Ян Шытлер

Ян Шытлер
польск.: Jan Szyttler
Род дзейнасці	кухар
Дата нараджэння	1763
Месца нараджэння	Варшава, Варшаўская зямля[d], Мазавецкае ваяводства, Велікапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Дата смерці	1850
Месца смерці	Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Грамадзянства	Расійская імперыя  Рэч Паспалітая
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ян Шытлер (польск.: Jan Szyttler; 1763 — 1850) — вядомы кухар, аўтар першых сістэматычных кніг па кулінарыі на землях былога ВКЛ.

Біяграфія

Нарадзіўся ў 1763 годзе ў Варшаве ў сям’і кухара.

Пачаў кар’еру у 14-гадовым узросце як кухцік пры двары Агінскіх у Седльцах. Пазней — кухар пры двары Станіслава Аўгуста Панятоўскага (пад кіраўніцтвам славутага кухмістра Трэма), пры розных прыватных кухнях. У 1820 годзе асеў у Вільні, да канца жыцця займаўся толькі напісаннем і публікацыяй кніг па гаспадарцы, у тым ліку кулінарных, якія карысталіся вялікай папулярнасцю ў Літве і Беларусі, зважаючы на адсутнасць канкурэнцыі; Шытлер раўніва абараняў аўтарскае права.

Кнігі Шытлера аказалі значны ўплыў на фармаванне шляхецкіх і мяшчанскіх густаў перадрэформавай эпохі: «Кухар добра навучаны» (1830, пазней некалькі разоў перавыдавалася), «Параднік для паляўнічых» (1839), «Спіжарня дастаткова і абачліва абсталяваная» (1841), «Кухня мысліўская ці на ловах» (1845), «Ашчадная гаспадыня» (1846) і іншыя (усе — Вільня). У некаторых інтэлектуалаў эпохі гэтыя кнігі выклікалі іранічнае стаўленне дзеля іх апалітычнасці і сухасці. Падазеныя Шытлерам рэцэпты ў асноўным пачэрпнутыя з інтэрнацыянальнай («французскай») кухні, а таксама са старапольскай, арыгінальныя беларускія і літоўскія рэцэпты амаль адсутнічаюць. Шытлер паўплываў на наступныя пакаленні мясцовых аўтараў гэтай тэматыкі, у прыватнасці, на Ганну Цюндзявіцкую і Вінцэнціну Завадскую.

Выданні

• Kuchnia myśliwska czyli Na łowach: dla uśmierzenia głodu, dogadzając oraz najdelikatniejszemu smakowi, z dodaniem rad i przepisów, do urządzenia ubitej zwierzyny czworonożnej lub ptastwa, tudzież przygotowania naprędce posiłku, z wybranych rozmaitych drobnych cząstek zwierzyny, przez Jana Szyttlera. — Wilno: Drukarnia A. Marcinkowskiego, 1845. — S. 166.
• Poradnik dla myśliwych czyli o rozmaitych sposobach zabijania lub łowienia zwierząt, z przydanemi uwagami obchodzenia się z bronią utrzymaniem koni, układaniem psów i sokołów do polowania zbieraniem i konserwowaniem trufli urządzaniem wabiów i t.d. Dzieło dla łowczych i miłośników polowania wielce użyteczne. Napisane przez Jana Szytlera, z portretem autora i figurami. — Wilno: Nakładem Rubena Rafałowicza Księg. Wil. w drukarni B. Neumana, 1839. — S. 242.