genetic technology Архівавана 25 лютага 2009 года. (KrF.no)
  28. ↑ Mehmet gets stem-cell dispensation Архівавана 21 верасня 2008 года. Aftenposten, December 10, 2004
  29. ↑ Stillheten etter Mehmet (The quiet after Mehmet) VG, September 1, 2005
  30. ↑ KrF on gay rights Архівавана 25 лютага 2009 года. (KrF.no)

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Хрысціянская_народная_партыя_(Нарвегія)&oldid=4770428"