Лівія: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др r2.7.2) (робат дадаў: or:ଲିବିଆ |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Дзяржава |
|||
{{Краіна |
|||
|Беларуская назва=Лівійская Рэспубліка |
|||
|назва па-свойму= ليبيا |
|||
|Арыгінальная назва={{lang-ar|ليبيا }} |
|||
|назва па-беларуску= Лівія |
|||
|Родны склон=Лівіі |
|||
|герб= NTC LR.JPG |
|||
|Сцяг=Flag of Libya.svg<!-- Сцяг абраны паводле выкарыстоўваемага сцяга на сайце ААН. http://www.un.org/en/members/countryinfo.asp?countryname=libya Менавіта гэтыя ўлады прызнаны ААН і большасцю дзяржаў Зямлі. Гл. таксама http://www.un.org/en/members/ Following the adoption by the General Assembly of resolution 66/1, the Permanent Mission of Libya to the United Nations formally notified the United Nations of a Declaration by the National Transitional Council of 3 August 2Oll changing the official name of the Libyan Arab Jamahiriya to "Libya" as well as a decision to change Libya's national flag. Змена сімволікі ў картцы без абмеркавання можа быць палічана вандалізмам і пацягнуць блакіроўку.--> |
|||
|сцяг= Flag of Libya.svg |
|||
|Герб=Seal of the National Transitional Council (Libya).svg |
|||
| |
|Дэвіз= Свабода, справядлівасць, дэмакратыя |
||
|месца= LocationLibya.png |
|||
|Назва гімна=Лівія, Лівія, Лівія |
|||
⚫ | |||
|Дзяржаўны лад=Не вызначаны (Пераходны перыяд) |
|||
⚫ | |||
|lat_dir = N|lat_deg =27 |lat_min =25 |lat_sec =0 |
|||
|прадстаўнік= |
|||
|lon_dir =E |lon_deg =17 |lon_min =47 |lon_sec = 0 |
|||
|кіраўнік дзяржавы= Урад Лівійскай Рэспублікі |
|||
|region = LY |
|||
|плошча= 1 759 540 |
|||
|CoordScale =10000000 |
|||
⚫ | |||
|На карце=Libya (orthographic projection).svg |
|||
|год= [[2004]] |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|Дата незалежнасці=[[24 снежня]] [[1951]] |
|||
|грашовая адзінка= [[лівійскі дынар]] |
|||
|Незалежнасць ад=[[Італія|Італіі]] |
|||
|часавы пояс= [[UTC]]+0 |
|||
⚫ | |||
|гімн= [[Allahu Akbar]] |
|||
|Найбуйнейшыя гарады=Трыпалі, [[Бенгазі]], [[Місурата]] |
|||
|нумарныя знакі= LY |
|||
|Форма кіравання=[[Часовы ўрад]] |
|||
⚫ | |||
|Пасады кіраўнікоў= |
|||
|міжнародны тэлефонны код= +218 |
|||
Старшыня [[Нацыянальны пераходны савет Лівіі|ПНС]]<br />[[Нацыянальны пераходны савет Лівіі|Лівійскай Рэспублікі]]<br />Прэм'ер-міністр [[Нацыянальны пераходны савет Лівіі|ПНС]]<br />[[Нацыянальны пераходны савет Лівіі|Лівійскай Рэспублікі]] |
|||
|схем.карта= Ly-map.png |
|||
|Кіраўнікі= [[Мустафа Мухамад Абд-аль-Джаліль|Мустафа Мухамад <br/>Абд-аль-Джаліль]] <br /> [[Абдэль Рахім аль-Кіб]] |
|||
⚫ | |||
|Дзяржаўная рэлігія=[[іслам]] ([[Сунізм|суніцкага]] толку) |
|||
|Месца па тэрыторыі=16 |
|||
|Тэрыторыя=1 759 540 |
|||
|Працэнт вады=- |
|||
|Месца па насельніцтву=104 |
|||
|Насельніцтва=6 365 563 |
|||
|Год перапісу=2009 |
|||
⚫ | |||
