Юстас Паляцкіс

Юстас Паляцкіс
Юстас Паляцкіс
	літ.: Justas Paleckis
Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета Літоўскай ССР
	25 жніўня 1940 — 14 красавіка 1967
Пераемнік	Матэюс Шумаўскас
Прэзідэнт Літвы
	17 чэрвеня 1940 — 3 жніўня 1940
Папярэднік	Антанас Мяркіс
Пераемнік	Альгірдас Бразаўскас
Прэм’ер-міністр Літоўскай рэспублікі
	17 чэрвеня 1940 — 24 чэрвеня 1940
Папярэднік	Антанас Мяркіс
Пераемнік	Вінцас Крэве-Міцкявічус
Нараджэнне	10 (22) студзеня 1899; Цельшы, Цельшаўскі павет, Ковенская губерня, Расійская імперыя;
Смерць	26 студзеня 1980 (81 год); Вільня, Віленскае гарадское самакіраванне, Літоўская ССР, СССР;
Месца пахавання	Антокальскія могілкі;
Бацька	Ігнас Паляцкіс
Маці	Она Петраўскайце
Дзеці	Вільнюс, Юстас, Сігіта, Герута, Віта
Веравызнанне	атэізм
Партыя	КПСС; Літоўскі народны саюз сялян[d] (1928);
Член у	ЦК КПСС;
Адукацыя	Універсітэт Вітаўта Вялікага;
Дзейнасць	паэзія, журналістыка, пераклад і палітыка
Узнагароды	;
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ю́стас Паля́цкіс (літ.: Justas Paleckis; 10 (22) студзеня 1899, Цельшы, Ковенская губерня^[1] — 26 студзеня 1980(1980-01-26)^[2], Вільня) — літоўскі журналіст, савецкі палітычны дзеяч. Кароткачасова выконваў абавязкі прэзідэнта Літвы пасля савецкага ўварвання ў 1940 годзе.

Біяграфія

Нарадзіўся 10 (22) студзеня 1899 года ў Цельшы ў сям’і каваля.

З 1915 года — працоўны, потым — служка ў Рызе, з 1922 года — настаўнік. Быў заснавальнікам і рэдактарам літоўскай газеты «Naujas Žodis», выдаванай у Рызе. Супрацоўнічаў у перыёдыках Літвы. У 1926—1927 гадах працаваў дырэктарам літоўскага дзяржаўнага агенцтва навін ELTA, пасля ваеннага перавароту быў звольнены.

Навучаўся ў ковенскім Літоўскім універсітэце (1926—1928), працаваў журналістам. У 1931 наладзіў сувязі з падпольнай кампартыяй Літвы, у 1937 быў абраны сябрам Антыфашысцкага камітэта Каўнаса, у 1939 арыштаваны і пасаджаны ў канцлагер.

Пасля таго, як у выніку акупацыі краіны Саветамі прэзідэнт Антанас Смятона збег у ЗША, яго абавязкі перайшлі да прэм’ер-міністра Антанаса Мяркіса. На наступны дзень пасля ад’езду Смятоны Мяркіс абвясціў пра фармальнае звяржэнне яго з пасады і прызначыў прэм’ер-міністрам Паляцкіса. Адначасна Мяркіс адмовіўся ад пасады прэзідэнта, што перадавала яго паўнамоцтвы Юстасу Паляцкісу. Гэта дало падставу сумнявацца ў законнасці ўсіх гэтых перастановак, паколькі Смятона не складваў паўнамоцтваў прэзідэнта^[4].

Прызначэнне Паляцкіса прэм’ер-міністрам было праведзенае з ухвалы савецкага пасольства ў Каўнасе, паколькі ў гэты час у Літве ўжо прысутнічалі савецкія войскі. Прысланы з Масквы намеснік Наркама замежных спраў СССР Уладзімір Дзеканозаў каардынаваў дзейнасць праз Літоўскую камуністычную партыю, а кабінет міністраў Паляцкіса выконваў адміністрацыйную функцыю. На загад з Масквы марыянетачны ўрад Паляцкіса прызначыў на 14—15 ліпеня выбары ў Народны сойм з мэтай легалізаваць далучэнне Літвы да СССР. Кандыдатамі на выбарах маглі быць толькі камуністы і іх саюзнікі. 21 ліпеня абраны парламент сабраўся для абмеркавання адзінага пытання па ўваходзе ў Савецкі Саюз, што было падтрымана адзінагалосна.

У 1940—1966 гадах — член ЦК і Бюро ЦК КП Літвы. У ЛітССР Паляцкіс заняў пасаду старшыні прэзідыуму Вярхоўнага Савета. На гэтай пасадзе ён асабіста падпісваў загады па масавай дэпартацыі. Так, з яго згоды Мяркіс і міністр замежных спраў незалежнай Літоўскай рэспублікі Юозас Урбшыс былі высланы ў РСФСР. Да 1953 года ў Сібір, Запаляр’е і Сярэднюю Азію былі дэпартаваны каля 132 000 грамадзян.

