Чорны тракт
Чорны тракт[1][2][3], ён жа Чорны шлях і Чорны гасцінец[4] — дарога на тэрыторыі сучасных Астравецкага, Ашмянскага і Смаргонскага раёнаў (Гродзенская вобласць, Беларусь) і Віленскага раённага самакіраванне (Віленскі павет, Літва).
Маршрут
[правіць | правіць зыходнік]Пачынаецца на Смаргоншчыне, ідзе ад Сол[2] праз Медрыкі, працягваючыся на Ашмяншчыне праз Навікі і Навасёлкі. Далей заходзіць на Астравеччыну каля Дзягенева праз Слабодку[2], пралягаючы міма Груздоўшчыны і Германішак, праз Лазоўку, Ліпкі, міма Гудагая і Лошы[2][3] да літоўскай мяжы[5]. Далей дарога ідзе праз Шумскас[5][2] і Кяну на Вільню[3].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Дарога пад такой назвай упершыню згадваецца ў 1501—1507 гадах. Тут дзейнічала банда, якая рабавала купцоў. Паводле легенды, у край быў накіраваны суддзя Ваньковіч. Паралельна з працай, ён завёў раман з Ядвігай Русіноўскай. Як высветлілася, менавіта яна была верхаводам разбойнікаў. Ядвігу разам з яе палюбоўнікамі і саўдзельнікамі пакаралі смерцю ў Вільні[4][6].
У ходзе вайны 1812 года па маршруце спачатку наступалі[2], а потым адступалі некаторыя сілы Вялікай арміі. Так як на асноўнай дарозе Ашмяны — Вільня дзейнічалі казакі, то французам давялося рухацца вакольнымі шляхамі, у тым ліку «Чорным трактам». Згодна з артыкулам газеты «Голас Радзімы» за 2005 год, па шляху яны маглі закапаць скарбы, нарабаваныя ў Маскве, ці, прынамсі, частку іх. Пра гэта могуць сведчаць старыя курганы каля вёскі Слабодка, званыя жыхарамі «французскімі». Сярод мясцовага насельніцтва хадзіла легенда, быццам французы нешта скідалі ў сажалку каля дзеючага тады млына недалёка ад гасцінца[1].
Акрамя таго, на думку прафесара Адама Мальдзіса, спасылаючыся на ўскосныя звесткі ў даследаваннях Вячаслава Шведа і Сяргей Данскіх, праз «Чорны тракт» у Вільню мог бегчы сам Напалеон[1].
З моманту пуску ў XIX стагоддзі Лібава-Роменскай чыгункі, якая праходзіць праз Солы, Слабодку і Гудагай у напрамку Вільні, значнасць «Чорнага гасцінца» павялічалася[3].
У першыя дні Вялікай Айчыннай вайны па «Чорным тракце» накіраваліся ўцекачы з Вільні на ўсход[7].
У культуры
[правіць | правіць зыходнік]Маршрут згадваецца ў аповесці «Зграя крумкачаў над гасцінцам» (таксама «Чорны шлях») Канстанціна Тарасава[6]. Па матывах твора Аляксей Дудараў напісаў п’есу «Ядвіга».
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б в Адам Мальдис. Последний шанс // СБ. Беларусь Сегодня, 15.11.2007
- ↑ а б в г д е Французский «променад» 1812 года на Островетчине // Астравецкая праўда, 25.05.2017
- ↑ а б в г Послевоенный Островец: каким он был? // Астравецкая праўда, 27.08.2018
- ↑ а б Новыя падарожжы дылетанта (Астравец) з Юрыем Жыгамонтам
- ↑ а б Чёрный тракт
- ↑ а б Призрак Черного шляха…
- ↑ Мальдзіс, А. Астравеччына – край дарагі: Нарыс/А. Мальдзіс. – мн.: Мастацкая літаратура, 1977. – 208 с.[1]