Язэп Ігнатавіч Васілевіч

Язэп Ігнатавіч Васілевіч
Дата нараджэння	4 (16) верасня 1870
Месца нараджэння	Крывічы, Вілейскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	1934
Месца смерці	Уфа, Башкірская Аўтаномная Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка, РСФСР, СССР
Род дзейнасці	грамадскі дзеяч, палітык, педагог, археолаг, гісторык, публіцыст
Месца працы	Будслаўская беларуская гімназія Менскі беларускі педагагічны тэхнікум БДУ
Альма-матар	Маскоўскі археалагічны інстытут (1914) Маскоўскі юрыдычны інстытут[d] (1917)
Член у	Беларуская народная грамада

Язэп Ігнатавіч Васілевіч (4 верасня (16 верасня) 1870, мяст. Крывічы, цяпер Мядзельскі раён, Мінская вобласць — 1934, Уфа, цяпер Башкартастан, Расія) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч, педагог, археолаг, гісторык, публіцыст.

Біяграфія

Скончыў настаўніцкую семінарыю. У 1914 годзе скончыў Маскоўскі археалагічны інстытут, вучыўся Маскоўскім юрыдычным інстытуце у 1914—1917 гадах.

У 1917 годзе стаў адным з лідараў Беларускай народнай грамады, арганізацыі, якая дзейнічала сярод беларускіх бежанцаў на тэрыторыі Расіі. У верасні 1917 года на 1-ым Усерасійскім з’ездзе бежанцаў-беларусаў у Маскве выступіў з дакладам «Аб палітычным ладзе Беларусі і формах праўлення ў Расіі». У дакладзе выказаўся «за прадастаўленне Беларусі аўтаноміі і за федэратыўны лад у Расіі, у складзе якой будзе заставацца Беларусь», такі погляд быў найбольш папулярным сярод тагачаснага беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.

У 1917—1919 гадах адзін са стваральнікаў і дырэктар Будслаўскай беларускай гімназіі. У ліпені 1918 года ён як прадстаўнік акупіраванай Германіяй тэрыторыі дэлегат Усерасійскага з’езда бежанцаў з Беларусі ў Маскве. У 1919—1920 гадах жыў у Маскве. У чэрвені 1920 года Язэп Васілевіч назначаны загадчыкам інфармацыйнага аддзела ўпраўлення рэўкамаў Заходняга фронту.

У жніўні 1920 года вярнуўся ў Будслаў, да кастрычніка быў дырэктарам школы. Пад канец 1920 года ў Полацку, загадчык курсаў. З 1921 года выкладчык гісторыі і дырэктар Менскага педагагічнага тэхнікума (МБПТ). Адначасова выкладаў у Беларускім дзяржаўным універсітэце археалогію. У 1924 годзе перасяліўся ў Віцебск і стаў дырэктарам культурна-гістарычнага музея. Удзельнічаў у падрыхтоўцы і скліканні Першага з’езда даследчыкаў беларускай археалогіі і археаграфіі.

1 жніўня 1930 года арыштаваны ДПУ БССР паводле сфабрыкаванай справы Саюза вызвалення Беларусі. У 1931 годзе высланы ва Уфу (Башкірская АССР), дзе і памёр. Пасмяротна рэабілітаваны.

Творы

• Аўтабіяграфія// Нацыянальны архіў РБ. — Ф.42, воп.1., спр. 619, л.139-140.
• Васілевіч Я. Віцебскі дзяржаўны культурна-гістарычны музей// Віцебшчына. — Т.2. — 1928. — С.197-203.

Крыніцы

• Будслаўская беларуская гімназія (1917—1919). Дакументы і матэрыялы // Наша слова. — 2000, 6 снежня.
• Жук-Грышкевіч В. 25-га сакавіка. Успаміны зь Менску, Будслава, Вільні, Прагі, савецкай турмы. — Таронта, 1978.
• З гісторыі святкавання 25 сакавіка// Спадчына. — 1998. — № 1. — С.32-35.
• Скасаваньне 1-й Беларускай гімназіі// Часопісь Міністэ\рства Беларускіх спраў. — Коўна. — № 2. — кастрачнік 1919 г.
• Борьба за Советскую власть в Белоруссии, 1918—1920 гг. — Т.2. — Мн., 1971. — С.243-245.
• Протоколы, постановления и материалы Всероссийского съезда беженцев из Белоруссии в Москве. — М., 1918. — С.9,28.

Літаратура

• Скалабан В. Язэп (Іосіф) Ігнатавіч Васілевіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — С. 227. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.;
• Улашчык М. Выбранае. — Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. — С.378.
• Праўрацкі В. Прамень беларускай асветы// Нарачанская зара. — № 115-117. — 2003, 13 верасн.
• Праўрацкі В. Станаўленне і пачатковае развіццё беларускай школы на тэрыторыі сучаснага Мядзельскага раёна // Нашы карані: Ілюстраваны часопіс краязнаўцаў Паазер'я. — Паставы, 2003. — № 5. — С.25-29.
• Хацяновіч А. Дзе крыжуюцца шляхі// Наша ніва. — № 9(106) −1998, 11 траўня.
  • Вяргей В. С. Археалагічная навука ў Беларускай ССР 1919—1941 гг. Мн., 1992;