З пачаткам нямецкага наступу на Савецкі Саюз Паляцкіс эвакуіраваны. У 1941—1966 гадах — намеснік старшыні Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР. З 1955 года — прадстаўнік у Савеце Міжпарламенцкага саюза, у 1966—1970 гадах — старшыня Савета Нацыянальнасцей Вярхоўнага Савета СССР.

Дэлегат XIX, XX, XXI, XXII, XXIII з’ездаў КПСС, на якіх быў абраны кандыдатам у сябры ЦК. Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР 1—8-га скліканняў. З 1970 года на пенсіі.

Памёр 26 студзеня 1980 года ў Вільні.

Сям’я

Жонка — Генавайце Паляцкене. Пяцёра дзяцей — сыны Вільнюс і Юстас, дачкі Сігіта, Герута, Віта.

Узнагароды

Крыніцы

↑ ^а ^б Палецкис Юстас Игнович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ ^а ^б Justas Paleckis // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ Presidents of the Republic of Lithuania (англ.)(недаступная спасылка). Office of the President of the Republic of Lithuania. Архівавана з першакрыніцы 22 снежня 2014. Праверана 5 снежня 2014.

Спасылкі

Героі краіны (руск.)

[_0de6d2f5399404ce-1] а ^б Палецкис Юстас Игнович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[_e188b1c13c4f42a9-2] а ^б Justas Paleckis // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_24eaa54a199276e0-3] а ^б ^в ^г Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[pres-4] Presidents of the Republic of Lithuania (англ.)(недаступная спасылка). Office of the President of the Republic of Lithuania. Архівавана з першакрыніцы 22 снежня 2014. Праверана 5 снежня 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

Прэзідэнты Літвы
Першая рэспубліка	Антанас Смятона (1919—1920) Аляксандрас Стульгінскіс (1922—1926) Казіс Грынюс (1926) Ёнас Стаўгайціс (в.а.) Антанас Смятона (1926—1940) Антанас Мяркіс (в.а.) Юстас Паляцкіс Ёнас Жамайціс-Вітаўтас (1949—1954, в.а.)
Другая рэспубліка	Альгірдас Бразаўскас (1992—1998) Валдас Адамкус (1998—2003) Раландас Паксас (2003—2004) Артурас Паўлаўскас (в.а.) Валдас Адамкус (2004—2009) Даля Грыбаўскайце (2009—2019) Гітанас Наўседа (з 2019)

Прэм’ер-міністры Літвы
Першая рэспубліка	Аўгусцінас Вальдзямарас (1918) Мікалас Сляжавічус (1918—1919) Пранас Давідайціс (1919) Мікалас Сляжавічус (1919) Эрнястас Галванаўскас (1919—1920) Казіс Грынюс (1920—1922) Эрнястас Галванаўскас (1922—1924) Антанас Туменас (1924—1925) Вітаўтас Пятруліс (1925) Ляонас Бістрас (1925—1926) Мікалас Сляжавічус (1926) Аўгусцінас Вальдзямарас (1926—1929) Юозас Тубяліс (1929—1938) Владас Міранас (1938—1939) Ёнас Чарнюс (1939) Антанас Мяркіс (1939—1940) Юстас Паляцкіс (1940) Вінцас Крэве-Міцкявічус (в.а., 1940)
Літоўская ССР	Мячысловас Гядвілас (1940—1956) Мацеюс Шумаўскас (1956—1967) Юозас Манюшыс (1967—1981) Рынгаўдас Сонгайла (1981—1985) Вітаўтас Сакалаўскас (1985—1990)
Другая рэспубліка	Казіміра Прунскене (1990—1991) Альбяртас Шыменас (1991) Гядзімінас Вагнорус (1991—1992) Аляксандрас Абішала (1992) Бранісловас Лубіс (1992—1993) Адольфас Шляжавічус (1993—1996) Лаўрынас Міндаўгас Станкявічус (1996) Гядзімінас Вагнорус (1996—1999) Ірэна Дзягутэне (в.а., 1999) Раландас Паксас (1999) Ірэна Дзягутэне (в.а., 1999) Андрус Кубілюс (1999—2000) Раландас Паксас (2000—2001) Эўгеніюс Гянтвілас (в.а., 2001) Альгірдас Бразаўскас (2001—2006) Зігмантас Бальчыціс (в.а., 2006) Гядзімінас Кіркілас (2006—2008) Андрус Кубілюс (2008—2012) Альгірдас Буткявічус (2012—2016) Саўлюс Сквярняліс (2016—2020) Інгрыда Шыманіце (2020—2024) Гінтаўтас Палуцкас (з 2024 года)