Каспійская нерпа[1], каспійскі цюлень[1] (Pusa caspica) — від марскіх млекакормячых з сямейства Сапраўдныя цюлені (Phocidae).
ЭндэмікКаспійскага мора. Узімку, ранняй вясной і позняй восенню мігруе ў паўночную частку мора, дзе на льдах ўтварае скапленні, шчэніцца і ліняе, восенню заходзіць у вусці Волгі і Урала, да Валгаграда і ўверх па плыні Урала на 200 км, вясной перамяшчаецца на поўдзень. Трымаецца статкамі.
Адным з асноўных негатыўных фактараў, якія вядуць да скарачэння віду, з’яўляецца забруджванне мора.
Даўжыня цела 120—148 см, маса складае парадку 50—60 кг. Памеры самак і самцоў прыкладна аднолькавыя. Афарбоўка цела амаль аднакаляровая шэра-бураватай з карычневымі і цёмнымі плямамі. Для дарослай жывёлы тыповыя шматлікія плямы няправільнай формы і рознай велічыні.
Палавой сталасці дасягаюць на 5—7 годзе жыцця. Перыядычнасць размнажэння складае 2-3 гады. Цяжарнасць доўжыцца каля 11 месяцаў. Самка ў прыплод прыносіць адно шчаня, двойня бывае вельмі рэдка. Жыве да 50 гадоў.
Пры здабыванні ежы здольны апускацца на глыбіню да 80 м. Аснову ежы складаюць касяковыя віды рыб, у асноўным, кількі, каля 1 % у рацыёне цюленя прыпадае на ракападобных.
Віду ўласцівая міграцыя з паўночнай часткі мора ў паўднёвую. У халодную пару года асноўная папуляцыя сканцэнтравана ў Паўночным Каспіі, а ў цёплы час года цюлені мігруюць у сярэдні і Паўднёвы Каспій.
У пачатку XX стагоддзя ў Каспійскім моры жыло да 1 мільёна цюленяў. Да 1989 года колькасць скарацілася да 400 тысяч асобін, у 2005 — да 110 тысяч, 2008—100 тысяч, 2019 — 43 — 66 тысяч[2].
У пачатку 80-х гадоў мінулага стагоддзя ў туркменскай частцы Каспійскага мора насяляла да 15 тысяч асобін, большасць на востраве Агурчынскі. У 2007 годзе супрацоўнікі Нацыянальнага інстытута пустыняў, расліннага і жывёльнага свету Міністэрства аховы прыроды Туркменістана па выніках праведзеных палявых экспедыцый ацанілі колькасць цюленя ўсяго ў 1 тысячу асобін.
У ліпені 2020 года пасля выпадкаў жорсткага абыходжання з цюленямі ў Мангістау, Міжведамасная заалагічная камісія па пытаннях рыбнай гаспадаркі прыняла рашэнне аб унясенні Каспійскага цюленя ў Чырвоную кнігу Казахстана[3].
Згодна з прыблізнай ацэнкай, колькасць папуляцыі не перавышае 70 000 асобін, пры гэтым дакладных даных пра гэта няма[4].
Па дадзеных на пачатак снежня 2022 года, у Дагестане было выяўлена загінулымі больш за 1700 асобін[5]. Паводле ацэнкі спецыялістаў з Каспійскага прыродаахоўнага цэнтра, на момант выяўлення жывёлы былі мёртвыя каля двух тыдняў. Выявіць іх гібель атрымалася дзякуючы таму, што тушы загінулых цюленяў былі выкінутыя штормам на бераг[4].
Пазней, па дадзеных, апублікаваных BBC, колькасць знойдзеных загінулых асобін павялічылася да 2500 жывёл[6].
Найбольшая колькасць туш загінулых жывёл была знойдзена ў раёне Юзбаша, а таксама паміж вусцямі рэк Сулак і Шураазень (Шурынка)[7]. На думку кіраўніка Распрыроднадзору С. Радзівонавай, прычынай гібелі 2,5 тысяч чырванакніжных цюленяў на ўзбярэжжы Каспійскага мора ў Дагестане маглі быць выкіды прыроднага газу, у выніку чаго яны маглі пацярпець ад гіпаксіі[8]. Старшы выкладчык кафедры акіяналогіі геаграфічнага факультэта МДУ Сяргей Мухаметаў лічыць, што прычынай гібелі жывёл мог стаць выкід метану ў выніку сейсмічнай актыўнасці, пасля чаго цюлені задыхнуліся[9]. Паводле расійскай журналісткі Юліі Латынінай, жывёлы таксама маглі загінуць з-за атручвання ракетным палівам[10].
Паштовы блок. Азербайджан
Паштовая марка. Расія
