Штайншцюкен

Шта́йншцюкен (ням.: Steinstücken) — гістарычная мясцовасць і мікрараён у паўднёвай частцы берлінскага раёна Ванзэе на гары Бабельсберг, якая дала назву раёну Патсдама. У Штайншцюкене на тэрыторыі ў адзін кіламетр з захаду на ўсход і 300 м з поўначы на поўдзень пражывае каля 300 чалавек. Штайншцюкен атрымаў вядомасць як адзіны ўвесь час населены эксклаў Заходняга Берліна ў гады халоднай вайны.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

У 1787 годзе сяляне вёскі Штольпэ, якая размяшчалася на тэрыторыі сучаснага раёна Ванзэе, набылі гэты зямельны ўчастак, што знаходзіўся па-за межамі іх абшчыны. У XIX стагоддзі на гэтай тэрыторыі ўзнікла паселішча. Штольпэ пазней увайшла ў склад Ванзэе, а эксклаў Штайншцюкена захаваўся. У 1920 годзе з утварэннем Вялікага Берліна мяжа Ванзэе стала знешняй мяжой Берліна, а Штайншцюкен — эксклавам Берліна. Да 1945 года такое становішча спраў не было ўнікальным і не мела асаблівага значэння. Штайншцюкен, які ўваходзіў у склад Берліна, апынуўся акружаным патсдамскім прадмесцем Нойбабельсберг і падтрымліваў з ім цесныя гаспадарчыя сувязі.

Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны ў 1945 годзе граніца горада стала граніцай паміж зонамі акупацыі. Штайншцюкен у складзе акругі Цэлендорф быў аднесены да амерыканскага сектара акупацыі Берліна, а патсдамскі раён Бабельсберг, які акружаў эксклаў — да савецкай зоны акупацыі Германіі. Першыя часы граніца заставалася адкрытай для грамадзянскага насельніцтва.

18 кастрычніка 1951 года ГДР паспрабавала анексаваць эксклаў на яе тэрыторыі, але сутыкнулася з супраціўленнем мясцовых жыхароў. Пасля ўмяшання ЗША праз некалькі дзён статус-кво быў адноўлены. Пасля гэтага ГДР выставіла вакол Штайншцюкена пагранічныя пасты, якія абмежавалі свабоду перамяшчэння жыхароў Штайншцюкена. Пераход са Штайншцюкена ў Заходні Берлін быў магчымы толькі па лясной дарозе праз два пагранічныя пераходы. 1 чэрвеня 1952 года ГДР закрыла жыхарам Заходняга Берліна доступ на сваю тэрыторыю, пакінуўшы адкрытым для іх толькі Усходні Берлін, і прыступіла да ўзвядзення загарод на дарогах каля знешняй граніцы Берліна, у тым ліку і на граніцы Штайншцюкена.

З узвядзеннем Берлінскай сцяны ў 1961 годзе вакол Штайншцюкена былі ўсталяваны памежныя збудаванні ў выглядзе загараджальных рагатак, якія было пераадолець лягчэй, чым сцяну. Таму ў Штайншцюкен пацягнуліся многія ўцекачы з ГДР. Пасля таго, як такім чынам на Захад бегла больш за 20 пагранічнікаў ГДР, па рашэнні ўрада вакол Штайншцюкена была ўзведзена сцяна, і тут граніца паміж Заходнім Берлінам і ГДР стала таксама непераадольнай. Генерал Люсіус Д. Клей наведаў Штайншцюкен на верталёце 21 верасня 1961 года, услед за гэтым візітам у эксклаве быў створаны пастаянны ваенны пост ЗША і верталётная пляцоўка для перакідкі амерыканскіх салдатаў.

Чатырохбаковае пагадненне ад 3 верасня 1971 года адкрыла перспектывы рашэння праблемы такіх малых эксклаваў, як Штайншцюкен, шляхам абмену тэрыторый. Кожнае змяненне граніцы горада закранала чатырохбаковы статус Берліна, што абумовіла неабходнасць такой папярэдняй дамоўленасці. Асобае пагадненне паміж Заходнім Берлінам і ГДР, якое ўрэгулявала дэталі абмену тэрыторый, было заключана 20 снежня 1971 года. Паводле пагаднення ГДР саступіла Заходняму Берліну паласу шырынёй 20 м і даўжынёй каля аднаго кіламетру паміж Штайншцюкенам і заходнеберлінскім раёнам Кольхазенбрук. У сваю чаргу Заходні Берлін саступіў ГДР зямельны ўчастак плошчай у 3,64 га ў патсдамскім раёне Дрэвіц, які не выкарыстоўваўся. Эксклаў Штайншцюкен перажыў ізаляцыю, злучыўшыся з Заходнім Берлінам. Па паласе была пракладзена заасфальтаваная вуліца Бернхард-Баер-штрасэ. Па вуліцы, абапал якой стаялі сцены, было арганізавана аўтобуснае паведамленне. Штайншцюкен паступова ператварыўся ў турыстычную славутасць падзеленага горада. Дэмантаж пагранічных збудаванняў у Штайншцюкене пачаўся ўвесну 1990 года. Адміністрацыйная граніца паміж зямлёй Брандэнбург і горадам Берлінам захавалася станам на 1972 год.

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Трохвугольнік Ленэ

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Ingo Krüger. Steinstücken Neubabelsberg Spaziergänge. Pharus-Plan, Berlin 2009, ISBN 978-3-86514-165-1.
Gabriele Leech-Anspach. Insel vor der Insel — Ein kleiner Ort im kalten Krieg Berlin-Steinstücken. 1990. Neuauflage: 2005, ISBN 3-930752-36-0.
Honore M. Catudal, Jr. Steinstücken: A Study in Cold War Politics. Vantage, New York 1971.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Эксклавы Заходняга Берліна на сайце berlin.de Архівавана 4 сакавіка 2016. (ням.)
berlin.enclaves.org (англ.)
Пагадненне паміж урад ГДР і Сенатам Заходняга Берліна «Аб ўрэгуляванні пытання анклаваў шляхам абмену тэрыторыямі» ад 20 снежня 1971 года Архівавана 10 сакавіка 2016. (ням.)