Ёэнсу

Ёэнсу
Герб[d]	Сцяг
Краіна	Фінляндыя
Ляні	Усходняя Фінляндыя
Правінцыя	Паўночная Карэлія
Каардынаты	62°36′00″ пн. ш. 29°45′50″ у. д.HGЯO
Унутраны падзел	30 раёнаў
Глава гарады	Кары Кар'ялайнен
Заснаваны	1848
Плошча	2 751,07 (абшчына, уключаючы плошчу воднай паверхні) км²
Насельніцтва	75 244 чалавек (2015)
Шчыльнасць	31,13 чал./км²
Канфесійны склад	лютэране, праваслаўныя
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
Паштовыя індэксы	801xx, 802xx
Афіцыйны сайт	jns.fi; (фін.)(руск.)(шведск.)(англ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ёэнсу (фінск.: Joensuu — «Вусце ракі») — горад і абшчына на ўсходзе Фінляндыі, размешчаны ў вусці ракі Піеліс'ёкі і на беразе возера Пюхяселькя — самым паўночным з азёр сістэмы Сайма. Адміністрацыйны цэнтр правінцыі Паўночная Карэлія з насельніцтвам больш за 75 тыс. жыхароў (12 па гэтым паказчыку горад Фінляндыі) (2015). Горад з'яўляецца буйным цэнтрам вышэйшай адукацыі (15 тысяч студэнтаў) і гандлёва-транспартным вузлом. У горадзе развіта пластмасавая і металургічная прамысловасць (Abloy), машынабудаванне (John Deere), друкарскія паслугі (Punamusta), харчовая прамысловасць (Valio), энергетыка (Fortum) і распрацоўкі ў сферы інфармацыйных тэхналогій.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Горад быў заснаваны ў 1848 годзе расійскім імператарам Мікалаем I у вусці ракі Піеліс'ёкі. У XIX стагоддзі Ёэнсу з'яўляўся прамысловым і гандлёвым горадам. У 1860 годзе горад атрымаў права на гандаль, у сувязі з чым абмежаванні прамысловай дзейнасці былі скасаваны і мясцовыя лесапільныя заводы пачалі расці і квітнець. У пасёлку Утра ўзнік цэнтр шкляной прамысловасці, прычым 11 % яго насельніцтва складалі замежнікі, у пасёлку існавала шведскамоўная школа. У 1856 годзе быў пабудаваны Сайменскі канал, які істотна палепшыў умовы воднага транспартавання. Дзякуючы яму актыўна развіваўся гандаль паміж Паўночнай Карэліяй, Санкт-Пецярбургам і Цэнтральнай Еўропай.

У канцы 1870-х гадоў, дзякуючы пабудаваным на рацэ Піеліс'ёкі каналам, істотна пашырыліся магчымасці суднаходства і сплаву. Рака Піеліс'ёкі стала важным маршрутам для лесасплаву і забяспечвала лесапільныя заводы і лесагаспадарчую прамысловасць Фінляндыі сыравінай. Да пачатку XX стагоддзя Ёэнсу стаў адным з найбуйнейшых унутраных портаў Фінляндыі.

На працягу апошніх дзесяцігоддзяў невялікі, у значнай меры сельскагаспадарчы і лесапрамысловы горад ператварыўся ў ажыўлены цэнтр рэгіёна Паўночнай Карэліі. У 1954 годзе колькасць насельніцтва Ёэнсу склала 24 тысячы чалавек. Пачынаючы з 1960-х гадоў паскорыўся эканамічны рост Фінляндыі. Адначасова з гэтым пачаўся працэс урбанізацыі. У 1960-х колькасць насельніцтва Ёэнсу павялічылася на 28 % і да 1970 склала 36 тысяч чалавек. У 1960-я гады Паўночнай Карэліі быў нададзены статус самастойнага адміністрацыйнага рэгіёна, і горад Ёэнсу стаў яго сталіцай. У 1970-х гадах у горадзе было праведзена мноства рэформ у сацыяльнай сферы^[1].

У 1969 годзе ў Ёэнсу быў заснаваны ўніверсітэт. Дзейнасць універсітэта і сёння адыгрывае важную ролю ў жыцці горада. У наш час універсітэт складаецца з васьмі факультэтаў і дзевяці самастойных падраздзяленняў, а колькасць студэнтаў складае каля 8 тысяч чалавек. Актыўнае міжнароднае супрацоўніцтва ў галіне навукі, прамысловасці і гандлю дае карысць усяму рэгіёну^[2].

З ростам горада ў склад Ёэнсу ўваходзілі суседнія паселішчы. Так у 1954 годзе была далучана камуна Піелісенсу (фінск.: Pielisensuu), а 1 студзеня 2005 года ў склад горада ўвайшлі камуны Кііхтэлюсваара (фінск.: Kiihtelysvaara) і Туўпаваара (фінск.: Tuupovaara).

У пачатку 2009 года ў склад Ёэнсу былі ўключаны два суседнія муніцыпалітэты — Эна (фінск.: Eno) і Пюхяселькя (фінск.: Pyhäselkä). У выніку гэтага зліцця колькасць насельніцтва Ёэнсу дасягнула значэнні каля 72 тысяч чалавек.

Навучальныя ўстановы[правіць | правіць зыходнік]

Ёэнсуская духоўная семінарыя‎

Клімат[правіць | правіць зыходнік]

Клімат Ёэнсу
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Сярэдні максімум, °C	−8,2	−7,2	−1,3	4,9	13,5	19,0	21,0	18,3	12,1	5,7	−0,5	−5,2	6,0
Сярэдняя тэмпература, °C	−11,6	−10,7	−5,4	0,7	8,3	14,2	16,4	14,0	8,6	3,2	−2,7	−8,2	2,2
Сярэдні мінімум, °C	−15,4	−15	−10,1	−3,4	2,6	8,8	11,3	9,7	4,9	0,4	−5,5	−12,1	−2
Норма ападкаў, мм	37	29	32	35	36	61	75	84	65	59	54	45	612
Крыніца: World Climate