Рысарджымента: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
др Bot: + Шаблон:Normdaten |
Luckas-bot (размовы | уклад) др r2.7.1) (робат дадаў: et:Itaalia ühinemine |
||
Радок 54: | Радок 54: | ||
{{Link FA|de}} |
{{Link FA|de}} |
||
{{Link FA|es}} |
{{Link FA|es}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[af:Unifikasie van Italië]] |
[[af:Unifikasie van Italië]] |
||
Радок 68: | Радок 78: | ||
[[eo:Unuiĝo de Italio]] |
[[eo:Unuiĝo de Italio]] |
||
[[es:Unificación de Italia]] |
[[es:Unificación de Italia]] |
||
[[et:Itaalia ühinemine]] |
|||
[[fa:یگانگی ایتالیا]] |
[[fa:یگانگی ایتالیا]] |
||
[[fi:Italian yhdistyminen]] |
[[fi:Italian yhdistyminen]] |
||
Радок 108: | Радок 119: | ||
[[zh:意大利統一]] |
[[zh:意大利統一]] |
||
[[zh-min-nan:Italia thóng-it]] |
[[zh-min-nan:Italia thóng-it]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ |
Версія ад 15:53, 19 студзеня 2012
Рысарджымента (іт. il risorgimento — адраджэнне, абнаўленне) — гістарыяграфічны тэрмін, які пазначае перыяд барацьбы за палітычнае аб'яднанне Італіі.
Тэрмін
Спачатку слова ўжывалася па аналогіі з Il Rinascimento (Эпоха Адраджэння) і ўжывалася выключна ў культурна-літаратурным кантэксце. І толькі пасля пры Віторыё Альф'еры (1749—1803) яго значэнне пачало паступова пашырацца ў бок меркаванага аб'яднання Італіі ў палітычным, культурным і нацыянальным плане.
Храналогія
1820 — пачатак паўстання ў неапалітанскім каралеўстве, падушанага пасля аўстрыйскай інтэрвенцыяй;
1821 — хваляванні распаўсюджваюцца на П'емонт па ініцыятыве сакрэтнага таварыства, кіруемага Сантароза і Канфалан'еры; паўстанне таксама было задушана аўстрыйцамі;
1831 — аўстрыйцы душаць яшчэ адно паўстанне — у герцагстве Пармскае. Джузэпэ Мадзіні засноўвае ў Марселі «Маладую Італію», патрыятычнае рух, які змагаўся за аб'яднанне Італіі і ўключэнне яе ў еўрапейскі кантэкст.
1833 — Няўдалая спроба «Маладой Італіі» падняць паўстанне ў Генуі.
1848—1849 — «Пяць дзён Мілана» і першая вайна з Аўстрыяй за незалежнасць, якая завяршылася няўдала (перамір'е ў Він'яле і міланскі мірны дагавор), аднак згуляла важную ролю ў развіцці і распаўсюджванні патрыятычных настрояў.
Чэрвень — ліпень 1857 — экспедыцыя Пізакане: няўдалая спроба падняць паўстанне ў неапалітанскім каралеўстве.
1859—1860 — другая вайна за незалежнасць, у выніку якой адбываецца аб'яднанне Сардынскага каралеўства з Ламбардыяй, Тасканай, Раман'ей, Пармай і Мадэнай, у якіх прайшло ўсенароднае галасаванне. Высадка Джузэпэ Гарыбальдзі ў Сіцыліі і аб'яднанне з Сардзініяй Каралеўства абедзвюх Сіцылій.
17 Сакавіка 1861 года — новы парламент абвяшчае Італьянскае каралеўства на чале з Віктарам Эмануілам II.
Жнівень 1862 г. — першы паход Гарыбальдзі на Рым.
1866 — Трэцяя вайна за незалежнасьць у саюзе з Прусіяй (гл. Аўстра-пруская вайна), падчас якой да Італіі была далучаная вобласць венетаў з Венецыяй.
Чэрвень 1867 г. — другі паход Гарыбальдзі на Рым.
Верасень 1870 — італьянскія войскі ўступаюць у Рым, з якога выведзены французскі гарнізон (гл. Франка-пруская вайна).
Чэрвеня 1871 г. — італьянская сталіца была перанесена ў Рым.
Бібліяграфія
- Giuseppe Berti. Russia e stati italiani nel Risorgimento. Torino, 1957.
- Indro Montanelli. L’Italia del Risorgimento. Milano, 1972.
- Franco Valsecchi. L’Italia del Risorgimento e l’Europa delle nazionalità. Roma, 1978.
- Walter Maturi. Interpetazioni del Risorgimento. Torino, 1962.
- Luigi Tomaz, In Adriatico nel secondo millennio, Presentazione di Arnaldo Mauri, Think ADV, Conselve, 2010.