|ВУП=88.133 млрд. |
|||
|Год разліку ВУП=2008 |
|||
|Месца па ВУП=55 |
|||
⚫ | |||
|ІРЧП = {{decrease}} 0.760 |
|||
|Год разліку ІРЧП = 2011 |
|||
|Месца па ІРЧП = 64 |
|||
|Узровень ІРЧП = <span style="color:#090;">выш.</span> |
|||
|Валюта=[[Лівійскі дынар]] ([[ISO 4217|LYD, код 434]]) |
|||
⚫ | |||
|Тэлефонны код=218 |
|||
|Часавы пояс= +2 |
|||
⚫ | |||
'''Лівія''' — арабская дзяржава на поўначы [[Афрыка|Афрыкі]]. На захадзе мяжуе з [[Алжыр]]ам, на паўночным захадзе з [[Туніс]]ам, на поўдні з [[Чад]]ам і [[Нігер]]ам, на ўсходзе з [[Егіпет|Егіптам]]. На поўначы амываецца водамі [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]], агульная працягласць міжземнаморскага ўзбярэжжа — 1860 км. Тэрыторыя — 1,76 млн км² (85 % прыходзіцца на пустыню). Сталіца — Трыпалі. |
'''Лівія''' — арабская дзяржава на поўначы [[Афрыка|Афрыкі]]. На захадзе мяжуе з [[Алжыр]]ам, на паўночным захадзе з [[Туніс]]ам, на поўдні з [[Чад]]ам і [[Нігер]]ам, на ўсходзе з [[Егіпет|Егіптам]]. На поўначы амываецца водамі [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]], агульная працягласць міжземнаморскага ўзбярэжжа — 1860 км. Тэрыторыя — 1,76 млн км² (85 % прыходзіцца на пустыню). Сталіца — Трыпалі. |
||
Радок 104: | Радок 125: | ||
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] |
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] |
||
[[Катэгорыя:Унітарныя дзяржавы]] |
|||
[[Катэгорыя:Паўночная Афрыка]] |
|||
{{Link FA|af}} |
{{Link FA|af}} |
||
{{Link FA|en}} |
{{Link FA|en}} |
Версія ад 17:28, 2 лютага 2012
| |||||
Дэвіз: «Свабода, справядлівасць, дэмакратыя» | |||||
Гімн: «Лівія, Лівія, Лівія» | |||||
Дата незалежнасці | 24 снежня 1951 (ад Італіі) | ||||
Афіцыйная мова | арабская | ||||
Сталіца | Трыпалі | ||||
Найбуйнейшыя гарады | Трыпалі, Бенгазі, Місурата | ||||
Форма кіравання | Часовы ўрад | ||||
Старшыня ПНС Лівійскай Рэспублікі Прэм'ер-міністр ПНС Лівійскай Рэспублікі |
Мустафа Мухамад Абд-аль-Джаліль Абдэль Рахім аль-Кіб | ||||
Дзярж. рэлігія | іслам (суніцкага толку) | ||||
Плошча • Усяго |
16-я ў свеце 1 759 540 км² | ||||
Насельніцтва • Ацэнка (2009) • Шчыльнасць |
6 365 563 чал. (104-я) 3,2 чал./км² | ||||
ВУП • Разам (2008) • На душу насельніцтва |
$88.133 млрд. (55-ы) $14 192 | ||||
ІРЧП (2011) | ▼ 0.760 (выш.) (64-ы) | ||||
Валюта | Лівійскі дынар (LYD, код 434) | ||||
Інтэрнэт-дамен | .ly | ||||
Код ISO (Alpha-2) | LY | ||||
Код ISO (Alpha-3) | LBY | ||||
Код МАК | LBA | ||||
Тэлефонны код | +218 | ||||
Часавыя паясы | +2 |
Лівія — арабская дзяржава на поўначы Афрыкі. На захадзе мяжуе з Алжырам, на паўночным захадзе з Тунісам, на поўдні з Чадам і Нігерам, на ўсходзе з Егіптам. На поўначы амываецца водамі Міжземнага мора, агульная працягласць міжземнаморскага ўзбярэжжа — 1860 км. Тэрыторыя — 1,76 млн км² (85 % прыходзіцца на пустыню). Сталіца — Трыпалі.
