Івіса

Івіса
	ісп. Ibiza, катал. Eivissa
	; Выгляд з паветра
Характарыстыкі
Плошча	571,7641 км²
Насельніцтва	134 460 чал.
Шчыльнасць насельніцтва	235,17 чал./км²
Размяшчэнне
	38°59′ пн. ш. 1°25′ у. д.HGЯO
Акваторыя	Міжземнае мора
Краіна	Іспанія;
	Івіса
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Іві́са, таксама распаўсюджана Ібіца (ісп.: Ibiza, катал.: Eivissa) — востраў на захадзе Міжземнага мора. Частка Балеарскага архіпелага. Разам з некалькімі суседнімі астраўкамі складае Пітыускую групу. Уваходзіць у склад Іспаніі. Агульная плошча - 571,76 км². Насельніцтва (2011 г.) - 134 460 чал. Частка вострава (11 231 га) унесена ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]

Івіса — самы буйны востраў Пітыускага архіпелага. Ён месціцца ў 455,5 км на паўднёвы ўсход ад Мадрыда, сталіцы Іспаніі. Займае 571,76 км². Цягнецца на 40,41 км з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад.

Востраў Івіса ўзнік у выніку субдукцыі Еўрапейскай і Афрыканскай тэктанічных пліт. З-за складаных геалагічных працэсаў і змен узроўня мора некалькі разоў на працяглы перыяд апынаўся пад вадзяной паверхняй і ператвараўся ў падводнае плато, на якім мільёны гадоў запасіліся арганічныя асадкі. У выніку паверхня Івісы складзена пераважна скалістымі напластаваннямі вапнякоў і дробнымі асадкавымі пародамі. Цэнтральная частка вострава гарыстая. Найвышэйшы пункт — гара Са-Талая (475 м). Берагі перарэзаны скалістымі мысамі. Вылучаюцца доўгія пясчаныя пляжы.

Клімат мяккі міжземнаморскі. Сярэдняя тэмпература студзеня +11,9°C. У жніўні яна падвышаецца да +26,3°C. Дзякуючы марскім вятрам спякота не адчуваецца нават у дзённыя летнія гадзіны.

Прырода[правіць | правіць зыходнік]

Прырода вострава Івіса тыповая для міжземнаморскага рэгіёна. На востраве сустракаюцца невялікія хваёвыя лясы, дзе можна сустрэць некалькі відаў хвой, ядловец, шыпшыну, мірт, сунічнае дрэва, лаванду, лаўр, камфоравае дрэва і інш. Усяго налічваецца каля тысячы відаў раслін. Наземная фаўна бедная, уключае птушак, амфібій і казурак. Воды каля Івісы насяляюць кіты, марскія чарапахі, розныя рыбы.

Для аховы прыроды на востраве Івіса створаны 2 нацыянальныя паркі.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

З IX ст. да н. э. востраў Івіса наведвалі фінікійцы, якія здабывалі тут соль. У 654 г. да н. э. карфагеняне стварылі на востраве сталую калонію Эбус (меркавана ў гонар бога Беса). У 123 г. да н. э. заваяваны рымлянамі. У IV ст. захоплены вандаламі. У V ст. далучаны да Візантыі.

У 707 г. востраў Івіса трапіў у склад Кордаўскага эмірата. Арабы пабудавалі на ім магутную крэпасць з 7 вежамі і 3 брамамі, якая пазней ператварылася ў верхнюю частку горада Івіса. Востраў выкарыстоўваўся імі пераважна як месца здабычы і вытворчасці салёнай рыбы. Лічыцца, што арабская культура моцна паўплывала на розныя бакі жыцця сучасных астравіцян, у тым ліку на традыцыйная мужчынскія строі, а таксама архітэктуру.

