Шыман Сіруць

Шыман Сіруць
Szymon Syruć
Герб «Даліва»
Кашталян віцебскі 1752 — 1774
Папярэднік	Юзаф Антоні Салагуб
Пераемнік	Юзаф Прозар
Нараджэнне	1698(1698)
Смерць	20 красавіка 1774(1774-04-20)
Род	Сіруці
Бацька	Юзаф Казімір Сіруць
Маці	Барбара з Забелаў
Жонка	Петранела Схаластыка з Валадковічаў[d]
Узнагароды	Ордэн Белага арла Ордэн Святога Аляксандра Неўскага

Шыман Сіруць (1698 — 20 красавіка 1774) — дзяржаўны дзеяч Вялікага княства Літоўскага.

Ковенскі абозны з 1725, падстароста з 1730, староста з 1742, вялікі мечнік літоўскі (1750—1752), кашталян віцебскі (з 1752).

Палітычная дзейнасць

У канцы 1720-х быў у шэрагах антыкаралеўскай апазіцыі. Удзельнічаў у зрыве сойма 1729. Падчас бескаралеўя падтрымаў кандыдатуру на трон Рэчы Паспалітай Станіслава Ляшчынскага. Абраны палкоўнікам Ковенскага павета. Пасля ўцёкаў Ляшчынскага з Гданьска Сіруць выехаў услед за ім у Каралявец, дзе займаў пасаду каралеўскага сакратара. Пасля адмовы Станіслава Ляшчынскага ад кароны выехаў з ім у Латарынгію, дзе займаў пасаду радцы двара. Дзякуючы Сіруцю значная колькасць маладых шляхціцаў з ВКЛ вучылася ў Рыцарскай акадэміі ў Люневілі. Канфлікт з французскай адміністрацыяй з-за планаў рэформы кіравання Латарынгіяй прымусіў Сіруця ў канцы 1738 вярнуцца ў Рэч Паспалітую.

У 1740 прэтэндаваў на пасаду ковенскага маршалка, адмовіўся ад яе на карысць Антонія Забелы пасля заключэння дамовы, што па чарзе з ім будзе кіраваць ковенскімі соймікамі. У 1742 абраны дэпутатам Трыбунала ВКЛ і стаў пісарам віленскай кадэнцыі. Быў настолькі ўплывовым, што планаваў адхіліць ад улады трыбунальскага маршалка. Разам з мазырскім гродскім старостам Гервазыем Людвікам Аскеркам дапамог Сапегам атрымаць большасць на рускай кадэнцыі Трыбунала ВКЛ у 1742.

У чэрвені 1742 падканцлер ВКЛ Міхал Чартарыйскі з кніг меншай канцылярыі выдаў Сіруцю прывілей на Ковенскае гродскае староства. Сіруць прыняў урад, хоць ведаў, што адначасова з кніг вялікай канцылярыі выдадзены прывілей на Ковенскае староства Людвіку Пацею. Сіруць апярэдзіў Пацея, 8 чэрвеня 1742 склаў прысягу на ўрад і ў ліпені 1742 арганізаваў уезд на староства. Нягледзячы на намаганні падтрымаўшых Пацея Радзівілаў, Сіруць захаваў урад старосты пры дапамозе Сапегаў і Чартарыйскіх.

Быў паслом на соймы 1742, 1744, 1746, 1748, 1750, дзе праявіў сябе прыхільнікам праграмы дзяржаўных рэформ Чартарыйскіх. Абраны дэпутатам і маршалкам Трыбунала ВКЛ у 1752. Далей быў прыхільнікам Чартарыйскіх. Дзякуючы Сіруцю ў 1756 у Коўне адзін з лідараў «фаміліі» Ян Ежы Флемінг быў абраны дэпутатам Трыбунала ВКЛ разам з радзівілаўскім прыхільнікам, пісарам ВКЛ Антоніем Пацам. У канцы верасня 1756 удзельнічаў у з'ездзе лідараў «фаміліі» ў Слоніме, дзе абмяркоўвалася магчымасць стварэння антыкаралеўскай канфедэрацыі. Дзякуючы Чартарыйскім 10 сакавіка 1757 атрымаў расійскі ордэн Святога Аляксандра Неўскага.

Пасля разрыву з Чартарыйскімі ў 1758 Міхала Антонія Сапегі пачалося ахалоджванне адносін Сіруця з «фаміліяй». У выніку ў 1761 Сіруць перайшоў на бок Радзівілаў і дапамог стаць дэпутатам Трыбунала ВКЛ на ковенскім сойміку радзівілаўскаму кандыдату на трыбунальскае маршалкоўства Ігнацыю Пацу. Пры садзейнічанні Радзівілаў 3 жніўня 1761 Сіруць атрымаў ордэн Белага Арла.

Падчас бескаралеўя ў 1764 перайшоў на бок Чартарыйскіх, але не дамогся поўнага прабачэння. У 1767 вярнуўся ў кола прыхільнікаў віленскага ваяводы Караля Станіслава Радзівіла, але той запатрабаваў разліку за трыманне ў заставе Кейданскага графства. З гэтага часу Сіруць фактычна адышоў ад палітычных спраў.

Літаратура

• Мацук А. Сіруць Шыман // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 395. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.