Прырода
98% тэрыторыі краіны займаюць пустыні і паўпустыні — асобныя часткі Сахары. На паўночным захадзе і паўночным усходзе ўздоўж узбярэжжа цягнецца нізінная паласа з перарывістым поясам аазісаў (Гадамес і інш.). На захадзе — вапняковае плато Эль-Хамра (выш. да 960 м), на поўдні — адгор'і Тыбесты (г. Бетэ, 2286 м), паміж імі — шырокія пясчаныя катлавіны Ідэхан-Убары і Ідэхан-Мурзук, на ўсходзе — Лівійская пустыня, на паўночным усходзе — плато Эль-Ахдар (выш. да 878 м). У Лівіі вялікія запасы нафты (1-е месца ў Афпыцы), ёсць прыродны газ, фасфарыты, калійная соль, жалезная руда.
Клімат пустынны трапічны, на поўначы пераходны да міжземнаморскага, сухі, з рэзкімі сезоннымі і сутачнымі ваганнямі тэмпературы. Сярэдняя тэмпература студзеня на поўначы 11-12°С, на поўдні 15-18°С, ліпеня адпаведна 27-29 і 32-35°С. За год выпадае менш за 50 мм ападкаў, на плато Эль-Ахдар — каля 500 мм ападкаў, у раёне г. Трыпалі — каля 300 мм.
Рэк няма. У асобных раёнах ёсць запасы падземных і артэзіянскіх вод.
91% тэрыторыі займаюць голыя пяскі і камяністыя грунты. Месцамі сухалюбныя хмызнякі і злакі. Жывёльны свет бедны, прадстаўлены пераважна паўзунамі (змеі, яшчаркі), з млекакормячых — грызунамі, драпежнікамі (шакалы, гіены, ліс-фенек), парнакапытнымі (антылопы); шматлікія насякомыя і павукападобныя.
Нацыянальны парк Куф, некалькі прыродных паркаў.
Гісторыя
Да 1911 Лівія ўваходзіла ў склад Асманскай імперыі, з 1911 па 1942 з'яўлялася італьянскай калоніяй, у 1943 у выніку разгрому войскаў італа-германскай кааліцыі была акупіраваная Вялікабрытаніяй і Францыяй. 24 снежня 1951 у адпаведнасці з рэзалюцыяй ГА ААН (1949) Лівія абвешчаная незалежнай суверэннай дзяржавай — Злучаным Каралеўствам Лівіі на чале з каралём Ідрысам I. 1 верасня 1969 група нацыяналістычна настроеных афіцэраў лівійскага войска на чале з М. Кадафі, якія ўваходзілі ў «Рух свабодных афіцэраў юніяністаў-сацыялістаў», звергла манархічны рэжым і абвясціла Лівійскую Арабскую Рэспубліку (ЛАР). У сакавіку 1977 была прынятая «Дэкларацыя аб устанаўленні ўлады народа», якая абвясціла аб стварэнні ў краіне «джамахірыі» (дзяржава народных мас). У лютым 2011 ў шэрагу гарадоў краіны прайшлі антыўрадавыя мітынгі, жорстка падаўленыя ўладамі, у Лівіі пачалася грамадзянская вайна. У канцы сакавіка 2011 пачалася санкцыянаваная ААН ваенная аперацыя пад кантролем сіл НАТА. 21 жніўня лівійскія паўстанцы ўвайшлі ў Трыпалі. 20 кастрычніка М. Кадафі быў забіты.
Насельніцтва
Насельніцтва — 6 млн чал. (арабы — 98 %, ёсць таксама берберы, тубу і хаўса). Афіцыйная мова — арабская. Дзяржаўная рэлігія — іслам суніцкага толку, аснова заканадаўства — шарыят. Нацыянальнае свята — Дзень рэвалюцыі 1 верасня (1969).
Буйныя гарады — Трыпалі (1,75 млн чал.), Бенгазі, Тобрук, Місурата, Аль-Байда.
Эканоміка
Грашовая адзінка — лівійскі дынар (роўны 1000 дырхамам) — 0,76 дол. ЗША (сак. 2009).
Па выведаных запасах нафты (ацэньваюцца ў 39,1 млрд бар.) Лівія займае 1-е месца ў Афрыцы і 5-е сярод удзельнікаў ОПЕК (пасля Саудаўскай Аравіі, Ірака, Кувейта і ААЭ). Маюцца буйныя запасы прыроднага газу (1,43 трлн куб. м., 3-е месца ў Афрыцы).