У 1110 г. востраў захапілі нарвежскія крыжакі, якія перадалі яго ў склад Сіцылійскага каралеўства. У 1235 г. Івіса перайшла пад кіраванне Арагона. З-за выгнання мусульман востраў спусцеў, таму арагонскія, а потым іспанскія ўлады стымулявалі сюды перасяленне з Каталоніі. Жыхары Івісы лічаць, што на іх востраве нарадзіўся Хрыстафор Калумб. Да 1715 г. яны карысталіся правам аўтаноміі. У 1554 г. для абароны ад паўночнаафрыканскіх карсараў былі пабудаваны муры вакол адзінага ў тыя часы порта.

У складзе Іспаніі Івіса лічылася важным астраўным цэнтрам рыбалоўства, здабычы солі, вырошчвання збожжавых культур і вінаграду. У XVIII - першай палове XX стст. існавала сталая эміграцыя астрвіцян у краіны Паўднёвай Амерыкі. З 1960-х гг. развіваецца турызм.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Асноўная галіна эканомікі — турызм, які аказвае моцны ўплыў на іншыя сферы, у тым ліку сельскую гаспадарку, транспарт і будаўніцтва. На поўдні вострава дзейнічае аэрапорт. Порт горада Івіса злучаны сталымі паромнымі пераправамі з Пальма-дэ-Мальёрка, суседнім востравам Фарментэра, Баселонай, Валенсіяй і Дэніяй.

Кіраванне[правіць | правіць зыходнік]

Востраў Івіса з'яўляецца часткай аўтаномнай супольнасці Балеарскія астравы. Падзяляецца на 5 муніцыпалітэтаў. Агульнае кіраўніцтва вострава здзейсняецца праз Раду вострава Івіса, якая працуе на тэрыторыі муніцыпалітэта горад Івіса.

Адміністрацыйны падзел
Сцяг вострава Івіса
Эмблема Рады вострава Эвіса

Культура[правіць | правіць зыходнік]

Толькі каля паловы жыхароў вострава Івіса з'яўляюцца тубыльцамі. Яны размаўляюць на асобным дыялекце каталонскай мовы, маюць свае культурныя традыцыі. Адзін з іх — групавы танец ібісенка. Лічыцца, што ён узнік у сялянскім асяроддзі і быў прысвечаны культу вады. Мясцовая музыка ўвабрала старадаўнія арабскія традыцыі. На Івісе не распаўсюджаны струнныя інструменты, але папулярны барабан і кастаньеты. Пад музыку выконваюцца гістарычныя і любоўныя балады, аднак галоўным у іх выкананні з'яўляецца не тэкст песень, а сама музыка. Кухня тыповая міжземнаморская з перавагай салодкіх ласункаў, рысу і рыбы.

Астанія жыхары Івісы — прыезджыя рабочыя, у тым ліку выхадцы з Андалусіі і мігранты з іншых краін, часовыя і сталыя перасяленцы. Сярод апошніх нямала вядомых асоб. На востраве Івіса жылі брытанскі музыкант Сід Вішэс, амерыканскі кінарэжысёр Орсан Уэлс, амерыканскі пісьменнік-фантаст Роберт Шэклі і інш. Акрамя таго, востраў наведвае вялікая колькасць турыстаў. Яны аказваюць значнае ўздзеянне на распаўсюджванне новых відаў моды, музычных і кулінарных інтарэсаў. Пад уплывам агратурызма на Івісе з'явіліся сялянскія гаспадаркі, якія падтрымліваюць старыя звычаі апрацоўкі зямлі і адмаўляюцца ад механізацыі. Для забаў турыстаў арганізуюцца карнавалы, жартоўныя баі памідорамі, адчыняюцца сучасныя музычныя клубы. Івіса шырока вядома сваім начным жыццём, фестывалямі транс-музыкі, тэхна і E.D.M.

У 1999 г. частка вострава агульнай плошчай 11 231 га была ўнесена ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. У яе склад уваходзяць месцы археалагічных раскопак і прыродныя аб'екты.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]