Шулаверы-шаму

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Культура Шулавери-Шаму, ці шулаверы-шамуцепінская культура — археалагічная культура, што існавала ў Закаўказзі (тэрыторыя сучаснага Азербайджана, Грузіі і Армянскае нагор'я) у позным неаліце і энеаліце. Датуецца прыкладна 6000 — 4000 гг. да н.э.[1]. Паўстала неўзабаве пасля рэзкага пахаладання 6200 г. да н.э., якое доўжылася каля 2 стагоддзяў. Названа па селішчах Шулаверы-гара у Грузіі і Шамутэпе (узгорак Шаму) у Азербайджане.

Археалагічныя раскопы Шулаверыс-гара і Імірыс-гара праводзіліся Квема-Картлійскай аб'яднанай археалагічнай экспедыцыяй Дзяржаўнага музея Грузіі і Тбіліскага дзяржаўнага ўніверсітэта пад кіраўніцтвам прафесара О. М. Джапарыдзэ ў 1965—1966 гадах[2].

Паводле Джавахішвілі: «Мы абцяжарваемся сказаць, наколькі прымальная радыевугляродная дата, усталяваная для Шаму-Тэпе; па нешматлікіх матэрыялах, якія мы маем у наш час з публікацый гэтага помніка, яна здаецца трохі заніжанай (5560 +\- 70 да н.э.) але, улічваючы, што з астатніх чатырох радыевугляродных вызначэнняў узросту дадзенай культуры, якія ёсць у наш час (Тайра-тэпе — 4295+\- 125; Шулаверыс-гара, ніжні пласт — 4675 +\- 210; Шулаверыс-гара, верхні пласт — 3970 +\- 300; Кюль-тэпе — 3820 +\- 90 да н.э.) два даюць першую палову і сярэдзіну V тыс. да н.э., з іншага боку, што матэрыялы Шаму-тэпе вядомыя нам толькі вельмі павярхоўна, яна ўсё ж не можа быць адкінута без абмовак»[3].

Культура Шулаверы-Шаму папярэднічае куро-аракскай культуры, што існавала на тэрыторыі Закаўказзя і прылеглых абласцей Блізкага Усходу каля 4000 — 2200 гг. да н.э., і надалей значна паўплывала на наступную трыялецкую культуру (ca. 2200—1500 BC)[4] Культура Сіяні ва Усходняй Грузіі, імаверна, была пераходнай ад шулаверыйскай да куро-аракскай[5].

Культура Шулавери-Шаму, як і суседнія неалітычныя і халкалітычныя культуры Паўднёвага Каўказа, выкарыстоўвалі мясцовы абсідыян для вырабу прылад, займаліся гавядніцтвам (буйная рагатая скаціна, свінні), гадавалі культурныя расліны, у тым ліку вінаград[6]. У Гадачрылі гара (Gadachrili gora), недалёка ад вёскі Imiri, радыевугляродны аналіз паказвае на дату каля 6000 года да нашай эры[7][8]. Многія характэрныя рысы матэрыяльнай культуры Шулавери-Шаму (круглыя глінабітныя будынкі, кераміка з пластычнымі ўпрыгожваннямі, антрапаморфныя жаночыя статуэткі, абсідыянавыя прылады — пераважна даўгаватыя прызматычныя нажы), як мяркуецца, адбыліся ад культур блізкаўсходняга неаліту (Хасуна, Халаф)[9].

Зноскі

  1. Encyclopedic Dictionary of Archeology — Page 512 by Barbara Ann Kipfer
  2. Джавахишвили, стр. 13
  3. Джавахишвили, стр. 256
  4. Kushnareva, K. Kh. 1997. The Southern Caucasus in Prehistory: Stages of Cultural and Socioeconomic Development from the Eighth to the Second Millennium B.C. University Museum Monograph 99. Philadelphia: The University of Pennsylvania Museum.
  5. Kiguradze T. and Menabde M. 2004. The Neolithic of Georgia. In: Sagona, A. (ed.), A View from the Highlands: Archaeological Studies in Honour of Charles Burney. Ancient Near Eastern Studies Supplement 12. Leuven: Peeters. Pp. 345—398.
  6. Anatolia and the Caucasus, 8000-2000 BC Архівавана 11 лістапада 2021.
  7. Nana Rusishvili. The grapevine Culture in Georgia on Basis of Palaeobotanical Data. Архівавана 4 сакавіка 2016. “Mteny” Association, 2010.
  8. Peter Boisseau. How wine-making spread through the ancient world: U of T archaeologist. June 17, 2015.
  9. Kiguradze T. 2001. Caucasian Neolithic. In: Peregrine, P. N. and Ember, M. (eds.), Encyclopedia of Prehistory. Volume 4: Europe. New York, Boston, Dordrecht, London, Moscow: Kluwer Academic / Plenum Publishers. Pp. 55-76.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Джавахишвили А. И. Строительное дело и архитектура поселений Южного Кавказа V—III тыс. до н. э. Тбилиси, «Мецниереба», 1973