Асноўныя галіны эканомікі — нафтагазаздабыча, нафтагазаперапрацоўчая і нафтахімічная галіны прамысловасці, на долю якіх прыходзіцца 95 % паступленняў ад экспарту. Лёгкая прамысловасць прадстаўленая ў асноўным невялікімі прадпрыемствамі па вытворчасці тканак, пашыву вопраткі і абутку, вырабу скур. Харчовая галіна развітая адносна слаба.
Па выніках 2008 ВУП вырас на 7,3 % (да 77,3 млрд дол.). Золатавалютныя рэзервы, па ацэнках экспертаў, павялічыліся да 89 млрд дол.
Па ўзроўні прыбытку на душу насельніцтва (больш 6 тыс. дол. у год) Лівія займае адно з першых месцаў у Афрыцы.
Асноўныя знешнегандлёвыя партнёры Лівіі: Італія, Германія, ЗША і Іспанія. Знешнегандлёвае абарачэнне ў 2008 склала 89,9 млрд дол. (экспарт — 69,3 млрд.). Аснову экспарту складае нафта, прадукты нафтаперапрацоўкі і нафтахіміі. Асноўныя артыкулы імпарту — легкавыя машыны, станкі, нафтаабсталяванне, трубы, электраабсталяванне, піламатэрыялы і іншыя будматэрыялы, прамысловыя і харчовыя тавары, розныя гатовыя вырабы, а таксама хімічныя і сыравінныя тавары.
Унутраная палітыка
Дзяржаўны лад Лівіі быў вызначаны артыкуламі «трэцяй сусветнай тэорыі» М. Каддафі, яе сутнасць складаецца ў рэалізацыі прынцыпу «прамога народаўладдзя», т.б. непасрэднага ўдзелу народных мас у кіраванні краінай без такіх інстытутаў, як прэзідэнт, парламент, урад і партыі, якія ў ВСНЛАД афіцыйна скасаваныя.
Лівія падзеленая на 26 буйных адміністрацыйных адзінак — шаабій (правінцый), якія ў сваю чаргу падзленыя на 378 камун (махаллі), кіраваных праз першасныя народныя зборы і народныя камітэты.
Кіраўнік дзяржавы — М. Кадафі. Фармальна ён не займае дзяржаўных пасад, застаючыся толькі Вярхоўным Галоўнакамандуючым сіламі ўзброенага народу (УС ВСНЛАД). Яго юрыдычны статус вызначаецца Хартыяй рэвалюцыйнай законнасці (зацверджаная на надзвычайнай сесіі ВНК у сакавіку 1990), паводле якой М. Каддафі — «кіраўнік рэвалюцыі» і «крыніца рэвалюцыйнай законнасці».
Функцыі ўраду выконвае Вышэйшы народны камітэт (ВНК) на чале з сакратаром (з сакавіка 2006 — Аль-Багдадзі Алі Аль-Махмудзі), а міністэрстваў — галоўныя народныя камітэты (ГНК), куды ўваходзяць прадстаўнікі мясцовых народных камітэтаў, адказныя за дадзеную галіну на ўзроўні камуны. Сакратар Галоўнага народнага камітэта па знешніх сувязях і міжнароднаму супрацоўніцтву з сакавіка 2000 — Абдурахман Мухамед Шалькам.
Заканадаўчую ўлада прадстаўляе Усеагульны народны кангрэс (УНК), сесіі якога склікаюцца раз у год. Стала дзеючы орган УНК — Генеральны сакратарыят (з 2000 яго сакратар — Міфтах Мухамед Куэйба).
Знешняя палітыка
Лівія з'яўляецца членам большасці буйных міжнародных арганізацый — ААН, ЛАД, Афрыканскага Саюзу, АІК, РН, а таксама старшынёй Саюзу Арабскага Магрыба і членам патраніруемай ёю Супольнасці Сахара-Сахельскіх дзяржаў. У ліпені 2004 СГА прыняла рашэнне пачаць афіцыйныя перамовы аб уступленні ў яе Лівіі.
Гл. таксама
Літаратура
- Прошин Н. И., Рощин М. Ю., Смирнова, Г. И. Ливия. — В кн.: Новейшая история арабских стран Африки, 1917—1987. М., 1990
Артыкул вымагае вікіфікацыі. |
Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA