Тула
Горад
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Ту́ла (руск.: Тула) — горад у Расіi, цэнтр Тульскай вобласці, гарадской акругі горад Тула. Тула размешчана на поўначы Сярэднярускага ўзвышша на беразе ракі Упы за 193 км на поўдзень ад Масквы. Працягласць горада з поўначы на поўдзень — 30 км, з захаду на ўсход — 25 км. Горад-Герой (з 1976 года).
Назва
Назва горада Тула ад назвы ракі Тула (> Тулка, Туліца[2]), на ўтоку якой у раку Упа паўстала паселішча.
Назва Тула балцкага паходжання. Корань Tul- у літоўскай рачной назве Tulė, у латышскіх Tuleja, Tulija[3][4].
Гісторыя
Тула ўпершыню згадваецца ў Ніканаўскім летапісе XVI стагоддзя пад 1146 годам. Уваходзіла ў Разанскае княства, з 1503 года ў Маскоўскай дзяржаве. У 16-17 стст. важны ўмацаваны пункт на паўднёвай ускраіне Маскоўскай дзяржавы. У 1552 годзе вытрымала аблогу войскаў крымскага хана Даўлет-Гірэя I. У 1607 годзе ў Тульскім крамлі абараняліся паўсталыя сяляне на чале з І. І. Балотнікавым.
У 17 ст. становіцца цэнтрам жалезаробчай прамысловасці на базе мясцовых жалезных руд. У 1712 годзе па ўказе Пятра I у Туле быў заснаваны дзяржаўны зброевы завод. З 1796 года Тула — цэнтр Тульскай губерні. У 19 ст. у Туле развіваюцца вытворчасць зброі і металаапрацоўка, выраб самавараў і гармонікаў, саматужныя металічныя промыслы.
Падчас Вялікай Айчыннай вайны ў кастрычніку — снежні 1941 года часці Чырвонай арміі абаранялі горад ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
Транспарт
Вядомыя асобы
- Іна Васілеўна Антонава (нар. 1952) — беларускі палітык.
- Барыс Адамавіч Булат (1912—1984) — Герой Савецкага Саюза.
- Эдуард Міхайлавіч Загарульскі (нар. 1928) — беларускі гісторык, археолаг.
- Павел Паўлавіч Палубаяраў (1901—1984) — маршал, Герой Савецкага Саюза.
- Валерый Уладзіміравіч Палякоў — расійскі касманаўт.
- Усевалад Васілевіч Санаеў (1912—1996) — савецкі кінаакцёр.
- Пётр Пятровіч Сушкін (1868—1928) — рускі і савецкі вучоны, заолаг і палеантолаг, акадэмік Акадэміі наук СССР.
- Леанід Пятровіч Татарынаў (1926—2011) — заолаг, палеантолаг, акадэмік Расійскай акадэміі навук.
- Ціхан (Шарапаў) (1886—1937) — праваслаўны рэлігійны дзеяч, епіскап.
Зноскі
- ↑ Города с численностью постоянного населения от 250 тыс. до 500 тыс. человек
- ↑ Г. П. Смолицкая. Гидронимия бассейна Оки. Москва, 1976. С. 84.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 349.
- ↑ Топоров В. Н. О северо-западнорусском локусе балтийской гидронимии. (из цикла «По окраинам Древней Балтии») // Res Balticae. 1995. С. 34.
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).